KARAR: BYD’ye yapılan milyar dolarlık kıyak otomotiv piyasasını sarstı

Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğ ile geçtiğimiz yıl elektrikli araçlara getirilen zorunluluk, genişletilerek hibrit motorlu araçlara da uygulandı. Buna göre ithalatçı firmaların, Türkiye’nin 7 coğrafi bölgesinde en az 20 yetkili servis kurmaları gerekecek.

Öte yandan bu servislerin Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından belgelendirilmesi şartı da bulunuyor. Araç bakım ve onarım hizmeti verecek kişilerin, TSE veya Meslekî Yeterlilik Kurumu tarafından onaylanmış yeterlilik belgelerine sahip olması zorunlu hale getirildi.

BYD, HEM VERGİDEN HEM YASAL DÜZENLEMEDEN MUAF

Otomotiv Gazetecisi Halit Bolkan tebliği KARAR için yorumladı ve bu düzenlemenin olası sonuçlarını anlattı. Bolkan, Türkiye ve AB dışındaki üçüncü ülkeler için getirilen bu yükümlülüklerin özellikle Çinli markaları zora sokacağını söylüyor. Bu anlamda Türkiye’de hiç zorlanmadan elektrikli ve hibrit otomobil satabilecek tek bir Çinli firma bulunuyor: BYD

BYD, Türkiye’ye yatırım yapacağını açıklamış, Türkiye’den de BYD’ye ciddi yatırım teşviki vadedilmişti. Buna göre BYD, yatırım teşvik belgesini aldıktan sonra sadece yüzde 40’lık ek mali yükümlülükten muaf olmayacak; hem 2023’te elektrikli araçların ithalatına yönelik düzenlemenin hem de hibrit motorlu otomobillere yönelik düzenlemenin yükümlülüklerinden de muaf olacak.

Bolkan, bu düzenlemeyle birlikte pek çok markanın yatırım planı suya düşerken, yatırım teşvik belgesi sayesinde BYD’nin sektörde “tek tabanca” olacağını söylüyor:

“BYD ile bir yatırım teşviği imzalanmadı ama yanılmıyorsam haziran ayında bir toplantı yapıldı. Şimdi Türkiye’de yüzde 10 gümrük vergisine ek olarak yüzde 40’lık bir ek mali yükümlülük var. BYD Türkiye yetkilileri toplantıda ‘Biz Yatırım Teşvik Belgesi imzalandıktan sonra bu yüzde 40 ek mali yükümlülükten muaf olacağız’ açıklamasını yaptı. O toplantıda ben de ‘Peki elektrikli otomobille ilgili bir muafiyet söz konusu olacak mı?’ sorusunu yönelttim ve ‘Evet, biz Aralık 2023’te yayınlanan tebliğden de muaf olacağız.’ cevabını aldım. BYD, yatırım teşvik belgesini imzaladığı anda elektrikli otomobil de getirebilecek ve kendisine ait 20 servis açma zorunluluğu olmadan şu andaki yetkili servis ağıyla… Dolayısıyla BYD’ye hem yüzde 40 ek mali yükümlülükte kıyak yapılıyor üstüne elektrikli otomobil getirmesinin önü açılıyor bunun da üstüne muhtemelen şimdi bu hibrit otomobiller için getirilen tebliğden de muaf olacak. Çinli markalar arasında sadece BYD elektrikli otomobil satabilecek hale gelecek.”

“BÖYLE YATIRIMI HERKES YAPAR”

BYD’nin yapacağı yatırım önemli olduğunu, bu teşviklerin sebebinin de bu yatırım olduğunu belirten Bolkan, bu yatırıma rağmen BYD’ye verilen teşviklerin fazla olduğunu söylüyor:

“Burada tabii 1 milyar dolarlık bir yatırım söz konusu, o yüzden bazı teşvikleri anlıyoruz ama fabrika yatırımı için verilmiş bu teşvikler çok fazla. BYD Macaristan’a da yatırım yaptı ama orada bu kadar büyük teşvikler verilmedi. Sektör de bunu söylüyor zaten. BYD Türkiye’nin kendi açıklamasına göre BYD ‘Üç yıl içinde en az 130 bin araç satacağız diyor. Buna göre zaten üç yılda tüm yatırımı çıkarmış olacaklar burada. Böyle yatırımı herkes yapar.”

DOĞAN HOLDİNG’İN OTOMOBİLLERİ TEBLİĞE YOLDA YAKALANDI

Hibrit araç ithalatı yapmayı planlayanların planları suya düştü, öte yandan Çin’den hibritli araçları alan ve araçların gelmesini bekleyen firmalar da var. Bunlardan biri MG Doğan Trend Otomotiv. Bolkan, düzenlemeyle birlikte en büyük darbeyi alan firmalardan birinin MG Doğan Trend Otomotiv olduğunu söylüyor:

“Çin’den bir otomobil getirmek üç aylık bir proses, siz şimdi tebliği yayınladınız bir aylık bir süre verdiniz ama sipariş ettiği arabalar yolda. MG’nin yolda araçları var mesela, o araçların parası alınan fabrikaya ödendi, o araçlar Türkiye’ye indiğinde satamayacaklar, ne yapacaklar bu araçları. Re-export yapmak zorundalar, yani satacak başka bir ülke bulmak zorundalar onda da zarara girecekler. Ortalama yüzde 20 daha düşük fiyata başka ülkeye yollamak durumundalar. ‘Dereyi geçerken at değiştirilmez’ derler ya, şu ara bizde bu çok yapılıyor. Sürekli yeni kurallar, yeni yasaklar çıkıyor.”

FİYATLAR AÇIKLANDI, SATIŞ BAŞLADI, TEBLİĞLE HER ŞEY DURDU

MG’nin bir yıldan uzun bir süredir yatırım görüşmeleri yaptığını belirten Bolkan, BYD’nin aksine MG’nin hala sona ulaşamadığını söylüyor. Bolkan düzenlemeden etkilenen bir diğer markanın da LYNC&Co olduğunu anlatıyor. Plug in Hibrit araçlar üreten firma, bu araçların fiyatlarını açıklamış ve otomobillerini satmaya başlamıştı. Bu düzenlemeyle birlikteyse her şey bir anda durdu.

Bolkan, Çinlilerin otomobilleri daha ucuza sattığını, Çinli markaların Türkiye’ye otomobil getirememesinin vatandaşların ucuz araca erişebilmesine yol açacağının da altını çiziyor.
Tebliğlere ve BYD’nin muafiyetini eleştiren Bolkan “Çinli markaların yatırım yapması için elli yıldır Türkiye’de otomobil üreten hem ana sanayiyi hem de yan sanayiyi zora sokmanın ne manası var?” diye soruyor ve ‘Yaptım, oldu’yla ilerliyor her şey, maç oynanırken kural değişiyor.” diyor.