TCMB: Kart kullanımındaki artış harcama davranışındaki değişimi yansıtıyor

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) blog sayfası Merkezin Güncesi’nde “Kartlı Harcama Tercihlerinde Son Dönem Eğilimler” başlıklı analiz yayımladı. Analizde kredi kartlarının borçlanma amacıyla kullanma eğiliminin düşük olduğuna işaret edilirken, kart kullanımındaki artışın borçlu talebindeki artıştan ziyade harcama davranışındaki değişimi yansıttığı vurgulandı. Analizde kredi kartlarıyla yapılan harcamaların yaklaşık dörtte üçünün taksitsiz olduğu açıklandı.

“Merkezin Güncesi”nde yer alan “Kartlı Harcama Tercihlerinde Son Dönem Eğilimler” başlıklı analiz, dijital kanalların yaygınlaşması ve yüksek enflasyon nedeniyle nakit taşıma maliyetinin artmasının, banka ve bireysel kredi kartlarının kullanımını artırdığını vurguluyor. Kartların nakit avans ve taksitli ödeme seçenekleri sunarak tüketicilere borçlanma imkanı sağlamasının bu eğilimi güçlendirdiği belirtiliyor. Yüksek enflasyonun da etkisiyle, kartlı harcama bakiyesinin hem nominal hem de reel olarak belirgin şekilde arttığına dikkat çekiliyor. Analizde, bireylerin nakit yerine kart kullanımına yönelmesinin kartlı harcama bakiyesindeki reel artışın önemli bir belirleyicisi olduğu ifade ediliyor.

Kartlı harcamalarda büyük artış

Ağustos ayında kartlı harcamaların yüzde 78 oranında arttığına dikkat çekilen analizde, Türkiye’de 28 milyon aktif kredi kartı kullanıcısı ve 125 milyon kredi kartı bulunduğu, toplam kartlı harcama hacminin ise 12,8 trilyon Türk lirasına ulaştığı belirtiliyor. 2021 yıl sonundan 2023’ün üçüncü çeyreğine kadar, faiz oranlarının enflasyonun altında kalmasının bakiye artışında önemli bir rol oynadığı vurgulanırken, kart kullanımındaki artışın yalnızca borçlanma maliyetine bağlı olmadığına, temassız ödeme tercihinin hızla yaygınlaşmasının ve nakit taşıma maliyetlerinin artmasının da önemli faktörler olduğu kaydediliyor.

Kartlı ödemelerin yaygınlaşması

Analizde, 2015 yılından itibaren kredi kartı harcamalarının reel bazda iki kat, banka kartlarıyla yapılan harcamaların ise üç kat arttığı belirtiliyor. Özellikle, salgın sonrası dönemde kartlı ödeme yöntemlerinin hızlı gelişimiyle birlikte BKK işlem adetlerinin yıllık 4 milyar seviyesinden 2024 yılı itibarıyla 10 milyar adede yaklaştığı vurgulanıyor. Temassız ödeme alışkanlıklarının da 2015 yılında aylık 2 milyon işlemden, bugün aylık 1 milyar adedin üzerine çıktığı ifade ediliyor.

Harcamaların yapısı değişiyor

Kart kullanımının artışı, hane halkı harcamalarında da önemli bir değişime işaret ediyor. Analize göre, banka kartı ile yapılan harcamaların toplam hane halkı tüketimindeki payı yüzde 6,8’den yüzde 10’un üzerine çıkarken, taksitsiz kredi kartı harcamalarının payı yüzde 21’den yüzde 34’e yükseldi.

Son olarak, analizde kredi kartı harcamalarının büyük bir kısmının taksitsiz yapılması ve nakit avans kullanımının düşük paya sahip olması, kredi kartlarının borçlanma amacıyla kullanılma eğiliminin sınırlı olduğunu gösterdiği ifade ediliyor. Politika yapıcıların, ekonomideki talep koşullarını değerlendirirken, kart kullanımındaki bu yapısal değişimleri dikkate alması gerektiği vurgulanıyor.