Ekonomisi ve altyapısı harap olan Lübnan, İsrail ile bir savaşı kaldırabilir mi?

Hizbullah ve İsrail ordusunun karşılıklı şiddetli ateşi, gergin sınırın ötesinde bölgesel bir savaş korkusunu arttırıyor. Lübnan için riskler, İsrail ile bir ay süren savaşın berabere sonuçlandığı 2006’dakinden çok daha büyük. Lübnan yıllarca süren siyasi ve ekonomik krizlerle boğuştu ve bu da onu borçlu, istikrarlı bir elektrik kaynağı, düzgün bir bankacılık sistemi ve yaygın bir yoksullukla karşı karşıya bıraktı. Hizbullah’ın askeri gücünün çok daha fazla olması nedeniyle yeni bir savaşın çok daha yıkıcı ve uzun süreli olacağına dair endişeler var. Lübnan bunların hiçbirini karşılayabilir mi?

Hizbullah ve İsrail, 7 Ekim’de Gazze’de İsrail-Hamas savaşının başlamasından bir gün sonra birbirlerine roket ve insansız hava araçları atmaya başladığından beri çatışma çoğunlukla sınır kasabalarıyla sınırlı kaldı. Ancak daha geniş çaplı bir savaş tehdidiyle birlikte Lübnan, hastaneleri erzakla donatmak ve devlet okullarını sığınacak yer arayan insanlara açılacak şekilde hazırlamak için çabaladı.

Uluslararası yardım kuruluşu Mercy Corps’un Beyrut ofisinin başında bulunan Laila Al Amine, İsrail’in geçen ay Beyrut’un güneyinde düzenlediği ve üst düzey bir Hizbullah komutanının ölümüne neden olan hava saldırısının, insani yardım kuruluşları ile Lübnan hükümeti arasında bir toplantı telaşına yol açtığını söyledi. Mercy Corps, hükümete yardım çabalarında yardımcı olan 60 kadar kuruluştan biri.

Hükümet ve BM kuruluşları bu ay iki olası senaryoyu özetleyen kapsamlı bir müdahale planı hazırladı: 2006 savaşına benzeyecek ve tahmini 250,000 kişinin yerinden olacağı sınırlı bir tırmanma ve en az 1 milyon kişinin yerinden olacağı en kötü senaryo olan “kontrolsüz çatışma”.Bir kopyası Associated Press tarafından elde edilen BM tarafından hazırlanan plan, sınırlı bir tırmanma durumunda aylık 50 milyon dolar, topyekün bir savaşın patlak vermesi durumunda ise 100 milyon dolar maliyet öngörüyor. Lübnan hükümeti acil durum için gerekli finansmanın kreditörlerden ve insani yardım kuruluşlarından sağlanacağını söyledi. Ancak yetkililer şu anda yerinden edilmiş 100.000 ve çatışma bölgelerinde yaşayan tahmini 60.000 kişinin bakımı için para bulmakta zorlanıyor ve bu da ayda yaklaşık 24 milyon dolara mal oluyor.

Yardım operasyonlarına öncülük eden Çevre Bakanı Nasır Yasin, Pazar günü yapılan acil hükümet toplantısının ardından gazetecilere yaptığı açıklamada, sabahki saldırıların planı değiştirmeyeceğini söyledi. Yasin, “Zaten olabilecek tüm olasılıkların senaryolarını sunuyor, bunların arasında düşmanlıkların genişlemesi de var” dedi.

Borçlu ve nakit sıkıntısı çeken Lübnan yardım parasına muhtaç

On yıllardır süren yolsuzluk ve siyasi felç Lübnan’ın bankalarının neredeyse hiç çalışmamasına neden olurken, elektrik hizmetleri neredeyse tamamen özel dizel jeneratör sahiplerinin ve yakıt tedarikçilerinin elinde. Kamu hizmeti veren kurumlar, işlevlerini asgari düzeyde yerine getirebilmek için yardım gruplarına ve uluslararası bağışçılara muhtaç durumda. Bir zamanlar nispeten rahat yaşayan Lübnanlılar hayatta kalabilmek için gıda ve mali yardım alıyor. 2020’de COVID-19 salgını ekonomiyi daha da hırpaladı ve Beyrut limanındaki patlama başkentin kalbindeki birkaç mahalleyi dümdüz etti. Lübnan’ın bankaları ve yönetici eliti, Uluslararası Para Fonu’nun kurtarma paketinin bir koşulu olarak acı verici reformlara direnirken, altyapı bozulmaya devam etti ve yaşam koşulları kötüleşti.

Yetkililerin ekonomiyi yeniden inşa etmek için bel bağladığı turizm de İsrail’le yaşanan sınır çatışmalarından bu yana darbe aldı. 2006’dan farklı olarak Lübnan, ülkelerindeki çatışmalardan kaçan 1 milyondan fazla Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapıyor. Sağlık Bakanı Firas Abiad bu ayın başlarında AP’ye yaptığı açıklamada, Suriyeli mültecilere yönelik uluslararası fonlar azalmaya devam ederken, Lübnan sağlık sisteminin topyekûn bir savaş durumunda ilave nüfusu tedavi etmek için yeterli donanıma sahip olmadığını söyledi. Nisan ayında Yassin, ülkenin çatışmaya ve ardından gelen insani ihtiyaçlara cevap vermek için gereken paranın yalnızca yarısına sahip olduğunu söyledi.

Lübnan daha zorlu bir lojistikle karşı karşıya

İsrail 2006 yılında Lübnan’ın tek havaalanının pistlerini bombalayarak havaalanını büyük ölçüde devre dışı bıraktı ve hava ve deniz ablukası uyguladı. Dünya Bankası’na göre bombardıman kritik altyapıyı felce uğrattı ve mahalleleri dümdüz etti, 3,1 milyar dolar değerinde hasar ve kayıp meydana geldi.

Ancak yardım grupları sonunda ülkenin limanlarından ve zaman zaman da kalan sınırlı pist alanını kullanarak havaalanından malzeme gönderebildi. BM savaşla ilgili değerlendirmesinde, yardım çabalarının insani bir krize yanıt olmadığını söyledi. “İnsanlar kötü sağlık koşullarından, açlıktan ya da hastalıktan ölmedi. Bombalar ve top mermileri yüzünden öldüler,” diyor BM OCHA savaştan bir ay sonra yayınladığı bir raporda. 2011’deki ayaklanmanın ülkeyi iç savaşa sürüklediği komşu Suriye’ye kaçabilen çok sayıda Lübnanlı var.

Bu kez sınırı geçmenin hem siviller hem de yardım grupları için ne kadar kolay olacağı belirsiz. 2020’deki yıkıcı patlamadan sonra hala tam olarak yeniden inşa edilmeyen Beyrut limanının daha büyük bir savaş durumunda yeterli kapasiteye sahip olup olmayacağı da belirsiz. Hasar gören tahıl siloları 2022’de çöktü ve ülke mali kriz nedeniyle minimum gıda deposuna güveniyor.

“Lübnan’ın iki-üç aylık gıda ve yakıt stoku var gibi görünüyor ama bu sürenin ötesinde ne olacak?” Al Amine şöyle konuştu. “Sadece bir havaalanımız var ve kara sınırlarımızdan bir şeyler taşıyamıyoruz. Ülkeye eşya sokmak zor olacaktır.”

Güçlenmiş bir Hizbullah

2006 yılında Hizbullah’ın cephaneliğinde yaklaşık 15,000 roket olduğu bildiriliyordu, ancak daha yeni resmi olmayan tahminler bu sayının neredeyse 10 katına çıktığını gösteriyor,” diyor İngiltere merkezli risk danışmanlığı şirketi Control Risks’in analist yardımcısı Dina Arakji.Arakji, grubun ayrıca “hassas füzeler ve İran silahlarının varyantlarının yanı sıra Çin ve Rus silahları da dahil olmak üzere daha gelişmiş silahlar edindiğini” söyledi.

Çatışmaya girebilecek İran destekli müttefik gruplardan oluşan bir ağa dayanan Hizbullah, İsrail hava savunmasının daha az etkili olduğu insansız hava aracı cephaneliğini ve yeteneklerini de önemli ölçüde genişletti. Lübnanlı yetkililer ve uluslararası diplomatlar, Gazze’de sağlanması zor bir ateşkes anlaşmasının güney Lübnan’da sükuneti sağlayacağını umuyor. Hizbullah, Gazze’de ateşkes sağlanması halinde sınır boyunca gerçekleştirdiği saldırıları durduracağını açıkladı.

Çeviri: AP