Güldem Atabay
Güldem Atabay: Trump’ın Makro Ekonomik Popülizmi Küresel Dengeleri Yeniden Bozacak
Temmuz ayının başında Avrupa’da iki önemli seçimin sonucunu izledik. Avrupa Parlamentosu seçimlerinin şoke edici sonuçlarının ardından aniden erken seçim kararı…
Temmuz ayının başında Avrupa’da iki önemli seçimin sonucunu izledik. Avrupa Parlamentosu seçimlerinin şoke edici sonuçlarının ardından aniden erken seçim kararı alan Fransa’daki seçim maratonunda ilk turda kazanan aşırı sağa ikinci turda Fransız seçmen solun soluna işaret ederek blok çekti. Kıta Avrupası’nda yükselen radikal sağ dalgasına karşılık İngiltere, merkez sola yaklaşan İşçi Partisi’ni 14 yıl aradan sonra güçlü bir şekilde hükümete taşıdı.
Her üç seçimin de ana dinamik olarak arka planında toplumların belkemiğini oluşturan geniş kitlelerin fakirleşmesiyle artan ekonomik problemleri yatıyor. Küreselleşmenin yarattığı değerden giderek daha az pay alan bu kesimlere radikal sağ partilerin önermesi daha kapalı bir ekonomiyle daha fazla refah. Sol ve daha sol partiler ise neo-liberal politikalar yıllarında daraltılan kamu sektörünün ekonomik aktör olarak yeniden yükselişiyle gelir dağılımı sorununu çözme vaatleri ile aynı ekonomik problemlere odaklanıyorlar.
Paul Krugman NY Times’daki makalesinde “makroekonomik popülizm” deyince hemen ilk akla gelen Latin Amerika’daki 1970’lerin yönetimleri boyunca izlenen enflasyonist salgınlara işaret ediyor. Arjantin’in hem solcu hükümetleri hem de 1976-1983’te on binlerce solcuyu “kaybederken” sorumsuz ekonomi politikalarıyla ülkeyi ödemeler dengesi krizine ve hiperenflasyona götüren askeri diktatörlük dönemlerinin gerisinde hep aynı ekonomik popülizm yatmaktaydı. Bugünlerin makroekonomik popülizmine en canlı örnekse kuşkusuz Türkiye’den. Düşük faizin enflasyona ilaç olduğu fikrinde ısrar ederek Türkiye ekonomisini 2023 seçimleri öncesi ödemeler dengesi krizi ve hiperenflasyonla ile burun buruna getiren sağcı milliyetçi Recep Tayyip Erdoğan hükümetinin yakın tarihli politikaları. Türkiye 2023-2024 seçimleri arasında ağır sorumsuz makroekonomik politikalardan ağır ezici neo-liberal politikalara geçişle makro ekonomik popülizmde seviye atlamış görünüyor.
Küreselleşmiş bir ekonomide pandemi sonrası oluşan dinamiklerin yarattığı enflasyon dalgasına Ukrayna işgalinin eklenmesi fiyat artış hızını ateşlemişti. Tam işler rayına girmeye yaklaşmış görünürken sene başında en büyük jeopolitik risk olarak işaret edilen ikinci bir Trump dönemi ufukta belirmiş görünüyor. İlk Biden-Trump münazarasında dünya dört sene daha ABD’yi yönetmeye talip mevcut Başkan’ın azalmış bilişsel kapasitesine dikkat kesilirken, Trump’ın bir kez daha başkanlığı elde etmesiyle küresel ölçekte felakete yol açabilecek nasıl bir makroekonomik popülizm izleyebileceği geri planda kaldı.
25 Haziran’da her biri çeşitli ekonomi politikalarının ayrıntıları hakkında farklı görüşlere sahip Nobel Ödüllü 16 ekonomist ortak bir bildiri yayımlayarak Trump’ın Kasım ayında kazanması halinde devreye sokacağını ilan ettiği ekonomi planlarının enflasyonu yeniden alevlendireceğini ve küresel ekonomiye kalıcı zarar vereceğini ilan etti. Biden’ın bilişsel kapasitesi tartışmasına hiç girmeden, Biden’ın ekonomi gündeminin Trump’tan çok daha üstün olduğu konusunda hemfikir olduklarını açıkladılar.
Biden’ın Trump’tan aldığı ekonomik mirasın en önemli faktörlerinden biri, COVID-19 mücadelesinde geç kalan Trump’ın ABD iş gücü piyasasında yarattığı kalıcı hasar oldu. Trump dönemindeki milyarderler için yapılan keskin vergi indirimleri vadedilen yatırım artışını hiçbir şekilde gerçekleştirmezken, Biden dönemine hızla artan bir borç sorunu ve bütçe açığı bıraktı.
Biden’ın dönemine damga vuran önemli adımları oldu. Hızla kabul edilen “Amerikan Kurtarma Planı” sayesinde ABD’nin pandemi sonrası toparlanması diğer tüm gelişmiş ülkelerden daha güçlüydü. Neredeyse 50 yıllık ihmalin ardından ABD ekonomisinde eskiyen altyapıyı yenilemek için devreye soktuğu İki Partili Altyapı Yasası ile finansman sağladı. ABD ekonomisinin gelecekteki dayanıklılığını ve rekabet gücünü artıracak şekilde yeni bir sanayi politikası dönemi başlatan 2022 CHIPS ve Bilim Yasası’nı geçirdi. 2022 Enflasyonu Düşürme Yasası ile ABD iklim değişikliği ile mücadelede ve geleceğin teknolojilerine yatırım yapmada uluslararası topluma entegre oldu. Yeni bir virüs olasılığına karşı ekonomik sigorta sağlayan Amerikan Kurtarma Planı ile bir yıl içinde çocuk yoksulluğu oranını yarıya indirdi. Dönemi boyunca siyasi felakete neden olabilecek Fed faiz artışlarına seçim dönemine girmesine rağmen ses çıkarmadı. Para politikasına müdahale etmedi.
ABD Kasım 2024 Seçim Anketleri
Kaynak: The Economist
Trump’ın Kasım 2024’te iktidarı halinde ekonomik planları içinde gümrük tarifelerini yükseltmek var. Tüm ithalatlara yüzde 10 asgari gümrük vergisi ve Çin’den gelen tüm mallara yüzde 60 vergi uygulanmasını öneriyor. ABD pazarını kaybetmemek için Çin’in fiyatları düşüreceği varsayımının enflasyonu artırmayacağını iddia ediyor. Bu ekonomi dışı beklenti tam aksine artan maliyetlerin ABD’li tüketicilere ürün fiyatları olarak yansımasına ve daha yüksek enflasyona neden olacak.
Trump’ın bir diğer planı da ABD’ye yönelen göçü kısıtlamak. ABD’li olmanın ruhuna aykırı olan bu tercihi sonucunda zaten katılaşmış iş gücü piyasasının daha da sıkılaşarak ücretler kaynaklı enflasyon baskıları yaratması kaçınılmaz görünüyor.
Yazının tamamı burada.
BAKMADAN GEÇME
-
Para Politikasi
/ 16 Eylül 2024Hazine 54,8 milyar TL borçlandı
Hazine tarafından düzenlenen iki tahvil ihalesinde toplam satış 22 milyar 301,9 milyon TL olarak gerçekleşti. İhaleler öncesi yapılan 32,5 milyar…
Reel Sektör
/ 16 Eylül 2024Türkiye SİHA sektöründe dünyada ilk sırada
Son yıllarda dünya ordularının TB2, Akıncı, ANKA gibi Türk SİHA’larına ilgisi artarken yapılan bir araştırma Türkiye’nin 2021 yılından bu yana…
Gündem
/ 16 Eylül 2024Yunan medyası: Türk mafyasıyla ilgili resmî rapor hazır
Yunanistan’ın önde gelen yayın organlarından eKathimerini, Yunan güvenlik makamları tarafından kaleme alınan gizli bir raporun, Türk mafyasının gizli servisler tarafından…
Gündem
/ 16 Eylül 2024Trump’a ikinci suikast girişimi: FBI araştırıyor
Donald Trump’ın golf oynadığı sırada yakınlarında ateş açılmasının ardından FBI, ‘suikast girişimi gibi görünen olayı’ araştırdıklarını açıkladı. Peki, olay ve…
Politika
/ 16 Eylül 2024Avrupa’da göçmen karşıtlığı ve İslamofobi artıyor
Avrupa’da son yıllarda artan Müslüman göçü ve Avrupa’daki aşırı sağın yükselişi, komplo teorilerini artırdı. KARAR’a konuşan Araştırmacı Hasan Ayer, aşırı…
Politika
/ 16 Eylül 2024Özel: “Paşa’ya selamı çakıyoruz, Avrupa Birliği’ne giriyoruz”
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, “Bizim istikametimiz Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün gösterdiği taraftır. Çok basit, yönü o tarafa çeviriyoruz, Selanik’e, Paşa’ya…
Reel Sektör
/ 16 Eylül 2024“Türkiye Tech Visa Programı” başlıyor: İşte bilmeniz gerekenler
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’ın katılımlarıyla, teknoloji alanında kritik uzmanlıklara sahip yeteneklerle…
Ekonomi
/ 16 Eylül 2024Şimşek-EBRD görüşmesi: 5 yıllık “Türkiye Stratejisi” ne olacak?
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, bir araya geldiği Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) yönetim kurulu üyeleriyle onaylanma aşamasındaki…
Ekonomi
/ 16 Eylül 2024Ömer Bolat: 2028 için hedef 7 milyar dolar
Ticaret Bakanı Ömer Bolat “230 milyar dolar milli gelirden 1 trilyon 200 milyar dolara yükseldik, kişi başı 3 bin 600 dolar milli…
Ekonomi
/ 16 Eylül 2024İTO Başkanı’ndan emek piyasasına yönelik talepler: Kıdem tazminatı, işsizlik sigortası, işe iade tazminatı, sendikal tazminat gibi…
İTO’dan yapılan yazılı açıklamaya göre Başkan Avdagiç, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’ın konuk olduğu İTO Eylül ayı meclis…
Para Politikasi
/ 16 Eylül 2024TCMB toplam rezervleri 6,8 milyar dolar artış gösterdi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası(TCMB) toplam rezervlerinin 13 Eylül ile sona eren bir haftalık dönemde yaklaşık 6,8 milyar dolar artış gösterdiği…
Reel Sektör
/ 16 Eylül 2024Gaming İstanbul başladı: Türkiye oyun pazarı büyüklüğü 2024’te 1,8 milyar dolara yaklaşacak
Dünyanın en büyük 8 uluslararası oyun ve e-spor etkinliğinden birisi olan Gaming İstanbul (GIST) 13 Eylül 2024’te Yenikapı’daki Prof. Dr.…
Piyasa
/ 16 Eylül 2024Bütçede fren yok: Ağustos performansında mali disiplinden hala eser yok
Merkezi Yönetim bütçe dengesi, Ağustos ayında geçen yılın aynı ayına oranla belirgin derecede bozuldu. Bir ayda 129,6 milyar TL bütçe…
Benzer Haberler