ANALİZ:  : İç talep yavaşlıyor, fiyat artışları hız kesiyor

Yeni verilerin özeti

İmalat sanayiinde son aylardaki yavaşlama haziran itibarıyla devam ediyor. Kapasite Kullanım Oranı  mevsimsellikten arındırılmış olarak aylık 0,4 puan azalışla %76,2’ye inerken, bu yavaşlamada iç talep koşullarının rolü belirginleşmeye başladı. Sektörel güven endeksleri ile birlikte değerlendirdiğimizde ikinci çeyrekte iktisadi faaliyette sektörler geneline yayılan bir yavaşlamadan  söz etmek mümkün. Talep koşullarındaki zayıflamanın firmaların üretim, yatırım ve istihdam kararlarına yansımalarını da gözlemliyoruz. Diğer taraftan, maliyet ve fiyatlamalara ilişkin sorulardaki gerileme, fiyat artış hızının yavaşladığına işaret ediyor.

Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE): RKGE’deki düşüş haziranda hızlanarak devam etti

Endeks, mevsimsellikten arındırılmış olarak 1,9 puan daha azalarak 100,5 ile Eylül 2022’den bu yana en düşük  seviyesine geriledi. Ayrıca, endeks tarihsel ortalamasının da 3,0 puan altında bulunarak imalat sanayiinde kötümserliğin bir miktar daha kuvvetlendiğine işaret etti.

Sektörel Güven Endeksleri (SGE): Sektörel güven endekslerinde de zayıflama sürüyor

Hizmet Sektörü Güven Endeksi talebe ve çalışan sayısına yönelik beklentilerdeki bozulmanın etkisiyle bu seneki en düşük seviyesine geriledi. Perakende Sektörü Güven Endeksi’ndeki zayıflama hizmetlere göre daha belirgin. Endeks tarihsel ortalamasının 12 puan altına inerek Haziran 2021’den bu yana en düşük seviyeye geriledi. Sektörün hem mevcut duruma, hem de geleceğe yönelik değerlendirmeleri bozulmakta. İnşaat Sektörü Güven Endeksi ise hizmet ve perakendeye kıyasla daha sınırlı geriledi.

Endeks uzun dönem ortalamasının 3,1 puan altında bulunuyor. Tüm sektörel güven endeksleri ikinci çeyrekte ilk çeyreğe kıyasla daha zayıf bir görünüme sahip. Bu durum, ekonomik aktivitede ikinci çeyrekte sektörler geneline yayılan bir yavaşlamanın sinyalini veriyor.

Kapasite Kullanım Oranı

Kapasite Kullanım Oranı (KKO) ikinci çeyrek boyunca azalarak imalat sanayi faaliyetinde ana eğilimin  kademeli olarak zayıfladığını göstermiş oldu. KKO, mevsimsellikten arındırılmış olarak haziranda %76,2 ile Ağustos 2023’ten bu yana en düşük seviyesine indi. Bu seviye aynı zamanda tarihsel ortalamanın da  bir miktar altında. Ölçek bazında KKO aylık düşüşünde büyük ölçekli firmalar öne çıktı. Büyük  ölçekli firmalar sadece haziran değil, son dönemdeki zayıflama eğiliminde de sürükleyici konumunda. Tarihsel ortalamalarına kıyasla KKO, küçük ölçekli firmalarda tarihsel ortalamanın üzerinde kalmaya devam ederken, orta ölçeklilerde tarihsel ortalamanın belirgin altında seyrediyor. Büyük  ölçekli firmalarda ise ortalamanın hafif altında. Ana sanayi gruplarına (MIGs) göre, KKO dayanıksız  tüketim malları dışında tüm mal gruplarında geriledi.

Çoğunluk olarak ikinci çeyrekteki yavaşlamanın da büyük ölçüde dayanıklı tüketim malı ve yatırım mallarından  kaynaklandığını görüyoruz. Dayanıksız tüketim mallarında ise ikinci çeyrekte yataya yakın bir seyir  vardı.

Alt sektörler itibarıyla gıda sektöründe KKO üç aylık düşüşün ardından haziranda artmakla birlikte önceki aylardaki düşüşü telafi edemedi. Yine de sektörde KKO ortalamasının 1,0 puan üzerinde. Tekstil sektöründe KKO yatay seyrederken giyimde KKO aylık bazda 1,0 puan azaldı. Ara mallarındaki azalışta inşaat ile bağlantılı sektörler belirleyici oldu; KKO ana metalde 0,1 puan, fabrikasyon metalde 0,3 puan, mineral maddelerde ise 0,3 puan azaldı. Taşıt sektöründe ise KKO sene haziranda aylık 3,6 puan  azalırken, uzun dönem ortalamasının da altında kalmaya devam etti.

İktisadi Yönelim Anketi

Son 3 ay üretim hacmi sorusu KKO’daki harekete benzer şekilde son üç aydır azalıyor ve uzun dönem  ortalamasının altına inerek imalat sanayiinde ana eğilimin zayıfladığına işaret ediyor. Üretim hacmi ölçek bazında büyük ve orta ölçekli firmalarda azalırken, küçük firmalarda arttı. Mal grupları bazında ise sadece ara mallarında arttı. Mamul mal stokları ise dört aylık artış eğiliminin ardından sınırlı  azalırken, uzun dönem ortalamasının üzerinde kalmaya devam etti. Ölçek bazında büyük  ölçekli firmalarda, mal grupları bazında ise yatırım malları ve dayanıklı tüketim mallarında düşüş gözlendi.

Kayıtlı iç piyasa siparişlerindeki düşüş dördüncü ayına girdi ve haziranda ivme kazandı. İç  piyasa siparişleri 2022’nin ikinci yarısından beri ilk kez tarihsel ortalamasının altına gerileyerek iç  talepte yavaşlamanın belirginleştiğine işaret ediyor.

Üretim ve talep koşullarındaki zayıflama istihdam ve yatırım eğilimine de yansıyor. İstihdam  eğiliminde ölçek bazında orta ölçekli firmalarda artış görülürken, mal grupları bazında yatırım ve  dayanıksız tüketim malları hariç diğer tüm mal gruplarında azaldı. Yatırım eğilimi uzun dönem  ortalamasının üzerindeki seyrini korusa da, 2020 sonundan beri en düşük seviyeye geriledi. Yatırım  eğilimi ölçek bazında küçük ölçekli firmalarda, mal grupları bazında ise dayanıksız tüketim mallarında  arttı. Haziran ayındaki düşüşte büyük ölçekli firmalar öne çıkmış görünüyor.

İmalat sanayi firmalarının geleceğe yönelik dış sipariş beklentilerinde bozulma devam etti. İç sipariş beklentilerinde de zayıflama var. Maliyet ve fiyatlamalara ilişkin sorular fiyat artış hızının yavaşladığına işaret ediyor. Gelecek 12 aya ilişkin ÜFE beklentisi ise aylık bazda 1,0 puan  azalarak %53,6’ya geriledi.

Akbank Ekonomik Araştırmalar