Ekonomik Zorluk Analizi (EZA) Bülteni yayınlandı

Hatırlanacağı gibi TÜİK’in veri takvimindeki Mart 2022 tarihinde yapılan son değişiklikten sonra SPM kamuoyuyla aylık bazda paylaşmaya başladığı EZA endekslerinin yayınına ara vermek zorunda kalmıştı. Ancak EZA endekslerinin ölçmeye çalıştığı ekonomik zorlukların giderek artması üzerine SPM, bu endekslerin tanımında ve kapsamında TÜİK’in veri takvimindeki değişikliklerin zorunlu kıldığı güncellemeleri yaparak “Ekonomik Zorluk Analizi (EZA) Bülteni”ni yeniden yayınlamaya karar verdiğini açıklamıştı.

Her ay düzenli olarak yayınladığımız EZA bültenlerinde “Genişletilmiş Sefalet Endeksi” (GSE) adını verdiğimiz göstergemizi kamuoyu ile paylaşıyoruz. Bunun yanı sıra, ihtiyaç duyduğumuz verilerden TÜİK’ce çeyreklik olarak duyurulmaya başlananlar yayınlandıkça hesaplayacağımıziki adet EZA göstergesini de bu bülten aracılığı ile paylaşmaya devam ediyoruz.

Literatürde “Sefalet Endeksi” (Misery Index) olarak bilinen ve (genel) işsizlik oranı ile enflasyon oranının toplamından oluşan popüler endeksişgücü piyasasında ekonomik sıkıntıya yol açan asıl sorunun işsizlik olduğu kabulüne dayanıyor. Oysa Türkiye’de yüksek enflasyonun mağdurları arasında aktif olarak iş aradığı halde iş bulamayan işsizlerin dışında, çalışmak istediği ve çalışmaya hazır olduğu halde iş bulma ümidini kaybettiği için aktif olarak iş aramayı bırakan ve dolayısıyla işsiz statüsünde sayılmayanlar da var. Bunlar da en az resmi işsizler kadar büyük sıkıntı çekiyor.

Ayrıca SPM’nin “eğreti olmayan istihdam oranı” hesaplamaları yoluyla bir süredir izlemekte olduğu göstergenin düşük değerlerinin de ima ettiği gibi, istihdamın eğreti biçimlerinin maalesef yaygın olduğu Türkiye’de bu tür işlerde çalışanlar da kendilerine sıkıntısız bir yaşam sağlayacak kazanç kaynaklarından yoksunlar.

Genişletilmiş Sefalet Endeksi (GSE): Mart 2024

Uluslararası tanımlar çerçevesinde işsiz kategorisi dışında kalmakla beraber, emek gelirine ihtiyaç duyduğu halde bu gelirden yoksun olma yönüyle işsizlerle aynı mağduriyeti yaşayan kırılgan grupları da hesaba katmak üzere geliştirdiğimiz “Genişletilmiş Sefalet Endeksi” (GSE) göstergesi, tüketici enflasyonu (TÜFE) oranı ile “işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı”nın toplamından oluşuyor. İşsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı, TÜİK’in tanımına göre, işsizlerle potansiyel işgücü toplamının işgücü ile potansiyel işgücünün toplamına bölünmesi yoluyla hesaplanıyor. Burada potansiyel işgücü, referans haftasında ne istihdamda ne de işsiz olan çalışma çağındaki kişilerden; 1) iş arayan fakat kısa süre içerisinde işbaşı yapabilecek durumda olmayanlar ile 2) iş aramadığı halde çalışma isteği olan ve kısa süre içerisinde işbaşı yapabilecek durumda olanların toplamını tarif ediyor. TÜİK’in 11 Mart 2024 tarihinde yayınladığı güncel “İşgücü İstatistikleri, Ocak 2024” bülteni Ocak 2024 dönemi verilerini içerdiğinden, Mart 2024 bültenimizi TÜİK’in veri yayınlama takvimine paralel şekilde Ocak 2024 dönemi verileri için güncelliyoruz.

Bu şekilde tanımladığımız Genişletilmiş Sefalet Endeksi (GSE) göstergesi, 2019 Ocak ayı değeri 100 alınmak suretiyle hesaplandığında, Ocak 2024 itibarıyla 120,9 olarak gerçekleşiyor. Bu değerde Aralık 2023 dönemine göre 22,5 puana denk gelen artış hem tüketici enflasyon oranı hem de işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranının artışı kaynaklıdır.

Grafik 1’den de görüleceği gibi, geleneksel Sefalet Endeksi (SE) ile SPM’nin genişletilmiş endeksi GSE arasında COVID-19 pandemisinin başladığı Mart 2020’den sonra açılan fark, her iki göstergenin de büyük bir sıçrama yaptığı Aralık 2021’den Şubat 2022’ye geçen dönemde bir miktar daralsa da o zamandan bu yana tekrar açılmış durumda.

Tablo 1’den de izlenebileceği gibi GSE, enflasyonda patlama yaşanan 2021 Aralık ayında aynı yılın başına kıyasla 33,9 puanlık bir sıçrama gösterdikten sonra, Ocak 2022’de yüz kırklı seviyelerde seyrediyor ve akabinde baz etkisinin de yardımıyla bir miktar daha düşüyor. Mayıs 2022 dönemine kadar, düşmüş haliyle bile pandeminin işsizlik ve işgücünden ayrılma etkilerininyoğun olduğu dönemlerde gözlediğimiz istisnai yükseklikteki değerler seviyesinde seyreden GSE’nin son değerini bir önceki döneme göre 22,5 puanlık artışla 120,9 olarak hesaplıyoruz. Diğer yandan, GSE’nin Ocak 2024’te gözlenen değeri, bir önceki yılın aynı dönemine göre 7,8 puan artış ifade ederken, sefalet endeksi aynı dönemler için 2,8 puanlık azalış ifade ediyor yani son bir yılda sefalet endeksi azalırken, genişletilmiş sefalet endeksi artış gösteriyor.

Öte yandan, resmi işsizler kadar sıkıntı çeken diğer kesimleri de hesaba katarak geliştirdiğimiz GSE hem işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranının hem de tüketici enflasyonu (TÜFE) oranın artmasısonucu, geçen yılın aynı dönemine göre 7,8 puan gibi ciddi bir artış sergiliyor. (Tablo 2)

Bu sebeple, Geleneksel Sefalet Endeksi’ni genişleterek her ay düzenli olarak hesapladığımız ve SPM Ekonomik Zorluk Analizi Bülteni aracılığıyla duyurduğumuz Genişletilmiş Sefalet Endeksinin (GSE) hem toplumun yaşadığı ekonomik zorlukların hem de işgücü piyasasındaki iş bulma sorunlarının seyrini daha yakından ve gerçekçi biçimde izleme imkânı verdiğini bir kez daha vurguluyoruz.

Aylin İngenç

TOBB Etü

Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (SPM)