The Economist:  2024’te piyasalar neleri konuşacak?

Hayat hızla üzerinize geliyor. Silahlı çatışmalardaki artış, küresel enerji kaynakları haritasının yeniden çizilmesi ya da Yapay Zekadaki  hızlı ilerleme olsun, dünya akıllara durgunluk veren bir hızla değişiyor. Orta Doğu’daki kan banyosundan elektrikli araçların benimsenmesine ve obezitenin tedavisine kadar her şey bir iki yıl öncesine göre çok farklı görünüyor.

Amacımız dünya görüşünüzü güncel tutmanıza yardımcı olmak ve bundan sonra ne olabileceğini size anlatmak. Planlamanızı başlatmanız için, önümüzdeki yıl işdünyası ve piyasaların yakından izleyeceği on temayı burada bulabilirsiniz.

Global seçim  furyası

Dünyanın her yerinde, her zamankinden daha fazla seçmenin katılacağı seçimler, demokrasinin kaderine ışık tutacak. 2024 yılında yaklaşık 4,2 milyar insana, yani ilk kez küresel nüfusun yarısından fazlasına ev sahipliği yapan ülkelerde 70’ten fazla seçim yapılacak. Ancak her zamankinden daha fazla oylama olsa da, daha fazla demokrasi olması gerekmiyor: Çoğu seçim ne özgür ne de adil olacak.

Amerika’nın küresel tercihi

Seçmenler ve mahkemeler, başkanlığı yeniden kazanma şansı üçte bir olan Donald Trump hakkında kararını verecek. Sonucu, bir avuç kararsız eyalette birkaç on bin seçmen belirleyebilir. Ancak ABD başkanlık seçiminin sonuçları küresel olacak. Yeni başkan iklim politikasından Ukrayna’ya verilen askeri desteğe kadar her şeyi etkileyecek. Aslına bakılırsa,  Vladimir Putin’in kaderinin Rus seçmenlerden çok Amerikalı seçmenlere bağlı olduğu anlamına gelebilir.

Kımılda biraz, Avrupa!

Avrupa, Ukrayna’ya uzun bir mücadele için gereken askeri ve ekonomik desteği sağlamalı, bir yandan da nihai AB üyeliğine giden yolu hazırlamalı. Bu, Bay Trump’ın tekrar iktidara gelmesi ve  Ukrayna’dan desteğini çekmesi riskine karşı koruma sağlar. Ayrıca, Avrupa’nın barış içinde yaşaması için de yapılacak doğru şey.

Orta Doğu’daki çalkantılar

Hamas’ın İsrail’e saldırısı ve İsrail’in Gazze’ye misilleme yapması bölgeyi alt üst etti. Artık dünyanın Filistinlilerin durumunu görmezden gelmeye devam etmesi imkansız. Gazze operasyonu daha geniş bir bölgesel çatışmaya mı dönüşecek, yoksa barış için yeni bir şans mı sunacak? İmkanlarını aşırı zorlayan  bir süper güç olan Amerika için Gazze aynı zamanda daha karmaşık ve tehditkar bir dünyaya uyum sağlayıp sağlayamayacağının da bir sınavı.

Çok kutuplu arıza halleri

Amerika’nın askeri stratejisini  Asya gerçeklerine göre yenileme ve yükselen Çin ile rekabetine daha fazla odaklanma planı, Ukrayna ve Gazze’deki savaş nedeniyle raydan çıktı. Ukrayna Savaşı Rusya’nın da ezberini dağıttı. Putin eski SSCB ortakları ve dünyada nüfuzunu kaybediyor. Askıya alınmış ihtilaflar ısınırken, dünyanın her yerinde yerel soğuk savaşlar kızışıyor. Sahel’deki (Sahra altı Afrika) istikrarsızlık artıyor. Amerika hegemonyasındaki  “tek kutuplu dönemi” sona erdi. Dünya artık daha fazla yörede, daha fazla çatışmaya hazırlanıyor.

İkinci  soğuk savaş

Çin’in büyümesi yavaşladıkça, Tayvan konusunda gerilimler arttıkça ve Amerika, Çin’in ileri teknolojilere erişimini sınırlamaya devam ettikçe, “yeni soğuk savaş” tehlikesi gündemde olacak. Tedarik zincirlerinin Çin’e bağımlılığını azaltmaya çalışan Batılı şirketler bunu söylemenin yapmaktan çok daha kolay olduğunu görecek. Artık geri dönülmez eşiği aşan ”Büyük Güçler Rekabetinde” her iki taraf da Güney’in “orta güçlerine”, özellikle de yeşil kaynaklarına yönelik ilgi gösterecek.

Yeni enerji coğrafyası

Temiz enerjiye geçiş, yeni yeşil süper güçlerin ortaya çıkması ve enerji kaynakları haritasının yeniden çizilmesidir. Lityum, bakır ve nikel çok daha fazla önem taşırken, petrol ve gaz ile bunların arzına hakim olan bölgeler değer yitirecek. Yeşil kaynaklara yönelik rekabet, jeopolitiği ve ticareti yeniden şekillendiriyor.  Beklenmedik kazananlar ve kaybedenler meydana çıkacak. Öte yanda iklim dostu politikaları elitlerin sıradan insanlara karşı bir komplosu olarak gören seçmenler arasında  “yeşil tepki” güçleniyor.

Ekonomik belirsizlik

Batılı ekonomiler 2023’te beklenenden daha iyi performans gösterdi. Ancak henüz durgunluk tehlikesi geçmiş değil. Rezerv para merkez bankalarının faizlerinin “daha uzun süre daha yüksek” kalması, resesyonlardan kaçınılsa bile hem şirketler hem de tüketiciler için sıkıntılı olacak. (İşlerin kötüye gittiğini hissederseniz,  bankalara ve olası kötü kredilere çok dikkat edin.)  Hatırlatalım, Çin 2024’te deflasyona düşebilir.

Yapay Zeka gerçeğe dönüşüyor

İşdünyası hızla Yapay Zekayı benimsiyor. Kamu her geçen gün Yapay Zeka’yı denetlemek için yeni kurallar koyacak.   Teknoloji uzmanları kısıtlamalara rağmen daha güçlü Yapay Zeka uygulamaları geliştirmeye devam edecek. En iyi denetim yaklaşımı ve Yapay Zeka’nın insanlığa “varoluşsal risk” oluşturup oluşturmadığı konusunda tartışmalar büyüyecek. Bu tartışmaların asıl amacının yabancı şirketlerin yolunu kesmek için bahane olduğu şüpheleri artacak. Beklenmedik kullanımlar ve suistimaller ortaya çıkacak. Yapay zekanın istihdam üzerindeki etkisi ve seçimlere müdahale potansiyeli konusunda çok sayıda endişe var.

Dünya birleşebilir mi?

Belki de dünya Paris Olimpiyatları’ndan, Ay’ın etrafında dönen astronotlardan ve erkekler kriket Dünya Kupası’ndan keyif alırken ideolojik farklılıklar bir kenara bırakılacak. Ancak küresel birlik umut edenlerin hayal kırıklığına uğraması da  aynı derecede muhtemel.

Kaynak:  The Economist, Tom Standage’s ten trends to watch in 2024