Yağız Kutay
Yağız Kutay Işık Yazdı: “Kervansaray Misali Yabancı Yatırımcı”
Türkiye dışarıdan gelen yatırımlara göbekten bağlılığı temsil eden, tıpkı akran ülkelerde (örn:Brezilya) olduğu kadar önemli bir örnektir...
Türkiye dışarıdan gelen yatırımlara göbekten bağlılığı temsil eden, tıpkı akran ülkelerde (örn:Brezilya) olduğu kadar önemli bir örnektir.
Menderes’in ilk 5 yılında batıyla ilişkiler iyi bir noktaya gelmişti. Bu süre zarfında Marshall Planı başta olmak üzere yatırım taze Cumhuriyet’e akmıştı. Karşılığında nelerden vazgeçildi konusuna girmeyeceğim bu yazıda. Ancak T.C.’nin yatırımla ilk ve en sıcak teması bu dönemde görmüştü. Ne yazık ki süreci iyi değerlendirmedik. Gelen yatırımlar siyasi popülizmin esiri oldu ve tabii ki de musluğun vanası kapandı.
Sonraki dönemlerde Dünya gerçekleriyle doğru orantılı biçimde yatırım yapılmak istenilen ülke olmak için çaba sarfedildi. Zaman zaman başarı oranımız değişti.
28 Mayıs 2023 sonrası tekrardan Dünya ile entegre bir yapıya tekrar büründü yönetim sanki ilk defa gelmişcesine. Faize olan mesefenin varlığı bu kadar net iken ikna etmek zor olmalıydı. Kolay da olmadı zaten. Uzun zaman sonra ilk defa kredi derecelendirme kuruluşları bakışlarını olumluya doğru ilerlemesine şahit olduk son aylarda.
Türkiye Oyuna Dönüyor
Goldman Sachs, Türkiye ile ilgili hazırladığı raporda önemli konulara dikkat çekiyor. Uzun yıllar sonra ilk kez 10 ekonomistin yer almış olması da ülkemize olan bakış açısından sevindirici. Yabancı yatırımcıların oyuna döndüğümüzü düşünmesi ve inandırıcılığını kaybetmiş bir yönetime tekrar şans vermesi gerçekten kayda değer. Batı ile Türkiye’nin kurumsal zemindeki ortaklığının önemini iki taraf da anlamışa benziyor.
Tam da bu noktada gelme ihtimali olan yatırımların hangi şablonda olması gerektiğini tartışmalıyız.
Carry Trade Nedir?
“Ortodoks politikalara dönüşle birlikte TL’de carry trade imakanı doğabileceğini” söylüyor rapor.
Birkaç günüdür ekonomi medyasını meşgul eden carry trade mevzusu G.Sachs raporundaki bu maddeden kaynaklanıyor aslında.
Son faiz kararlarında arttırımların devamının geleceği belirtilmesi raporun elini güçlendiriyor. Ancak raporun olumlu havasının kısa vadede olacağını düşünüyorum. Uzun vade için ekonomi yönetiminin verdiği sözleri nasıl bir standart sapmayla tutacağına bağlı.
Carry trade olması sanıldığı kadar iyi değil ama başlangıç için olmalı mı? Yetmez ama evet. Carry trade dediğimiz şey, yabancının düşük faizle başka ülkeden ucuza kredi alıp daha yüksek faiz olan ülkemize yatırımını yapması durumudur.. Vadesi dolunca o parayı alıp geri götürüyor. Esasında kervansaray misali asıl yatırım/ticaret hedefine giderken ara durak olarak kullanıyor ülkeyi.
Başka bir deyişle carry trade kısa vadeli yatırımın da en kısası ve kalitesizi. İstihsdam yaratmıyor katma değerli ürün üretmiyor. Bir firmaya yatırım yapmıyor uzun vadeli ülkeye bir faydası yok. Sadece yatırım yapılan sürede döviz rezervlerinde sınırlı süreliğine nefes aldırıyor ülkeye. Günlerdir ekonomiperverlerin tartıştığı raporu hazırlayan kuruluş çok değil 6-7 yıl önce yatırım yapılabilir ülke gözüyle bakarken, şuan kervansaray durağı gibi yatırım yapılacaksa transit yapıp geçmekte fayda var diyor.
G.S. ekonomi yönetimine bir yandan da tüyo veriyor. Yerel seçim sonrası minimum enflasyon beklentisinin üzerine çıkarak pozitif reel faize yakınsaması için politika faizinin en az %40 seviyesine çıkmasını tavsiye ediyor. Kıssadan hisse carry trade imkanı yine de açılmayabilir. Zira açılsa da uzun sürmeyebilir. Dolayısıyla neydik ne olduk kısmına bakarak hedefleri de bu doğrultuda tekrar gözden geçirmemiz gerekiyor.
Kısa vadeli portföy yatırımı olarak da nitelendirdiğimiz carry trade ve türevi methodlar orta ve uzun vadede Türkiye’nin üretim şablonlarını bozuyor.
Değerli TL, İthalatı ucuz kılarken, bilhassa ara mal üretimi konusunda geriye düşmemize sebep olabilir. AKP’nin ilk döneminde bol para+değerli TL’nin doğal sonuçlarından biri olmuştu. Yine benzer bir dönüş olabilir. Benim kervansaray olarak nitlendirdiğim bu yatırım biçiminin en büyük risklerinden biri de paranın çabuk yön değiştirmesi. Yatırımcılar nasıl yatırım ortamda iyileşmeler görerek çabucak sıcak parayı ülkemize kanalize edebiliyorsa, yine aynı şekilde politikalarda eskiye dönmek suretiyle bozulma ihtimali dahilinde aynı hızda parayı geri çekebilir. Boşuna dememişler emanetin canı burununda…
