Kıdem tazminatının kaldırılması bir kez daha gündemde, kıdem tazminatı hükümetin hedefinde. Orta Vadeli Programda (OVP, 2024-2026) mahcup biçimde ifade edilen kıdem tazminatını ortadan kaldırma niyeti Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz tarafından açıkça telaffuz edildi.
2024-2026 dönemi OVP’de kıdem tazminatı ile ilgili açık bir ifade yer almıyor ancak “Otomatik Katılım Sisteminin (OKS) işverenlerin de katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacaktır” ifadesine yer veriliyor. İkinci Basamak Emeklilik Sisteminin 2024 4. çeyrekte kanunla düzenleneceği belirtiliyor. OVP’de yer alan ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşecek tamamlayıcı emeklilik sisteminin kaynağının kıdem tazminatı olduğu net olarak belli oldu.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz konuya ilişkin bir soruya verdiği yanıtta kıdem tazminatını fona devretme niyetini açıkça telaffuz etti. Yılmaz, “Kıdem tazminatlarının emeklilik sistemine dahil edileceğine dair bir şey konuşuldu. Çok da soruluyor. Öyle bir şey var mı?” sorusuna “Kıdem tazminatında maalesef çok ciddi problemler de var. Ödenmeme meseleleri var. Başka sıkıntılar var. Oluşturduğu bir belirsizlik var. Özellikle iş dünyası firmaları üzerinde. Dolayısıyla bir dönem bir fon oluşturup bununla bu problemi çözme gibi bir yaklaşım vardı. Dolayısıyla bunlar önümüzdeki dönemde yine Türkiye’nin gündemde olan konuları olacak” karşılığını verdi (16.9.2023 AA).
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) hedefinden ayrı olarak OVP’de yer alan esnek çalışma biçimlerinin yaygınlaştırılması (uzaktan, kısmi ve geçici süreli çalışma ile platform çalışması) hedefi de kıdem tazminatı için ciddi tehlikedir. Hükümet tarafından daha önce defalarca gündeme alınan belirli süreli sözleşmelerin yaygınlaştırılması yoluyla da kıdem tazminatı ortadan kalkmış olacak. Çünkü belirli süreli (geçici) çalışan işçilerin kıdem tazminatı hakkı yok. Dahası iş sözleşmesi belirli süreli olduğu için ihbar öneli (veya ihbar tazminatı) da söz konusu olmayacak. Bunlara ek olarak belirli süreli çalışanlar için iş güvencesi hükümleri de geçerli olmayacak. Dolayısıyla OVP’de satır aralarında kıdem tazminatına yönelik çok yönlü tehditler var.
47 YILDIR DEVAM EDEN SALDIRI
Anlaşılan çok tepki çekeceği için OVP’de açıkça yer verilmeyen kıdem tazminatının fona devri meselesi tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) adı altında kamuoyuna sunuluyor. Kıdem tazminatının fona devri konusu 1976 yılından bu yana 47 yıldır gündemde. Sayısız formül üretildi, sayısız başbakan ve çalışma bakanı geldi geçti. Hiçbiri kıdem tazminatını fona devredemedi. Sayın Yılmaz’ın bunu aklında tutmasında yarar var. Sayın Yılmaz ve hükümeti yeni bir şey söylemiyor. Kıdem tazminatının fona devredilerek kaldırılması girişimi AKP hükümetleri tarafından birçok kez hedeflendi, her defasında işçilerin ve sendikaların duvarına tosladı ve başarısız oldu.
Bizzat sayın Cevdet Yılmaz Kalkınma Bakanı olduğu 2011 yılında 61. Hükümet programında kıdem tazminatı fonuna ilişkin şu ifadeler yer almıştı. “İşçilerimizin büyük çoğunluğunun alamadığı, işletmelerimizin üzerinde ödeme baskısı oluşturan, çalışma hayatının en önemli sorun alanlarının başında gelen kıdem tazminatı sorununu kazanılmış hakları koruyan ve bütün işçilerin kıdem tazminatlarını garanti altına alan bir fon teşkil etmek suretiyle, sosyal taraflarla istişare içinde çözeceğiz.” O gün bugün kıdem tazminatı fonu sık sık gündeme geldi ancak sendikalardan gelen sert tepkiler nedeniyle gerçekleşmedi.
Yılmaz o dönemde de kıdem tazminatının kaldırılarak bireysel fon sistemine geçileceğini iddia etmişti. O kadar ki “Avusturya modelini” seçtiklerini bile söylemişti. Dahası Yılmaz “İşsizlik Fonu’nu getirdiğimizde Kıdem Tazminatını kaldırmadık. Oysa kaldırmamız gerekiyordu. Hem o hem bu, ikisi birden hiçbir ülkede yok” iddiasında bulunmuştu (16.9.2011 tarihli gazeteler).
Eylül 2016 tarihinde göreve başlayan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Mehmet Müezzinoğlu da kendinden önceki pek çok çalışma bakanı gibi göreve başlar başlamaz kıdem tazminatını fona devretmek için kolları sıvamıştı. Ancak kıdem tazminatı değil bakan gitmişti. 10 Nisan 2019’te Hazine ve Maliye Bakanı tarafından açıklanan Yeni Ekonomi Program Yapısal Dönüşüm Adımları 2019 başlıklı programda tarafların katılımı ile kıdem tazminatı reformunun gerçekleştirileceği ve kıdem tazminatı ile Bireysel Emeklilik Sistemi’nin entegre edileceği iddia edilmişti. AKP hükümetleri döneminde kıdem tazminatını ortadan kaldırmaya dönük sayısız girişim olsa da bunların hiç biri başarılı olamadı.
Mevcut ekonomi yönetimin başta Bakan Mehmet Şimşek olmak üzere kıdem tazminatından pek hazzetmediği biliniyor. Şimşek Maliye Bakanı olduğu 2010’a işsizliğin sebebi olarak kıdem tazminatını göstermişti: “Türkiye’de istihdam artışının önündeki en büyük engellerden birisi kıdem tazminatının bu kadar yüksek ve ağır olmasıdır.” (Milliyet, 20.4.2010). Anlaşılan bu neoliberal akıl kıdem tazminatını yeniden hedefe koydu.
Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’a ve Bakan Şimşek’e kendilerinin de çok iyi bildiği kıdem tazminatını fona devretme girişimlerinin tarihçesine tekrar bakmalarını ve bu defteri kapatmalarını öneririz. Çünkü 47 yıldır kimse kıdem tazminatını yok etmeyi başaramadı.
TES TRUVA ATIDIR
OVP’de yer alan ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşecek tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) hedefi sosyal güvenlik sistemi ve kıdem tazminatı için ciddi bir tehlikedir. Böylece giderek düşen kıdem tazminatına tümüyle ortadan kalkabilir. Bu sistem kıdem tazminatının ortadan kaldırılması ve bireysel sigorta primine dönüşmesine yol açar.
Yazının tamamı burada.
