YORUM:  ABD AYM Halkbank davasında ne karar aldı?

ABD’nin en üst mahkemesi olan Supreme Court’un (AYM)  Halkbank hakkındaki karışık kararının ardından, Reuters ve CNBC.com internet sitelerinde metnin farklı yönlerini vurgulayan makaleler yayınladı. Türkçe  kaynaklar, Reuters haberinde geçen  “Yargıçlar 7-2’lik bir kararla, bir alt mahkemenin kovuşturmanın devam etmesine izin veren kararını reddetti. Yargıçların çoğunluğu, Manhattan merkezli ABD 2. Bölge Temyiz Mahkemesi’nin Halkbank’ın davayı reddetme talebini yeniden gözden geçirmesine karar verdi, ancak bankanın 1976 tarihli Yabancı Devlet Dokunulmazlıkları Yasası (FSIA) kapsamında korunma altında olduğu iddiasını reddetti”  paragrafını öne çıkardı.

Bu çeviri, Borsa İstanbul’da Halkbank öncülüğünde banka hisselerinde büyük bir ralliye neden oldu ve bankacılık ve genel BIST-100 Endeksi sırasıyla %10 ve %4 arttı. Ertesi gün yatırımcılar daha sakin kafayla analiz yapınca, AYM’nin Halkbank’ı suçlamalardan temize çıkarmadığını gördü. Aslında böyle bir niyeti ve yetkisi olmadığının bilinmesi gerekirdi. Bunun yerine, Yargıç Gorsuch’a göre, davayı Manhattan’daki alt mahkemeye geri gönderdi ve bu da “davacıları ve alt mahkemedeki meslektaşlarımızı hem bu davada hem de ortaya çıkması kesin olan diğer davalarda altından kalkılması zor bir görevle karşı karşıya bırakıyor”.

Yani, Halkbank hâlâ yargılanıyor ve patronu Erdoğan, bankanın suçlu ilan edilmesi durumunda hâlâ büyük mali cezalarla karşı karşıya.

ParaAnaliz olarak kararın öne çıkan noktalarını açıklamak için Adam Liptak’ın New York Times’ta yazdığı bir makaleye atıfta bulunuyoruz:

Yüksek Mahkeme Çarşamba günü, federal hükümetin Türkiye’deki bir devlet bankasına İran’ın ABD tarafından uygulanan yaptırımlardan kurtulmasına yardım ettiği suçlamasıyla dava açıp açmayacağı konusunda karışık bir karar verdi.

Mahkeme, bankanın yabancı ulusların ve kontrol ettikleri şirketlerin kovuşturulmasını yasaklayan yasalara dayanan ana savunmasını reddetti. Ancak,  savunmada yer  alan bir başka konu olan “genel hukıuk teamülleri”nin daha fazla değerlendirilmesi için davayı  temyiz mahkemesine geri gönderdi.  “Genel hukuk teamüllerinin” ne anlama geldiğini aşağıda açıklayacağız.

Yedi yargıç adına kararı yazan Yargıç Brett M. Kavanaugh, bankanın birincil argümanını reddetti: Yabancı hükümetlerin sahip olduğu şirketlere para cezası talep eden hukuk davalarını genellikle yasaklayan 1976 tarihli Yabancı Egemenlerin Dokunulmazlıkları Yasası aynı zamanda cezai kovuşturmaları da yasaklıyor.

Yargıç Kavanaugh, FSIA’nın  yabancı devletlere veya onların suç teşkilatlarına cezai işlemlerde dokunulmazlık tanımadığını belirterek, şunları ekledi: “Kongre, yabancı devletlere ve onların aracılarına-vekillerine karşı hukuk davalarında dokunulmazlık iddialarını düzenleyen kapsamlı bir yasa çıkardı. Bu metin  adi ceza davalarını kapsamıyor.”

Ancak Yargıç Kavanaugh, New York’taki federal temyiz mahkemesinin genel hukuk ilkeleri kapsamında kovuşturmaya karşı dokunulmazlığın mevcut olup olmadığını yeterince değerlendirmediğini söyleyerek bankaya bir parça umut verdi.

Anglo-Saxon hukukunda önemli  rol oynayan “common law”  (genel hukuk ilkeleri) prensibi hukukun devamlılığı ve tutarlılığı ilkesini öne çıkartarak, daha önce benzer konularda alınmış yargı kararlarının içtihat kabul edilmesini savunur. Yani, eğer çok güçlü gerekçeler yoksa, bir davanın yargıçları benzer konularda alınan önceki yargı kararlarına saygı göstermek durumunda. Halkbank’ın avukatları ABD tarihinde hiç bir yabancı devlete ait özel sektör kuruluşunun  yargılanmadığını vurgulayarak, Halkbank’ın cezalandırılmasının içtihata aykırı olacağını iddia ettiler.

Yargıç Kavanaugh, temyiz mahkemesinin, yabancı ulusların cezai kovuşturmaları hakkında içtihatın ne söylediği sorusuna yeni bir bakış atması gerektiğini yazarak olası bir beraat kararına kapıyı açık bıraktı.

Yargıç Samuel A. Alito Jr.’ın katıldığı Yargıç Neil M. Gorsuch, karara kısmen  ret şerhi koydular. Anlaşmazlığı 1976 yasasının yönettiğini ve bunun hem hukuk hem de ceza davaları için geçerli olduğunu, yasada ticari faaliyetler için bir istisna verilmediğini kayda geçirdiler.

Yargıç Gorsuch, mahkemenin kararının “davacıları ve alt mahkeme meslektaşlarımızı hem bu davada hem de ortaya çıkacak benzer davalarda çok zor  bir görevle karşı karşıya bıraktığını” söyleyerek AYM’ni net bir karar vermediği için suçladı. Mahkemenin kovuşturmanın devam etmesine izin vermesi gerektiğini söyledi.

Kısacası Halkbank günü kazandı, ancak alt mahkeme yeni bir duruşma tarihi verdiğinde tüm savaşı bir kez daha vermek zorunda kalacak.