The Nation:  Deprem faciasının yükü ekonomiyi iyice zorlayacak

The Nation’a göre, şiddetli depremler, Türkiye’nin yavaşlayan ekonomisi üzerinde baskı oluşturuyor. Türkiye’nin yüksek enflasyonla gölgelenen ve yavaşlayan ekonomisinin, ülkenin güneydoğu kesimi ve komşu Suriye’yi harap eden ölümcül depremlerin ardından kritik altyapıyı eski haline getirme ve rehabilitasyon maliyetlerinin artması nedeniyle bu yıl bir darbe daha alması bekleniyor.

Pazartesi günü meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki ilk deprem, Türkiye’nin milli gelirinin yaklaşık onda birini oluşturan bölgeleri vurarak Adıyaman, Kahramanmaraş, Malatya ve Hatay’daki havalimanları da dahil olmak üzere kritik altyapıya ciddi hasar verdi.

İlk raporlara göre, Hatay’da bazı hastaneler ve bir liman da kısmen çöktü ve birçok ildeki ana otoyollar hasar gördü. Doğal afetin neden olduğu insani ve ekonomik yıkım tahminleri hâlâ gelmeye devam ediyor.

ABD Jeoloji Araştırması Enstitüsü, ölümlerin 10.000’e çıkma olasılığının yüksek olduğunu ve depremlerden kaynaklanan ekonomik kayıpların 1 milyar doları aşabileceğini söylüyor.

Şimdiye kadar Türkiye ve Suriye’de 9.500’den fazla kişinin öldüğü bildirildi.

AFAT Çarşamba günü yaptığı açıklamada,  depremler nedeniyle 38 bin 200’den fazla kişinin yaralandığını ve 10 ilde en az 11 bin binanın yıkıldığını söyledi.

Abu Dhabi Commercial Bank’ın baş ekonomisti Monica Malik, “İnsani yıkımın yanı sıra en önemli etki, milyonların kaybettiği evlerinin yeniden inşası ve altyapı tamir harcamalarının bütçe harcamalarını azdıracak olmasıdır” diyor.

“Depremden sonra kamu harcama gereksinimlerinde belrigin artışlar gözlenecek. Doğal afetlerde genellikle iki faktör kritiktir: bölgenin ekonomik önemi ve hasarın derecesi.”

Standard Chartered Bank’ta Mena bölgesi ve Pakistan ekonomisti Farooq Pasha, depremlerin ülke ekonomisi üzerindeki gerçek etkisini değerlendirmek için henüz çok erken olduğunu söylüyor.

Oxford Economics’in kıdemli ekonomisti Maya Senussi, maliyetlerin “kesinlikle 1 milyar dolarlık tahminden daha yüksek olacağını” söylüyor.

“Bu her şeyden önce bir insanlık trajedisi ama Türkiye yirmi yılı aşkın bir süredir en büyük enflasyon krizini yaşarken ekonomik sıkıntıyı artıracak” diyor.

Resmi verilere göre 2021’de yüzde 11’den fazla büyüyerek  koronavirüs kaynaklı yavaşlamayı başarıyla atlatan Türkiye ekonomisi, son çeyreklerde ciddi zorluklarla karşılaştı.

IMF’ye  göre, ekonomik büyüme 2022’de yaklaşık yüzde 5’e düştü;  bu yıl için sadece yüzde 3 tahmin ediliyor.

Ülkenin cari açığı, enerji ithalatındaki artış ve  merkez bankasının azan enflasyona karşın politika faizlerini sürekli düşürmesi ile  çok hızlı genişliyor.

Enflasyon Ocak ayında yüzde 57,7’ye gerilerken, düşüş beklenenden daha az oldu ve hükümetin seçim öncesinde hızlı gerileme vaadi ile çakışabilir.

OECD OVP’ın 2023 için yüzde 24,9 ve 2024 için yüzde 13,8 olarak öngördüğü enflasyonun 2023’te yüzde 44,6 ve gelecek yıl yüzde 42,1’de kalmasını bekliyor.

Standard Chartered, geçen yıl yüzde 72 olan ortalama enflasyonun bu yıl yaklaşık yüzde 50’ye düşmesini bekliyor.

Pasha, “Cari denge, turizmdeki iyileşmeye rağmen yoğun ithalat artışı nedeniyle baskı altında kalacak” diyor.

Nasser Saidi & Associates’in başkanı ve Dubai Uluslararası Finans Merkezi’nin eski baş ekonomisti Nasser Saidi, Türkiye’nin depremden önce zaten “ciddi bir ekonomik krizle” karşı karşıya olduğunu söylüyor.

“Ekonomi  zayıf ihracat ve talep göz önüne alındığında, 2022’nin üçüncü çeyreğinde bir öncekine  göre yüzde 0,1’lik bir düşüş kaydetti, deprem  ekonomik sıkıntılarını artıracak.”

BM Afet Riskini Azaltma Ofisi’ne göre, Türkiye’de 17.000 kişinin ölümüne ve 250.000’den fazla kişinin evsiz kalmasına neden olan 1999 İzmit depreminin ekonomik kaybı yaklaşık 23 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Türkiye bu yıl seçimlere giderken  muhalefet, artan enflasyona ve Türk lirasının düşen değerine rağmen faiz oranlarını düşürme taraftarı olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın karşısına çıkacak ortak bir aday üzerinde anlaşmaya çalışıyor.

Tellimer Research’ün hisse senedi araştırma bölümü başkanı Hasnain Malik, ekonomi için daha büyük sorunun “faiz oranlarındaki akıl dışı politikanın tersine çevrilmesi ve siyaset için muhalefetin tek bir başkan adayının arkasında etkin bir şekilde birleşebilmesi” olduğunu söylüyor.

Depremler ve sürekli artçı sarsıntılar, Türk hükümetini Pazartesi günü önlem olarak Akdeniz kıyısındaki Ceyhan ihracat terminaline petrol akışını durdurmaya zorladı.

Irak Kürdistanı, Kürdistan Doğal Kaynaklar Bakanlığı’na göre Türkiye terminali aracılığıyla gönderilen petrol ihracatını da askıya aldı.

Ceyhan, Kuzey Irak ve Azerbaycan’dan petrol satışı için hayati bir merkezdir. Liman, Ocak ayında günde 1 milyon varilden fazla, yani küresel petrol arzının yüzde 1’ini ihraç etti.

Traderlar  daha fazla netlik beklerken, ihracat terminalinin kapatılması küresel ham petrol fiyatlarını yükseltti.

Avatrade baş piyasa analisti Naeem Aslam, “Türkiye’deki yıkıcı deprem durumu, yatırımcılar ve traderlar arasında önemli bir odak noktası çünkü doğal afet, ülkedeki önemli bir ihracat terminalinin kapanması nedeniyle arz denklemini tehdit etti” dedi.

Bloomberg’in haberine göre, terminale ham petrol besleyen boru hatlarında herhangi bir sızıntı tespit edilmedi ve petrol akışı Salı günü geç saatlerde yeniden başladı.

Genel olarak, ülke ekonomisinin doğal afetten kurtulması zaman alacak. Saidi, “Altyapı, ticari binalar ve konutların yeniden inşası bir kez başladığında, üretim canlanacak, tüketici harcamalarını destekleyecek ve büyümeye katkıda bulunacak” diyor.

“Ancak bu arada, özellikle yaz aylarında yapılacak seçimler göz önüne alındığında çok fazla belirsizlik var.

Ekonomist Intelligence Unit kıdemli Avrupa danışmanı Adeline Van Houtte, Büyük Marmara Depremi  aksine, etkilenen bölgenin GSYİH’nın nispeten küçük bir payına sahip olması nedeniyle “dramatik” bir şekilde zarar görme ihtimalinin düşük olduğunu söylüyor.

“Yeniden inşanın muhtemelen kamu maliyesi üzerinde baskı oluşturacağını, ancak yeniden yapılanma başlarsa/başladığında büyümeye bir destek sağlayabileceğini unutmayın.”

Kaynak:  Powerful earthquakes pile pressure on Turkey’s slowing economy, the Nation