Prof.Dr. Evren Bolgün
Prof.Dr.Evren Bolgün: İhracatçıya VİP Döviz Kuru Hizmetimiz de Başlamıştır!
Son bir yıldır sertlik düzeyi yükselerek artmakta olan sermaye kontrolleri altında hayat mücadelesi veren Türk Finans Sistemi, bu hafta gelen…
Son bir yıldır sertlik düzeyi yükselerek artmakta olan sermaye kontrolleri altında hayat mücadelesi veren Türk Finans Sistemi, bu hafta gelen yeni kararlar ile birlikte seçime kadar vaziyeti idare etme politikasına devam etmeye çalışacaktır. Malum 2022 Nisan ayında TCMB’nin aldığı karar ile birlikte, ihracatçıların yurtiçine getirdikleri dövizlerin %40’ını TCMB’ye devrederek TL’ye dönüştürme zorunluluğu getirilmişti. Üstüne TCMB’den reeskont kredisi kullanan firmalar için ilgili zorunluluk %70 düzeyine çıkartılmıştı. Şirketlerimiz de ihracat dövizlerini aynı gün içinde sat ve aynı gün içinde al şeklindeki rutin döviz işlemleri ile %1-%2 arasında döviz alım/satım komisyonu zararı yazmaya başlamışlardı. Yüksek hacimli ihracat geliri yaratan firmalar için bankalar döviz alım/satım ortalaması şeklinde tek tip bir kur fiyatı vererek durumu idare etmeye gayret gösteriyorlardı ancak küçük ve orta ölçekli firmaların son 1 yıldır bu işlemlerinde sorunlar yaşadıklarını iyi biliyorum.
Merkez Bankası sonunda ihracatçıların sabitimsi kur sistemi serzenişlerini anlaşılan duymuş olacak ki, onlara serbest piyasanın +%2 üzerinde “VIP Döviz Kuru” hizmeti sunmaya karar verdi. İhracatçı birlik temsilcilerinin daha yüksek bir marj istemiş olmalarına karşılık işte +%2 ile seçime kadar idare ediverin denilmiş olundu. Böylece ihracatçılar döviz gelirlerinin %40’ının piyasa kurunun yaklaşık 38 kuruş üzerinde bozdurarak KKM’a geçmek zorunluluğu karşısında herhalde fazla üzülmemişlerdir! Ne de olsa aynı gün içerisinde %12 olan KKM faiz tavan sınırlaması da kaldırıldı. Son 2-3 ay içerisinde KKM bakiyelerinde başlayan çözülme anlaşılan ekonomi yönetimini rahatsız etmiş olacak ki böyle bir karara imza attılar. Zira bankalarda KKM’lı mevduat işlemi yaparsak döviz kuru da Beştepe’den kontrollü sistem altında aylardır yerinden kımıldamazken kim TL’sı mevduatlarını 3 aylığına yıllık %12 faiz ile bağlamak ister ki? Önümüzdeki hafta başından itibaren böylelikle KKM işlemlerinde TL faizlerinin KKM’siz düz mevduat işlemlerde olduğu gibi yıllık %28-%30 seviyelerine yaklaştığını göreceğiz.
Ülkedeki makro ihtiyarı tedbirler adı altında (ekonomik yönetimi gibi böyle ifade edince daha bir kurumsal duruyor!) her gün alınan ekonomik/finansal düzenlemeler karşısında herkesin kafası artık fazlasıyla karışmış durumdadır.
Bu hafta içerisinde Erol Taşdelen tarafından Para Analiz bünyesinde yazılan makalesinde ele alınan ekonomik yasaklar konusu çok güzel bir kronolojisi içerisinde işlenmiş durumdadır. İlgi duyanlar tüm detayları oradan öğrenebilir.
Ekonomi ve finans dünyamıza gelen yasaklar konusuna kısaca devam edelim. Malum şirketlerimizin bankalardan aldıkları TL’sı cinsi kredilerle döviz almaları zaten geçen yıl yasaklanmıştı. Şirketlerin yurtdışına $500.000’dan fazla miktarda bir parayı göndermesi gerekli belgeleri ibraz edemedikleri taktirde geçen yıl itibarıyla yasaklanmıştı. Yurtdışına vatandaşlarımız para göndermek istiyorlar ise, $50.000’ı geçen tutarlar için belge ibraz etme zorunluluğu getirilmişti. Bankalardan sabah erken saatlerde 10:00 öncesi ve akşamüstü 16:00’dan sonraki saatlerde döviz alımı yapmak zaten yasaklanmıştı. Şirketlerin finansal aracı kurumların yabancı para online işlem platformalarında döviz alım işlem yapmalarına yasak getirilmişti. Şayet online döviz işlemi yapmak istiyorsanız işleminizi offline bir şekilde şube’den geçirmeniz gerekiyor! Haliyle şayet işlem $50.000 veya €50.000 miktarlarının üzerinde ise, genel müdürlükten kesinlikle onay alınması gerekiyor. İşlem onayınız için önce telefonda veya şubede beklemeniz gerekiyor. Ticari işlemlerin dövizle ödemeye konu olması zaten çoktan yasaklanmıştı. O kısım hareketlere ilk etapta hamdolsun önlemimizi aldık. Zaten çeklerin de dövizle ödenmesine yasak getirmiştik. Bankalardaki döviz mevduatlarının toplam mevduatın %40’ından fazla olması da yasaklanmıştı. TCMB’nin ifadesiyle liralaşma stratejimiz kapsamında bankalardaki toplam mevduatın %60’a kadarının TL olması gerektiği, şayet olmazsa bankalara komisyon cezası şeklinde uzun vadeli %8.78 faizli Devlet Tahvili tutma zorunluluğunu da getirmiştik. Bankaların özkaynaklarının %5’inden daha yüksek bir tutarda bilançolarında döviz bulundurmaları zaten yasaktı.
Ticari hayatımızda aldığı krediyi kullandığı yere ait bir faturayı ibraz edemeyen şirketlerin kredi kullanması da zaten yasak. Malum Ocak ortası itibarıyla ticari kredi faizleri ortalama %13 seviyelerinde bulunuyor. 3 aya kadar vadeli TL Mevduat faizi de Merkez Bankası verilerine göre ortalama %24 seviyesindedir. Yani bankaların şirketlerden tahsil ettikleri ticari kredi faizleri, vatandaşlara ödedikleri mevduat faizinin ortalama %11 altındadır. İhtiyaç kredisi faizleri ortalama %30 seviyesindedir. Bireysel ihtiyaç ve tüketici kredileri ortalama %23-%24 ile mevduat faizlerinin %6-%7 puan üzerinde hareket etmektedir. Bu gelişmeler sebebiyle ticari kredilerde kredi faiz oranı ile kredi büyümesine ve TL mevduat oranı hedefine yönelik getirilen ek menkul kıymet alım zorunluluğu bankacılık sektörünün yönünü tüketiciye çevirmesine neden olmuştur. Merkez Bankası verilerine göre tüketici kredileri büyüme hızı 13 Ocak haftasında 13 haftalık yıllıklandırılmış olarak yüzde 65,65’e yükseldi. Ticari kredi büyüme hızı ise aynı dönemde yüzde 28,85’te kaldı.
Kredi Büyümesi (Ticari ve Tüketici Kredileri)
Merkez Bankası, TL ticari kredi faizinin de yıllık bileşik referans oranın 1.4 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredilerin yüzde 20’si, 1.8 katı üzerinde faizle kullandırılacak kredilerin de yüzde 90’ı kadar menkul kıymet tesisi zorunluluğu getirmişti. Ayrıca ticari kredi büyümesinin de belli limiti aşması durumunda bankalar ek menkul kıymet alımı yapıyorlar. Bunun yanı sıra TL mevduat oranı yüzde 60’ın altında kalan bankaların ek menkul kıymet tutma zorunluluğu var. Bu makroihtiyati tedbirlerin ardından ticari kredi faizlerinde sert düşüşler yaşanırken TL mevduat faizleri yüzde 30’a dayandı.
Kredi Faiz Oranları
Ancak bu hafta içerisinde duyduğum bir örneğe göre yurtdışında okumakta olan üniversite öğrencisine €2.000 para göndermek için bile tamamlaması 1 saate yaklaşan bir soru seti doldurma zorunluluğu getirilmiş. Ekonomi yönetimine çok net bir şey söylemek istiyorum son 1 yıldır ateşle oynuyorsunuz. Vatandaşların sağlık ve eğitim amaçlı olarak yurtdışına göndermesi zorunlu olan ufak miktarlardaki dövizlere de zorlaştırma getirmeniz çok yanlıştır.
Son Söz: Hayatta Zor Oyunu Bozar, Şayet Çok Fazla Sıkarsan Kırarsın…
Prof.Dr.Evren Bolgün | Beykoz Üniversitesi Öğretim Üyesi
