Planın sekiz katına çıkan yedek ödenekten aslan payı Karayolları’nın müteahhitlerine

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın onayıyla kullanılan yedek ödenek tutarı mali yıl başında belirlenen tutarın sekiz katına çıkarak 106 milyar TL oldu. Bütçe dışı harcamalara olanak sağlayan yedek ödenekten en yüksek tutarı garanti ödemelerini yapan Karayolları Genel Müdürlüğü aldı.

AKP-MHP iktidarının ekonomik kriz altında ezilen halkın sorunlarının giderek ağırlaşmasına karşın kamu kaynakları ile fonladığı kesimlere ilişkin tercihi değişmiyor. Bütçe dışı kullanılması nedeniyle denetimsizlik ve suiistimale yol açtığı gerekçesiyle eleştirilen yedek ödenek kalemi 2022 yılında hem dev boyutlara ulaştı hem de krizi önleyici politikaları devreye sokmak yerine yine iktidarın gözdesi müteahhitlerin kasasına girdi.

“Ödenek yetersizliğini gidermek veya bütçelerde öngörülmeyen hizmetler için” her mali yılbaşında ayrılan yedek ödenek kalemi iktidarın ölçüsüz harcamalarına kaynak oluşturuyor. 2022 yılı bütçesinde 13.6 milyar TL olarak belirlenen yedek ödenek tutarı 12 ayın sonunda sekiz katı artışla 106.5 milyar TL’ye fırladı.

Cumhurbaşkanlığı’nın “kişisel kullanımı”nda olan örtülü ödenek dışında yedek ödenek kalemi de bir kara deliğe dönüştü. Sayıştay’ın, Meclis’in bütçe disiplinini bozduğu gerekçesiyle eleştirdiği yedek ödenek kullanma alışkanlığı, Erdoğan’ın kontrolüne geçtikten dev bir büyüklüğe ulaştı. Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun, “Merkezi yönetim bütçe kanununda belirtilen hizmet ve amaçları gerçekleştirmek, ödenek yetersizliğini gidermek veya bütçelerde öngörülmeyen hizmetler için” Erdoğan’ın onayıyla kamu idarelerine ödenek aktarılmasına olanak sağlayan hükmü, “Saray’ın ikinci bütçe yaratarak istediği gibi dağıtmasının” aracı oldu.

SARAY RAKİPSİZ

Mali yıl başlarken 13 milyar 642 bin lira olarak belirlenen yedek ödenekten en yüksek pay 2.5 milyar lira ile garantili Kamu Özel İşbirliği projelerini gerçekleştiren müteahhitlere ödemeler yapan Karayolları Genel Müdürlüğü’ne ayrıldı. İkinci sırada ise 2.2 milyar TL ile Cumhurbaşkanlığı yer aldı. İçişleri Bakanlığı’na 2.2 milyar TL, Sağlık Bakanlığı’na ise 1.2 milyar TL yedek ödenek aktarılması planlandı.

Yedek ödenek için bir başka adres olan Yatırımları Hızlandırma Ödeneği’nden de 5.2 milyar TL kullanıldı. Bu ödenekten de en yüksek payı 2.1 milyar TL ile Karayolları Genel Müdürlüğü aldı. 1 milyar TL de şehir hastaneleri için müteahhitlere ödeme yapan ve pandemi dolayısıyla harcamaları artan Sağlık Bakanlığı’na gitti.

Yıl içinde yapılan yargılamalar nedeniyle ortaya çıkabilecek ödemeleri karşılamak üzere ayrılan İlama Bağlı Borçları Karşılama Ödeneği de bu yıl yedek ödenek için kaynak oluşturdu. Bu ödenekten ayrılan 1.5 milyar TL’den en yüksek pay 615 milyon TL ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’na aktarıldı. Karayolları bu ödenekten de 175 milyon TL aldı.

EK BÜTÇE DOPİNGİ

İktidarın yıl sona ermeden yapmak zorunda kaldığı ek bütçeden de yedek ödenek için 24.9 milyar TL ayrıldı. Cumhurbaşkanlığı ek bütçenin yedek ödenek kaleminden mal ve hizmet alımları için 3.5 milyarı kurum bütçesine aktardı. 10.7 milyar TL de Karayolları Genel Müdürlüğü’ne gitti. Ayrıca 13.8 milyar liralık Yatırımları Hızlandırma Ödeneği’nden en fazla aktarma yapılan kurumlar da 4.4 milyar TL ile MEB, 2.1 milyar TL ile de yine Karayolları Genel Müdürlüğü oldu. 1 milyar lira da DSİ’ye aktarıldı.

BAKANLIK ÖDENEKLERİ DE KESİLDİ

Her yıl olduğu gibi Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü gibi çok sayıda personeli bulunan kurumların bütçelerinden kesilen ödenekler de yedek ödeneğe aktarıldı. Bu kuruluşlar bütçede personel maaşlarını ödeme konusunda tanınan istisna çerçevesinde rahatlıkla ödenek üstü harcama yapabildiğinden ve yerine bu gerekçeyle ödenek talep edebildiğinden her zaman birinci adres olarak kullanılıyor.

40.5 milyar TL olan bu ödeneklerden de 26.8 milyar TL Karayolları, 11 milyar TL DSİ, 1.1 milyar TL de Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’na gitti.

Birgün / Nurcan GÖKDEMİR​