Çetin Ünsalan Yazdı: ‘İhracatta kur / enflasyon kıskacı…’
21 Aralık 2022Türkiye’de iç piyasada maliyetlerini yansıtamayan bir üretici gerçeğimiz var. Her ne kadar fark kapansa da yüzde 50’yi aşkın yansıtılamayan üretici enflasyonunu kimse dikkate almak istemiyor.
Son aydaki yüzde 21’lik gerilemenin de iyi okunması gerektiğini düşünüyorum. Muhtemelen göz ardı edildi. Çünkü bu denli büyük ve dramatik bir azalma, maliyetlere yansıtılmış olamaz.
Zira maliyetlere yansıtılsayidı; tüketici enflasyonunda sembolik dahi olsa gerilemenin oluşması mümkün değildi. Geriye tek bir ihtimal kalıyor o da üreticinin stoktan mal sattığı; yani yeni bir üretim maliyetine girmediği için üretici enflasyonunun gerilediği gerçeği.
Bu durum önümüzdeki aylarda ya üretimin frenlenmesine ya da yeni üretim halinde yükselecek bir üretici enflasyonuna zemin hazırlar. Hangisi daha iyi bilemiyorum. Zira biri enflasyon, diğeri işsizlik demek.
Kısır döngüden çıkmak isteyen üretici ise kendisini yurtdışı pazara atmanın telaşında. Bir süredir her firmanın aklında bir ihracat yapma fikri var. Fakat bunu sistemli bir pazar genişletme değil de, kurtuluş ve döviz kazancıyla nefes alma olarak yaptığınızda kazanç elde etmeniz tesadüflere bağlı kalır.
Çünkü dünya pazarlarında da durum çok parlak değil. Oradaki enflasyonist ortam, yerel maliyetleri yükseltirken, paritenin şu an 1,05 seviyesine çıkması da durumu kurtarmıyor. Zira 1,20’nin altındaki avro / dolar paritesi, ihracatçıya nefes aldırmaz.
İş bununla da bitmiyor. Getirdikleri parayı da TL’ye park etmez zorunda olduklarından, kur etkisinin rahatlatma özelliğinden yararlanamıyorlar. Yeniden üretim yapmak için kur riski üstleniyorlar.
Hepsini alt alta koyduğumuzda denize düşen tarzında yapılan ihracatların kalıcı olabilme olasılığı da düşüyor. Nitekim dövizin farklı maliyetler üstlenilerek tutulduğu ve 18-19 TL arasına sıkıştırıldığı ekonomik koşullarda yurtdışı üretici fiyatları bazında maliyetlerin de yükseldiğini görüyoruz.
Son açıklanan veriye göre üreticinin enflasyonu geçen yıla göre yüzde 83,6 oranında arttı. Geçen yılki dolar kuruna bakalım. Giderlerin dolar olması burada kritik konu. Kasım 2021’de dolar / TL 12,89… Avro da 14,59…
Kasım 2022’de kurlar ise dolarda 18,63, avroda 19,52… Avrodaki kur farkı yüzde 35… Dolarda ise artış yüzde 45… Yani geliri ile gideri arasında yüzde 10 ekside… Bunu maliyetlerdeki yüzde 83,6’lık oranı da dikkate alarak okursanız, orada ihracat yapan üretici bakımından da sıkıntıların büyüdüğünü görürsünüz.
Nitekim zaten uzun vade borç bulamayan reel sektörün kısa vadeli yüksek maliyetlerle yurtdışı kaynak arayışı istatistiklerle de ortaya çıkıyor. Bir an önce bu konuya el atılması lazım; yoksa çok sayıda firmamız farkında olmadıkları bir risk ile birlikte yaşamaya devam edecekler.
Bunun da sonucu ya ihracat pazarlarından çekilmek, ya ticari açmaza düşmek ya da yok pahasına rakibine ortaklık adı altında satılmaktır. Yumurta kapıya gelmeden önlem almamız şart.
Tüm Yazarlar
