Çetin Ünsalan Yazdı: Enflasyon baz etkisi ile iner mi?
16 Kasım 2022Enflasyonun yıl sonundan itibaren düşeceğini ifade eden bir ekonomi yönetimine sahibiz. Hangi koşullarda? Dünyadaki enflasyonist etkinin şiddetini arttırdığı, yabancı para birimlerine ihtiyacımız olmasına karşın, paranın kıtlaştığı ve pahalı hale geldiği koşullarda.
Yetmiyor; tüm dünya raporları yukarı yönlü bir enflasyona işaret ederken, maliyetlerin enerji başta olmak üzere arttığı, tedarik zincirinin kırılmasıyla arz sıkıntıları yaşandığı bir dünya ekonomisinin ortasında.
Aslında gerçekten enflasyonun düşmeyeceğinin onlar da farkında. Çünkü her ‘enflasyon düşecek’ söyleminin ardından yarım ağız ‘baz etkisiyle’ ifadesini kullanan bir Hazine ve Maliye Bakanı’na sahibiz.
Bir önceki sene anormal enflasyon hızı olduğu için, o kadar hız yaratmayacağını düşünerek, kağıt üzerinde bir hız azalmasına güvenerek sessizce baz etkisi deyip, büyük harflerle enflasyonun düşeceğinin reklamı yapılıyor.
Fakat ortadaki gelişmeler ‘baz etkisiyle bile düşmesi mümkün mü’ sorusunu gündeme getiriyor. Mesela tarım üretici maliyetlerindeki artış hızı kesilmiyor. Son açıklanan üretici fiyatları yüzde 163 ile rekor kırdı.
Bunun nihai ürün maliyetlerine yansıtılmaması mümkün değil. Ayrıca ulaştırmadan enerjiye kadar gelen zamlar henüz hayatımıza girmedi. İlk enerji faturalarıyla birlikte ortaya çıkacak ivmelenmenin, aynı tüketimle daha çok para ödenmesi gerçeğiyle enflasyonda yukarı yönlü tetikleme yapacağı çok açık.
Ayrıca bütçe açığını da hesaba katarsanız; bunun bir şekilde finanse edilmesi için denenecek yöntemler, enflasyonu yukarı yönlü körükleyecektir. Yetmedi; üretici ve tüketici enflasyonu arasında 74 puanlık bir fark var. Yansıtılamayan enflasyon maliyetinin etkileri büyük olacaktır.
Tüketici enflasyonunun yüzde 85 olduğu bir ortamda, yansıtılmamış yüzde 74, bir bu kadar daha enflasyon farkı var anlamına gelir. İnsanların eriyen gelirlerini ve satın alma güçlerini de dikkate aldığınızda, bize enflasyonda kağıt üzerinde bile artış hızındaki düşüşün zorlama olacağını gösteriyor.
Çünkü sepetle oynayarak bu baz etkiyi desteklemeniz mümkün. Ama karşılığında inandırıcı bulunmazsa, ters tepkimesi daha yüksek olur ve ortaya çıkan problem kendini kandırmaktan daha ağır sonuçlar doğurur.
Enflasyon artış hızının azalma ihtimali var mı? Bu şartlar altında baz etkisiyle bile gerçekçi durmuyor. Ama tüm bunlara rağmen baz etkisini de arkasına alarak bir enflasyon artış hızında fren gelmesi mümkün mü?
Orada da çok ciddi mi kriz ortaya çıkıp, tüketimin tamamen sıfırlanması gerekir ki, o hem temenni edilecek bir durum değil; hem de yılın geri kalanında enflasyonu kağıt üzerinde düşürmeye yetmeyecek kadar az bir zaman dilimi var. Özetle o iş zor.
Tüm Yazarlar
