Prof. Mehmet Hasan Eken
Prof. Dr. Mehmet Hasan EKEN: ‘2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı Üzerine…’
2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı tam olarak 378 sayfadan iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ilk dört sayfada Dünya ekonomisindeki gelişmeler ele alınmış. Sonraki 74 sayfada ise Türkiye ekonomisine ilişkin durum tespiti ve hedefler iki kısımda ortaya konulmuştur...
2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı tam olarak 378 sayfadan ve iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümün ilk dört sayfasında Dünya ekonomisindeki gelişmeler ele alınmış. Sonraki 74 sayfada ise Türkiye ekonomisine ilişkin durum tespiti ve hedefler ortaya konulmuştur.
İlk olarak Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler ve Hedefler (1) Büyüme, İstihdam ve (2) yatırım, (3) Ödemeler Dengesi, (4) Enflasyon, Para-Kur Politikası ve (5) Mali Piyasalar şeklinde 5 başlık altında ortaya konulmuştur.
Sonrasında ise Kamu Maliyesinde Gelişmeler ve Hedefler (1) Genel Devlet, (2) Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Özelleştirme şeklinde iki başlık altında sunulmuştur.
Tablo: 2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı Seçilmiş Hedefleri
Programı incelerken dikkatimi çeken konuları aşağıda maddeler halinde sıralıyorum.
1- Program ana hatlarıyla üzerinde iyi çalışılmış ve belli bir mantık çerçevesinde hazırlanmıştır. Programda yer alan her başlık için mevcut durum, amaç ve hedefler ortaya konulmaktadır.
2- Programda GSYH Büyümesine Katkılar başlıklı Grafik I: 3’te yatırımlar ile GSYH büyümesi arasında 2018, 2019, 2021 ve 2022 yılları için negatif bir ilişki ve 2020 ile 2023 yılı için ise pozitif bir ilişki hesaplanmıştır. Bu hesaplamaların nasıl yapıldığına ilişkin bir açıklama yer almadığından sunulan bilgilere bilimsel bir anlam verilememektedir. Konu izaha muhtaçtır.
3- Uygulanan “Yüksek Kur Düşük Faiz” politikasına rağmen 2022 ve 2023 yıllarına ilişkin Dış Ticaret ve Cari Açık hedefleri oldukça iddiasız görülmektedir.
4- Genel Devlet (En Geniş Kamu Bütçesi) yüksek açık hedeflerine bakıldığında bu programın bir seçim programı olarak algılanmaktadır.
5- Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) için hedeflenen açıklara bakıldığında hükümetin SGK’nın aktüeryal dengesini bozulmuş olduğu ve sürekli açık verdiği ortaya çıkmaktadır. Burada bundan sonra hükümet Kılıçdaroğlu ve SSK meselesini tartışırken dikkat etmesi gerekecektir. Zira SGK hükümetin tabiriyle batık durumdadır.
6- SGK açığı, KİT açığı, Kamu-Özel İşbirliği (KÖİ) garantileri ve astronomik faiz gideri Genel Devlet açığını sürekli olarak artırmaktadır. Bu da Kamu Kesimi Borçlanma Gereğini ve devletin borç stokunu sürekli olarak artırmaktadır. Tabloda da görüleceği gibi Kamu Borç Stoku 2023 yılında 4.5 trilyon TL’yi aşabilecektir.
Yukarıdaki tabloda programda yer alan hedeflerden bir kolaj hazırlanmıştır. Programın İkinci bölümünde bu hedeflere nasıl ulaşılacağı ortaya konulmaktadır. İlk olarak programın makroekonomik amacı belirtildikten sonra 2023 Yılı Programının Hedefleri ve Politikaları toplam 5 başlık altında sunulmaktadır. Bu başlıklar (1) İstikrarlı ve Güçlü Ekonomi, (2) Rekabetçi Üretim ve Verimlilik, (3) Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum, (4) Yaşanabilir Şehirler, Sürdürülebilir Çevre ve (5) Hukuk Devleti, Demokratikleşme ve İyi Yönetişim olarak belirlenmiştir.
Program hedeflerine ulaşılması için uygulanması taahhüt edilen yukarıdaki 5 başlığa bakıldığı zaman önerilen sistematiğe itiraz edilmesi mümkün görülmemektedir.
Ancak hükümetin bu program tahtında ortaya koyduğu yukarıdaki 5 başlığa hükümetin 20 yıllık uygulamaları kapsamında bakıldığı zaman hükümetin geçmiş uygulama ve politikalarını adeta tekzip ettiği hatta eleştirdiği görülmektedir. Eğer hükümet bu programı uygularsa hükümetin 20 senedir uyguladığı politikalara son verip akla, etiğe, bilime ve hukuka uygun politikalara 180 derecelik bir dönüşle girmiş olacaktır.
Gerçekten bu olacak mı?
Bunun cevabını ancak hükümetin bundan sonraki uygulamalarıyla görebileceğiz.
Mesela hükümet İstikrarlı ve Güçlü Ekonomi kapsamında geçmişte 15 sene uyguladığı “yüksek faiz düşük kur” politikası ya da bugün uyguladığı “düşük faiz yüksek kur” politikasıyla onu destekleyen kur korumalı mevduat politikası gibi faiz/kur taktik politikalardan vazgeçip üretimi destekleyecek stratejik makroekonomik politikalar uygulayacak mı?
Mesela hükümet Rekabetçi Üretim ve Verimlilik kapsamında “yerel kaynaklara dayalı, katma değeri yüksek üretimi” destekleyecek mi?
Mesela hükümet Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum kapsamında çağdaş eğitimi geliştirici, ücretlendirme ve gelir dağılımını düzeltici politikalar geliştirecek mi? Sivil Toplum Kuruluşlarını özendirip karar alma mekanizmalarında onlara yer verecek mi?
Mesela hükümet Yaşanabilir Şehirler, Sürdürülebilir Çevre hedefi doğrultusunda şehirleri ve doğayı betonlaştırmaktan vazgeçecek mi? Mesela Kanal İstanbul inadından vazgeçecek mi?
Mesela hükümet Hukuk Devleti, Demokratikleşme ve İyi Yönetişim kapsamında gösteri ve yürüyüş hakkını, fikir ve ifade özgürlüğünü, yargı sisteminin idareden bağımsız olmasını sağlayacak mı?
Bunları zaman gösterecektir.
Hükümetin bu programı belli ki ilgili bürokratlar tarafından çok iyi tasarlanmış ve üzerinde kafa yorularak iyi çalışılmıştır. Hükümet bunu uygulayacak mı? Hükümetin program kapsamında ortaya konulan yukarıdaki hedefleri uygulama konusunda kararlı olacağını ben şahsen beklemiyorum. Çünkü bu kendisini ve son 20 yıllık politikalarını yok saymak olacaktır. Bu nedenle bu programı bir bütün olarak inandırıcı bulmuyorum.
Ülkenin bu hale gelmesine sebep olan ekonomik ve siyasi politikalardan ve uygulamalardan ve yılların verdiği alışkanlıklardan bir çırpıda vazgeçilmesini elbette isterim. Ama olacağına pek ihtimal vermiyorum? Siz ne düşünüyorsunuz?
Bu vesileyle vatandaşlarımızın 29 Ekim Cumhuriyet Bayramını kutlar esenlikler dilerim.
Prof. Dr. Mehmet Hasan EKEN
Türkiye Ekonomik ve Mali Araştırmalar Vakfı Başkanı
