Kâr elde etmek için açlığa izin vermek ! Bu bir suç !
19 Eylül 2022İspanyanın ünlü ekonomistlerinden JUAN TORRES LÓPEZ‘in son yazısını ispanyolcadan türkçeye çevirdik. Sayın LÓPEZ’e yazısını çevirmemize izin verdiği için teşekkür ediyoruz.
Kâr elde etmek için açlık yaratmak !
Bu bir suç !
Bu makalenin başlığı aşırı abartılmış, gerçekci olmayan hatta haber sitelerinin yaptığı fake haberlerin başlığına benzer görünebilir. Fakat bu başlığın gerçek olduğunu aşağıdaki yazıda okuyacaksınız. Bildiğiniz üzre son dönemde ham madde ve gıda fiyatlarında inanılmaz bir artış var ve bu artış doğal olarak hem fakirliği artırıyor hem de milyonlarca insanı açlığa mahkum ediyor. Ukrayna ve Rusya’nın temel gıda maddelerinde 2 büyük ihracatçı olduğunu ve ortaya çıkan savaş nedeniyle fiyatlarının arttığı sürekli olarak duyuyoruz.
Bu savaş nedeniyle gıda fiyatlarının yakın tarihin en yüksek seviyelerine ulaştığı doğrudur fakat bu artışın sadece küçük bir kısmını savaş veya bu gıda maddelerinde arz sıkıntısı yaratmaktadır.
FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) tarafından yayınlanan gıda fiyat endeksi
2004’te 65,6,
2011’de 131,9,
2021’de 125,7,
Şubat 2022’de 140,7 ve
geçen Ağustos’ta 138 idi (veriler burada).
Verilere göre, yalnızca Mart 2020 ile Şubat 2022 arasında bitkisel yağlar dünya genelinde ortalama %136,1 arttı; şeker %61.8; tahıllar %47.7; süt ürünleri %39… ve temel tüketim sepetini oluşturanlar ortalama %47.8 arttı.
Bu veriler ışığında, gıda fiyatlarındaki baş döndürücü artışın nedeninin sadece savaş olmadığı açıktır.
Bu artışlar savaş öncesinde başladı.
Fiyatlardaki artışın piyasalardaki arz eksikliğinin bir sonucu olduğu da doğru değildir. Az önce de belirttiğim gibi, tahıl fiyatları son yıllarda fırladı ve buna rağmen tahıl üretimi azalmadı aksine arttı.
FAO, 2022’de dünya tahıl üretiminin yaklaşık 2,774 milyon ton olacağını ve 2021’dekinden yalnızca 38,9 milyon ton daha az olacağını tahmin ediyor. Ve dünya rezervleri de önemli ölçüde azalmadı (veriler).
Bu veriler ışığında, gıda fiyatlarındaki baş döndürücü artışın nedeninin sadece piyasalardaki arz ve talep arasındaki uyumsuzluk olmadığı açıktır.
Dünya çapında gıda fiyatlarında gerçekte neler olduğunu bilmek için, son yıllarda hammadde ve gıda pazarlarının nasıl işlediğini ve özellikle bu pazarlarda iki ana türde işlemin yürütüldüğünü bilmek gerekir : riskten korunma(hedging) işlemleri ve tamamen spekülatif işlemler.
Riskten korunma(hedging) işlemleri
Riskten korunma işlemleri, future,forwardve opsiyon sözleşmeleri sayesinde; ileriki bir tarihte teslimi kaydıyla herhangi bir malın vadesi, miktarı ve fiyatının bugünden belirlenip vadeye bağlanması işlemidir. Dünyanın dört bir yanındaki çiftçiler ve genel olarak, üretime başladıktan çok sonra satılan tüm malların üreticileri için son derece değerli bir araçtır. Onlar sayesinde üreticiler alacakları fiyatlar konusunda korunma sağlarlar ve ellerine geçecek parayı şimdiden garantilerler.
Spekülatif işlemler
Spekülatif işlemler ise, bu piyasalarda bankalar, yatırım veya emeklilik fonları tarafından, yalnızca malların fiyatında meydana gelen değişiklikten yararlanmak amacıyla gerçekleştirilen işlemlerdir. Bu pazarlarda spekülasyon yapan büyük yatırım fonlarından Teucrium’un CEO’su geçtiğimiz günlerde şunları yazdı: “Dünya gıda fiyatları geçen yıl neredeyse %33 arttı. Gıda enflasyonu küresel ekonomiyi olumsuz etkilemekle tehdit ederken, bilinçli yatırımcılar potansiyel olarak fiyatlardaki artış eğiliminden yararlanabilir” (burada). Ve diğer birçok yatırım fonunun, hepsi olmasa da, gıda fiyatları yükselirken kâr elde etmek için (örneğin burada) gıda fiyatlarıyla bağlantılı sözleşmelere yatırım yaptığı görülmektedir.
Bu spekülatif yatırımlarla ilgili sorun çok açık. Bu, fiyatlardaki artışın nedeni olan, onlara yapılan yatırımlarla ilgili olmayan, fiyatların yükselmesine veya düşmesine (daha önce yapılmış olan bahse uygun olarak) neden olan alım veya satım işlemleridir . Bu yatırım fonları piyasaya hakim olduğu için fiyatların yönüne karar verme gücüne sahiptirler.
2007 ve 2008 yıllarında yaşanan krizlerden sonra bu olguyu çok net gördük. Büyük yatırım fonları, spekülatif nitelikte kitlesel alımlar yaparak, gıda fiyatlarında milyonlarca insanın yetersiz beslenmesine veya ölümüne yol açan büyük artışa neden oldu. Bu tür spekülatif operasyonun yol açtığı zarar o kadar büyük ve aşikar ki, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği hükümetleri bunları durdurmak için önlem alacaklarını açıkladılar. Ancak finansal sermaye, özellikle Avrupa’da, kısa sürede veya daha büyük ölçüde bu kararların alınmasını engelledi.
Covid-19 krizi , arz sıkıntısına yol açtığında ve daha sonra Rusya Ukrayna’yı işgal ettiğinde, spekülatörler bu durumlardan faydalandılar (krizi fırsata çevirdiler) ve temel gıda fiyatlarının piyasalardaki gerçek dengesizliklere karşılık gelenden çok daha fazla yükselmesine neden oldular.
Paris buğday borsasında, spekülatörlerin konumu Mayıs 2021’deki %23’ten Nisan 2022’de %72’ye çıktı (bu, 10 tüccardan 7’sinin spekülatör olduğu anlamına gelir) ve bankalar ve yatırım fonları bu pazarlardaki varlıklarını dört katına çıkardılar. Bı piyasalarda varlıklarını 2018’den bu yana beş kat artırmışlardır. (burada ve burada).
Gıda spekülasyonunun etkisi kelimenin tam anlamıyla korkunçtur. Ürettiği fiyat artışlarının gerçek piyasalarda olanlarla hiçbir ilgisi yoktur ve günün sonunda gerçekten üreticiler ve tüketiciler bu fiyatlara tabii olurlar. Özellikle gıda fiyatlarında neden oldukları artışlar açlığa neden oluyor, milyonlarca insanı öldürüyor ve birkaç bin kişiyi daha zengin ediyor.
Birleşmiş Milletler’in son verilerine göre, dünya çapında her yıl yaklaşık 11 milyon kişi açlıktan ölüyor ve son raporuna göre (buradan) 2021’de açlık çeken insan sayısı 828 milyona yükselmeye devam etti.
Temel gıda maddelerinin fiyatlarıyla ilgili spekülasyonlar insanlığa karşı bir ekonomik suç olarak kabul edilmeli ve bu milyonlarca ölümden Amerika Birleşik Devletleri hükümeti ve Avrupa kurumları da sorumlu tutulmalıdır.
Tüm Yazarlar
