Erol Taşdelen: Merkez bankası ticari krediler değişikliğini anlama kılavuzu

Merkez Bankası ne yaptı?

MERKEZ BANKASI ( MB ) iş dünyasından gelen “bankalarda kredilere erişim zorlaştı, faiz oranları %50’lere dayandı” şikayetlerin artmasına kayıtsız kalmayarak bankalara yönelik yüksek faiz yaptırımı getirdi. Buna göre;

MB 20.08.2022 – Cumartesi günü Resmi Gazete’nin 31929 sayısında yayınladığı 2022/23 nolu Tebliğ ile banka kredi faiz oranları ile ilgili değişikliğe gitti ve bankalara bu yönde yeni teminat yükümlülükleri getirdi. Tebliğe göre;

“Tebliğ yayımı tarihinden itibaren 2022 yıl sonuna kadar kullandırılacak ticari nitelikteki kredilerde Merkez Bankası tarafından yayımlanan yıllık bileşik referans oranın

• 1,4 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 20’si
• 1,8 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 90’ı nispetinde menkul kıymet tesis edilmesine karar verilmiştir” şeklinde düzenleme yaptı.

İlk gün yeni krediler durdu

Bankalar hafta sonu mesai yaparak tebliği anlama ve pozisyon alma yönünde toplantı üzerine toplantı yaptı. Pazartesi günü nerede ise tüm banka şubeleri yeni krediler durdu ve uygulamanın ne yönde şubelerde olacağına yönelik açıklama bekledi.

Değişikliğin Piyasalardaki karşılığı ne anlama geliyor?

MB’nın geçen hafta gösterge faizi bir puan indirip %16’ya çekince yıllık Bileşik faizinin 1,4 katı %22,85 yapıyor. Diğer bir ifade ile bankalar bu oranı geçmesi halinde Kredi tutarının %20’si kadar Menkul Kıymet almak zorunda kalacaklar.

MB’nin gösterge faizi %16’nın yıllık Bileşik faizinin 1,8 katı %29,38 yapıyor. Diğer bir ifade ile bankalar bu oranı geçmesi halinde Kredi tutarının %90’si kadar Menkul Kıymet almak zorunda kalacaklar.

Bankalar Menkul Kıymet alıp yüksek faize devam eder mi?

Pratikte bu mümkün ama hiçbir banka bunu karşılayacak kadar likit değil. Dolayısı ile “%29,38 faizi geçer kredinin %90’ı kadar da Menkul Kıymet alırım” diyen banka çıkmayacağı için Bankalar %29,38 faizi geçemeyecek.  Maksimum Ticari kredi faiz oranında kırmızı çizgi bu %29,38 oldu.

Uygulama tüm kredileri mi kapsıyor?

Uygulama yeni kredileri kapsıyor. Zira, tebliğde “…Tebliğ yayımı tarihinden itibaren 2022 yıl sonuna kadar kullandırılacak ticari nitelikteki kredilerde …” denmektedir. Bu da faiz yaptırımının eski kredileri kapsamayacağı anlamına gelir. Aslında bu durum yüksek faiz ile kredi kullanan firmaları şimdiden mağdur etmiş ve bankaların inisiyatifine bırakmak anlamına geliyor.

Yüksek faizli eski krediler ne olacak?

MB’nın tebliği eski kredileri kapsamadığı için bankalar yüksek faiz ile kullandırdıkları eski kredilerin devam etmesi için çaba gösterecek. Bunun için de özellikle 24 aya kadar spot ve taksitli kredilerde erken kapama taleplerinde %2’ler ve vadelere göre daha yüksek kapama komisyonu talep edebilir. Yasal olarak 24 ay içindeki kredilerde %2 komisyon talep etme hakları var. 2 yılı geçen kredilerde her yıl için artı %1 ekleyerek kredi erken kapama komisyonu talep edebilir. Kerdi 1 Mart 2021’den önceki vadeli kredilerde ise 24 aya kadar %1 komisyon; 24  ayı geçen kredilerde en fazla %2 komisyon alabilir. Bunun üzerinde komisyon isterler ise itiraz edebilirsiniz.

Yeni kredi kıllandırmayız tehdidi kimseyi şaşırtmasın

Bankaların %35-50 arasında yüksek faiz ile verdiği kredilerden kolay kolay vaz geçerek kendiliğinden eski kredilerden vaz geçeceğini kimse beklemesin. Diğer, taraftan firmalara, “krediyi kapamanız halinde limitiniz olsa da yeni kredi verme sözü veremeyiz” tehdidi kimseyi şaşırmasın. O nedenle firmaların kredi kapamadan önce başka bankalardan alternatif olarak ihtiyaç duyacağı kredilerini hazırlaması iyi olur. Kamu bankaları ile özel bankalar arasında kredi faiz makası iki katına çıktığı için kredilerde kamu bankalarının önceliği firmaların yararına olur.

Bankalarda orta uzun vadeli krediler durur!

Tebliğ 2022 yıl sonuna kadar denmektedir. Bu nedenle banaklar  bugün uzun vadeli kredi kullandır yapmadı. 12 ayı geçen taksitli kredi fiyatlama yapmadı. Yeni spot kredilerde vade 3 ayı geçmedi. Tam bir bekle gör moduna girdi bankalar. Şimdilik üç ay önlerini görecek pozisyon aldılar. Bunun birinci nedeni, tebliğin yıl sonuna kadar geçerli olması. 2023 başında ne olacağı veya yeni yaptırım gelip gelmemesi belirsizlik yarattığı için bankalar 2023’e sarkan yeni kredi kullandırmak istemiyor. İkincisi; bankaların enflasyona göre %29 gibi bir faiz ile kredi vermek istememeleri. Zira, reel anlamda karlı olmayacağı için piyasaya kredi satma iştahları kapalı olacaktır. Ellerinde kalan parayı Hazineye satmaya çalışmaları cazip gelebilir. O nedenle Hazinenin borçlanma oranları kritik hale geldi.

Merkez Bankası kredi genişlemesi de istemedi

MB düzenlemesinde “30 Aralık 2022 tarihi itibarıyla 29 Temmuz 2022 tarihine göre yüzde 10 kredi büyüme oranını aşan kredi tutarı kadar menkul kıymetin bir yıl boyunca tesis edilmesi” cümlesi bankalara yılın son 5 ayında %10 büyümeyin yoksa canınız yanar mesajı verdi. Bu kısıtlamadan sonra bankaların kapalı olan kredi iştahı iyice kapanacak anlamına geliyor. 29 Temmuz’da banka nakdi kredileri 6 trilyon 494 milyar TL idi. Bu hesaba göre sektör yılın son ayında en fazla 649 milyar TL büyümesi hedefleniyor. 12 Ağustosa kadar banka kredileri 75 milyar TL artırdı. Bankacılık sektörü yılın ilk yarısında kredilerde %28 büyümüştü.

Krediler dövize gitmesin mesajı 

MB diğer bir cümlesi de; “hariç tutulan kredi türlerinin harcama mukabili kullandırılmaması halinde menkul kıymet tesisine tabi olması kararlaştırılmıştır” şeklinde. Açıkça bankalardan kredinin ne yapılacağını takip et diyor. Bankalar kredi kullanımında nereye harcanacağı yönünde firmalardan belge talep edecek. Harcamanın nereye olduğunu belge ile kanıtlayamayan firma kredi kullanımında sorun yaşayacak. Yıllardır Katılım Bankalarının yaptığı gibi kredi nerede ise müşteriye değil harcamanın yapılacağı yere gönderme yaygınlaşacak.

Erol TAŞDELEN – Ekonomist   www.bankavitrini.com