TL ticari krediler döviz borcu kapatmaya gitti

Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu ile İstanbul Sanayi Odası Meclis üyeleri arasında yaşanan krediye ulaşılamaması üzerinden çıkan tartışma TL cinsi ticari kredilerin nereye kullanıldığına yönelik sorunu yeniden alevlendirdi. Bankacılık sektörü kaynakları yüksek enflasyon ve kurdaki hareketler nedeniyle kredilerin büyük bir bölümünün işletme sermayesi ihtiyacına yönlendirildiğine dikkat çekerken Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verileri bir kısmı ile de döviz kredisi borçlarının kapatıldığına işaret ediyor. BDDK haftalık verilerinden yapılan hesaba göre her 100 liralık TL cinsi ticari kredinin yaklaşık 30 lirası döviz kredisi borcuna aktarılmış durumda.

Bankacılık sektörü kaynakları yüzde 14 politika faizi uygulanırken döviz kurları ve yüzde 80’e dayanan enflasyonun ticari işletmeleri mali varlıklarını korumaya yönlendiriyor.

TL cinsi ticari kredi faizleri de haziranda artan makroihtiyati önlemler öncesine kadar yüzde 20’ler seviyesinde seyrediyordu. Bu da ticari işletmelere TL cinsi krediyi ucuz maliyetle alma imkanı tanıyordu. Kaynaklar bu ucuz kredi imkanının da döviz yükümlülüğünü azaltmak ve kur dalgalanmalarına karşı daha sağlam durabilmeye yönlendirildiğine dikkat çekti.

Faiz yüzde 20’nin altındayken kredi kullanımı hızlandı

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu verilerine göre yılbaşından bu yana TL ticari krediler 851.8 milyar lira arttı. 31 Aralık 2021 itibariyle bankacılık sektörünün TL cinsi ticari kredi büyüklüğü 1 trilyon 846 milyar 763 milyon lira seviyesindeydi. 22 Temmuz itibariyle nominal yüzde 46,1’lik artışla TL cinsi ticari kredilerin büyüklüğü 2 trilyon 698 milyar 605 milyon liraya yükseldi. yılbaşında haftalık TL ticari kredi hacmindeki artış ortalama 14 milyar lira seviyesinde olurken şubat ayı ile birlikte artış hızlandı.

Ocak ayında Merkez Bankası verilerine göre ortalama yüzde 25-26 seviyesinde olan TL cinsi ticari kredi faizleri şubat ile birlikte düşüşe geçti ve martın ilk haftasında yüzde 20’nin de altına geriledi. Bu dönemde haftalık TL cinsi ticari kredi büyümesi 40 milyar liranın üzerine geldi. Mayıs ayında da TL cinsi ticari kredi faizleri yönünü yukarı çevirse de yüzde .. geçen enflasyona rağmen yüzde 21-24 seviyelerinde kaldı. Ve ticari işletmeler yüksek enflasyonda TL ticari kredi faizlerinin düşük maliyetinden yararlandı. Mayıs ve haziranda 40 milyar dolardan daha yüksek haftalık artışlar da yaşandı ve BDDK ile Merkez Bankası’nın makroihtiyati önlemlerle getirdiği parasal sıkılaştırma hem TL cinsi ticari kredi faizlerini yüzde 30’a doğru hareketlendirdi hem de haftalık artışları yine 20 milyar liranın altına çekti. 22 Temmuz itibariyle TL cinsi ticari kredi faizleri kurumsal kredi kartları hariç yüzde 31,33 ile son 3.5 yılın zirvesinde bulunuyor.

Yılbaşından bu yana şirketlerin döviz kredisi borcu geriliyor

Aynı dönemde BDDK verilerine göre tüzel kişilerin döviz kredisi borcu ise geriledi. Yılbaşından bu yana döviz kredilerindeki düşüş 14.5 milyar doları olurken özellikle TL ticari kredilerin yüksek hacimli arttığı mayısta döviz kredisi borçlarının en hızlı azaldığı dönem oldu. 31 Aralık 2021 itibariyle tüzel kişilerin döviz kredisi borcu 156 milyar 607 milyon dolar seviyesindeydi.

TL ticari kredi faizi düşük iken döviz kredisi borcu daha fazla azaldı

22 Temmuz itibariyle bu rakam 142 milyar 111 milyon dolara indi. Yani 14 milyar 496 milyon dolarlık azalma yaşandı. Döviz kredilerini ödemeyi ve müdahil olamadıkları yüksek enflasyon ortamında kur riskini azaltmayı hedefleyen tüzel kişilerin döviz kredisinde dünün dolar/TL kuruna göre yaklaşık 260 milyar liralık bir düşüş yaşandı.

TL cinsi ticari kredilerde aynı dönemde yaşanan 851 milyar 842 milyon liralık artış göz önüne alındığında kabaca TL cinsi ticari kredilerin yüzde 30,5’inin döviz kredilerinin geri ödemesinde kullanıldığı söylenebilir.

Özellikle TL cinsi ticari kredi faizinin düşük ve TL cinsi ticari kredinin haftalık kullanımının oldukça yüksek olduğu nisan ve mayıs aylarında tüzel kişilerin döviz kredisindeki haftalık azalma da yüksek seyretti. TL cinsi ticari kredinin bir haftada 61.8 milyar lira arttığı 29 Nisan haftasında döviz kredilerinde de 2.2 milyar dolarlık düşüş görüldü.

Reel sektör yurtdışı borcunu da kapatma çabasında

Merkez Bankası verileri finans dışı özel sektörün yurtdışı kredi borçlarında da azalma olduğunu ortaya koyuyor. Mayıs itibariyle finans dışı özel sektörün yurtdışından sağladığı toplam kredi borcu 904 milyon 122 bin dolar geriledi. Ve Aralık 2021’deki 98 milyar 165 milyon 843 bin dolar seviyesinden 97 milyar 261 milyon 720 bin dolara indi. Düşüş ise uzun vadeli kredi borcundaki 1 milyar 40 milyon 316 bin dolarlık azalmadan kaynaklandı. Finans dışı özel sektörün yurtdışından sağladığı kısa vadeli kredi borcu mayıs itibariyle yılsonuna göre 136 milyon 194 bin dolar yükseldi.

Ticari kredide yıllık kur etkisinden arındırılmış büyüme yüzde 30

Makroihtiyati önlemler ticari kredilerde artış hızının da yavaşlamasına neden oluyor. Ticari kredilerde kur etkisinden arındırılmış yıllık büyüme yüzde 30’a indi. Toplam kredi artış hızı ise yine kur etkisinden arındırılmış yıllık olarak yüzde 32,8 olarak hesaplandı. 13 haftalık kur etkisinden arındırılmış ve yıllıklandırılmış ticari kredi artış hızı ise yüzde 28,5’e indi. Toplam kredi artış hızı da 13 haftalık kur etkisinden arındırılmış olarak yüzde 37,73’e düştü.

TL cinsi ticari kredi faizi % 31,33 seviyesinde

Merkez Bankası verilerine göre TL cinsi ticari kredi faizleri 22 Temmuz haftasında yüzde 31,33 ile Kasım 2018’den bu yana görülen en yüksek seviyesine çıktı. Haziranın ikinci haftasıyla birlikte hızlanan TL cinsi ticari kredi faizlerindeki artış sürerken yüzde 14’te 7 aydır sabit bırakılan politika faizi göz önüne alındığında aradaki makas açılmaya devam ediyor. Bankacılık sektörü kaynakları kredi faizleri ile politika faizi arasındaki makasın bu kadar uzun süre ve bu kadar açıldığı başka bir dönem olmadığına da dikkat çekti.

Dünya – Şebnem Turhan