Ekonomi
Sadi Uzunoğlu Yazdı: ‘Küresel açıdan Ortaya Çıkan 7 Temel Risk…’
Küresel denklem değişiyor. Küreselleşmeden mülkiyet haklarına, jeopolitikten küresel ekonomik düzene kadar hemen her şey temellerinden sarsılıyor...
Küresel denklem değişiyor. Küreselleşmeden mülkiyet haklarına, jeopolitikten küresel ekonomik düzene kadar hemen her şey temellerinden sarsılıyor…
Ancak biz sadece/genelde enflasyon ve Fed faizleri ekseninde sorunlara bakmaya çalışıyoruz.
Doğrudur: Rusya-Ukrayna ve NATO çerçevesinde devam eden sıcak savaş öncesi birincil endişe; enflasyon ve Fed’in enflasyonu düşürmeye yönelik atacağı sıkılaşma önlemleriydi. Ancak durum farklılaştı. Artık karşımızda bizi bekleyen daha ciddi krizler var:
ENERJİ KRİZİ:
Rusya’ya yönelik yaptırımlar enerji sevkiyatı ve ilgili işlemleri kapsamasa da petrol ve doğalgaz fiyatları birçok ülkenin katlanamayacağı düzeylere geldi. Hane halklarının enerjiye ulaşımı güçleşirken, işletmeler maliyet kıskacı ile karşı karşıya. ABD’nin baskılarına rağmen AB Rusya’dan petrol ve doğalgaz alımına devam ediyor. AB’nin doğalgazının yüzde 40’ı, petrolünün de yüzde 25’i Rusya’dan geliyor. Buradan kısa vadede çıkılması zor…
EMTİA KRİZİ:
Rusya ve Ukrayna sadece enerji değil; neon gazı, nikel, paladyum, titanyum, gübre/hammaddeleri, tahıl ve yağlı tohumlar gibi birçok emtianın da üretici ve ihracatçısı. Bu hammaddeler sanayi başta olmak üzere tarım sektörünü etkileyecek…
GIDA TEDARİK KRİZİ:
Dünya tahılının 102 milyon tonunu Ukrayna ve Rusya tedarik ediyor. Örneğin, Mısır buğday gereksiniminin yüzde 80’ini Ukrayna’dan sağlıyor. Sadece Mısır değil, Türkiye, Suriye, Cezayir, Tunus, Libya gibi ülkeler Rusya ve Ukrayna’da üretilen tahıl ve yağlı tohumlara ihtiyacı var. Bu ürünlerin birkaç ay içinde ekilmiş olması gerekiyor. Buğday fiyatları şimdiden yüzde 40 civarında artış göstermiş bulunuyor.
TEDARİK ZİNCİRLERİ KRİZİ:
Rusya’ya yönelik yaptırımlar ve güvenlik riski nedeniyle Rusya ve Ukrayna’dan mal taşımak çok zor. Büyük nakliye firmaları bu bölgeye gitmek istemiyor. Sigorta şirketleri de büyük miktarda prim talep ediyor. Dolayısıyla Covid-19 nedeniyle başlayan tedarik zincirinin kırılmasına bir de savaş eklendi.
VARLIK KRİZİ:
Bilindiği gibi yaptırımlar ülke/bireysel varlıkların dondurulmasını da içeriyor. Geçmişte örnekleri var. Bu kez de Rusya’nın başına geldi. Yaklaşık 400 milyar ABD Dolarına yakın rezerv dondurulurken, bazı kişilerin de varlıkları bu kapsama dahil edildi. SWIFT sisteminde işlem yapılamıyor. Bu, NATO dışında kalan birçok ülke açısından rahatsızlık verici. Çin, kendi parası ile ticaret yapmak istiyor. Çin’e Rusya, İran gibi ülkeler de eklenecek. Bu durum rezerv para olan ABD Dolarının tahtını sarsıcı nitelikte. Diğer taraftan mülkiyet dokunulmazlığı da ortadan kalkmış görünüyor. Bu durumda birçok ülkenin alternatif ödeme sistemi, rezerv arayışı artacak. Önümüzdeki yıllar bu açıdan ABD Dolarının tahtını da sarsabilir.
BANKACILIK KRİZİ:
Rusya’ya yapılan yaptırımların ardından AB bankalarının Rusya’ya verilen kredilerden alacaklarının ne olduğu ciddi bir sorun olarak karşımızda duruyor. AB bankalarının bu durumda sermaye yeterliliklerinde sorun olması kaçınılmaz görünüyor. Diğer taraftan birçok Batılı şirket ve finans kuruluşunun Rusya’dan çıktığı haberleri geliyor. Oysa bu kuruluşların Rusya’ya yatırım yaparken MIGA (Multilateral Investment Guarantee Agency) gibi kuruluşlar tarafından sigorta yapıldığı biliniyor. Bankaların ve sigorta şirketlerinin Rusya’nın kredilerini ödememesi ve/veya Batılı yatırımcıların Rusya’dan çıkması sonucu büyük zararlar yazması kaçınılmaz hale geliyor.
KURUMSAL KRİZ:
Küreselleşmenin, ödeme sistemlerinin, NATO gibi kurumların yeniden sorgulanacağı bir döneme giriyoruz. Yeni ittifaklar ortada. Örneğin petrol fiyatlarını düşürmek için yapılan baskı karşısında S. Arabistan’ın petrol üretimini artırmayacağına ilişkin açıklamaları emtia bazlı informal yeni bir grubun oluştuğuna işaret ediyor.
Kısaca, artık sadece enflasyon ve Fed’in finansal sıkılaştırmasının dışında daha büyük sorunlarla karşı karşıyayız.
Son Söz: Ne ekersen onu biçersin…
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
