FÖŞ yazdı:  Wall Street’i ayılar bastı

Son 2 hafta geleneksel 2022 Global Piyasalar Raporumu yazmak için araştırmakla meşguldüm-raporun linki en dipte. Çok şey öğrendim, azına inandım.  Belki de öğrendiğim en önemli şey, 10 yıl teorisini okuduğum mali varlıklarda fiyat oluşumu mekanizmasının pratiğini çözmek oldu.  Her mali varlık için binlerce uzman görüşü var. Bunlar çoğunlukla birbirine zıt, bazıları fevkalade orijinal ve üstüne düşünmeye değer. Bazıları  tarihin tecrübelerini geleceğe uyarlıyor. Binlerce yatırımcı bunların bir kısmını okuyor, kendi bilgi ve tecrübelerinin filtresinden geçirdikten sonra “aksiyon” alıyor. Bu zıt yönlü aksiyonların kesişmesi de fiyatı oluşturuyor.

Bir hafta öncesine kadar S&P500’de konsensus indeksin %9.6 prim yapacağı yönündeydi. Geçen hafta ise tam anlamıyla mezbaha manzaraları seyrettik. NASDAQ tepeden-dibe %10 değer kaybıyla resmi düzeltme aşamasına geçti.  2020 baharında Covid-19 şokunun sonucu olan satış dalgasından bu yana en kötüsünü yaşıyoruz diyebilirim.  Velakin, piyasada hala çok sayıda Wall Street’in bu sen de prim yapacağını öne sürenler var. Biraz önce Nordea’dan bir rapor okudum. Konusu Wall Street değil, ama Fed parasal sıkılaştırma yaparken $ Endeksi  ve Euro/doların performansını incelemiş. 1994 faiz artırım  döngüsüne  kadar geri giden raporda, ABD faizleri,  $ Endeksi ve Euro/dolar arasında ilişki bulunamıyor.  Tarih tekerrür eder mi?

Muhtemelen hayır. Nordea’nın da vurguladığı gibi her döngünün kendine özgü bir  karakteri var. Geçmişe bakmak bize çok şey öğretiyor, ama en kıymetlisi şu: Döngüyü değişik unsurlar belirliyorsa, geçmiş tahmin yapmakta faydalı olmuyor.

FÖŞ, bu yıl $ Endeksi’nin yükseleceği ve Euro/dolar’ın 1.10 altına düşeceğini düşünüyor.  Bu kez Wall Street’i ayıların bastığını düşünüyor. Çünkü, okudukları arasında onu en çok etkileyen, dünyaca ünlü GMO Varlık Yönetim Ailesinin kurucularından ve duayen stratejist  Jeremy Grantham.

Bloomberg’de “Jeremy Grantham Doubles Down on Crash Call, Says Selloff Has Started” başlığıyla yer alan söyleşisinin değişik sürümleri nerdeyse tüm finans basınında kapak oldu. Çünkü, Grantham apokaliptik ölçüde karamsar. Wall Street’de %50 gerileme beklerken, Fed’in bu kez çaresiz kalacağını öne sürüyor. “Altına, emtialar ve Gelişmekte Olan Piyasalara  (GOP) sığının” diyor. Eğer bunlar çok karmaşık geldiyse, nakitte kalın.

Nedir gerekçeleri ve ciddiye almalı mıyız?  Öncelikle, Felaket Kahini Rubini kadar iyi bilinmese de (ya da kendi reklamını yapmayı sevmese de), Bloomberg’e göre, Grantham’ın 1980’lerin sonunda patlayan Japon emlak balonundan 2007-2008 Finansal Krizi’ne kadar sağlam bir tahmin karnesi var.

Grantham’a göre, Wall Street son 100 yılın dördüncü büyük balonunun sonlarında. İlk delil, spekülatif hisse ve ETF’ın (Exchange Traded Funds)  çok hızlı değer kaybetmesi. Ben bunlara kriptoları da eklerim. Keynes’in meşhur ettiği “hayvani duygular” ya da “akıldışı iyimserlik” hali bitince, önce en çok şişen ve altında yatan ölçülebilir değeri en muğlak olan hisseler düşer. Ek olarak İngilizce “meme” hisseleri (Tureng’in tanımını vereyim: kültürel araçlar vasıtasıyla kolayca yayılan, özellikle çocukları ve kolay etkilenen insanları etkileyen yaygın bir düşünce ya da düşünce şekli), artık revaçta değil.

Grantham, yalnız hisseler değil, bazı emtialar ve ABD emlak sektöründe de köpüren balonlar teşhis ediyor. Hesabına göre, bir pazardan başlayıp tüm balonlara bulaşan bir panik sırf ABD’de $35 trilyon servet kaybına neden olur.

Ben bu kadar ileri gitmeyeceğim, ama NASDAQ ve S&P500’ün yeni teknoloji hisseleri  başta bir çok borsada en az %20  satış bana makul geliyor. Niçin?  Borsayı anlamak için hep SGMK, yani kredi ve tahvil cephesine bakarım ben. Eğer tahviller  Wall Street’le eş zamanlı olarak değer yitirmiyorsa pek endişelenmem. Ama elimdeki ölçümlere göre yıl başından bu yana ABD yatırım yapılır notlu kurumsal tahvil endeksi %2.2, junk tahvil endeksi de %1.2 geriledi.

Eğer Wall Street’i ayılar bastıysa da, Grantham’ın aksine bu kez 2007-2008 benzeri reel ekonomi ve tüm mali varlıklara bulaşan bir krizi hiç beklemiyorum. Bence o konuyu ödenemeyecek özel sektör borçları parantezinde 2023 ve sonrasında gündeme getireceğiz. Göreceli iyimserliğimin nedeni, spekülatif davranışların ticari banka ve fon yöneticilerine sıçramamış olması. Bankalar hala fevkalade muhafazakar kredi verirken, kuruluş amacı yüksek kaldıraçla kar temin etmek olanlar dışında fonlar genelde düşük riskli yatırım portföyleri taşıyor—mesele Stoxx600 ve Nikkei225 S&P500’e nazaran çok ucuz.  Balon patlaması öncesi gözlenen GOP’ta spekülatif alımlar istisna.

Grantham’ın bir görüşüne daha katılmıyorum. GOP  Wall Street çökerken prim yapamaz. Bu görüş ancak uzun vadede ve değerinin altında hisselere yatırım yapan fonlar açısından kabul edilebilir.  İnsan davranışları açısından, Wall Street cayır cayır yanarken, eş zamanlı olarak GOP’a yatırım yapan bir bireyin sakin kalıp yeni pozisyonlar alması akla aykırı. Bu ateş hepimizi yakacak.

Peki, Fed bu kez piyasalarda satışlardan tırsıp parasal sıkılaştırmadan vazgeçebilir mi?  Çıta geçmişe nazaran çok daha yüksek. Öncelikle, S&P500 Fed’in pek umurunda değil, tepki koyması için ABD DİBS yani devlet tahvilleri pazarında tıkanma görmesi gerekir. Yani, panik ancak kredi aktarım mekanizmasına yansırsa, Fed tırsar.  İkincisi Fed de herhalde son 10 yılda 3cü kez bilanço daraltma sözü verip vazgeçmenin itibari anlamını biliyordur.  Artık,  bol ve ucuz para döneminin sona ereceğine hiçbir yatırımcıyı ikna edemezsiniz. Ahlaki riziko, ya da moda deyimiyle “fed putuna” güvenerek aşırı risk alma tüm sisteme yaygınlaşır. İşte o zaman reel ekonomiyi de temelinden vuracak bir finansal krizin kapıları açılır.

FÖŞ

GADT raporu için ziyaret edin:  GADT ÖZEL: DÜNYA VE TÜRKİYE PİYASALARI 2022 – HİKAYENİN GÜCÜ TÜKENİNCE

İngilizce YouTube kanalımız Real Turkey Channel’da 28 bin 300 aboneye ulaştık. Ziyaret ederek destek vermenizi rica ederim.