Atilla Yeşilada

FÖŞ yazdı: Fed’den korkma, Çin’den kork

15 Aralık 2021

Sabah buz gibi eve uyanıyorsun, çay yapacaksın, tüp bitmiş. Yenisi TL215. Zaten markette çay da yok. Olsa da faydası yok, çünkü simit olmuş TL3.5. Kaşarı gören yok, sırra kadem basmış. Buzdolabını açıyorsun, bir lokma bir şeyler atıştırayım diye, karanlık. Sonra hatırlıyorsun ki, fatura ödenmeyince elektriği de kestiler.

Gel de bu ülkede dünya ekonomisi anlat. Çok elitist oluyor yani. Dün Mesele Ekonomi için “Doları kontrol etmek için son 1 ay! & Şubat’ta model iflası, Mart’ta seçim kararı” başlıklı bir video çektim, altına şu yorum gelmiş:

“Siz çözüm anlatıyorsunuz da Odin sizi dinlemiyor. 5-10-15 bin TL aralığında bir maaş verseniz Atilla Bey’e nasıl tasarruf edersiniz diye sorsanız. Zor görevi bu olsa?”

Ben ekonomistim abi, Harry Potter değil. Bulgaristan’a ya da Azerbaycan’a göç et diyebilirim en fazla.

Bu akşam Fed FOMC varlık alımlarını ayda $15 milyar değil, $25-30 milyar azaltma kararı açıklayabilir. Ama bundan korkma, Fed bilançosu yıl boyunca genişleyecek. Fed guvernörlerinin bireysel (ve Komiteyi bağlamayan) faiz tahminlerini de öne çekmesi bekleniyor, bundan da korkma. Vadeli işlemler zaten 2022’de 2 tane 25 baz puan faiz artırımını fiyatladı. Peki korkacak hiçbir halt yok mu? Olmaz olur mu, ama şimdilik bekle, yılın ikinci yarısında korkarsın.

Dün ABD ÜFE %10’a yaklaştı. Halbuki bir çok uzman ABD TÜFE’nin Kasım’da zirve yapıp, 2022 boyunca yavaş da olsa gerilemesini bekliyordu. SWAP’lar 2022-2023 çekirdek TÜFE’yi %2.35 civarında fiyatlıyor. İşte, bu hesabın yanlış çıkmasından kork. Şimdi millet Fed faiz artıracak, enflasyonu da bastıracak diye altın satıp, ABD 10-30 yıl vadeli DİBS alıyor. Çekirdek TÜFE %2.35 değil, %3-3.5 bandına gerileyip orada park ederse, altın $2.000/onsu yukarı kırar. ABD devlet tahvillerinde getiri rahat %2.5’u görür. Dolar Endeksi 100-103 civarına yükselip tüm riskli varlıkları zortlatır. Ne zaman? Omicronlu kışın tedarik zincirleri ve sosyal mobiliteye vuracağı sert tekmeyi görelim, ondan sonra.

Özetle, bu akşam Fed’den piyasaları ürkütecek bir karar çıkmaz. Zaten çıksa da, S&P500 ürkmez. ABD fonları Noel Baba rallisine öyle şartlanmışlar ki, “Dünyaya dev bir UFO filosu yaklaşıyor, dişinden tırnağına silahlı” desen, “Oh ne güzel, Fed faiz artırımını geciktirecek öyleyse” diye yine hisse alır bu dangalaklar.

Ama Çin’den kork, şimdi kork ve her gece yatmadan Çin haberleri oku. Başka bir makalede 2022’de politik riskler ve Kara Kuğuları yazacağım, ama size bir tüyo vereyim: Çin gittikçe yavaşlıyor ve Beijing’in elinde resesyonu engelleyecek silah da yok.

Çin’de ihracat tıkırında; bizde olduğu gibi. Dünya ekonomisi büyüdükçe, Çin ihracat yapar. Kamu ve KİT yatırımları da hızlandırılır. PBoC faiz indirir, ya da TCMB’dan daha karmaşık para politikası araçlarından bir-ikisinin düğmesine basar. Ya tüm ekonomi ya da Xi Jinping’in kağıt üzerinde işaretlediği sektörleri ucuz krediye boğar (Yav, biz aslında Çin modeline geçmişiz galibam. Baksana, bizde son 2 veri haftasında krediler %11 büyüdü, konut satışları patladı).

Ama Çin’in elinde özel tüketim talebini canlandıracak bir manivela yok. Bu sabah açıklanan tüketim öncü göstergesi perakende satışlar yıllık sadece %3.9 arttı. Beklenti neydi Efendi? Sana ne lan? 2019’a bak, perakende satışların yıllık %9’dan yavaş büyüdüğü tek bir ay bul, sana ucuz tüp göndereyim. İnşaatı da kapsayan özel sektör sabit sermaye yatırımları da yıllık %6’ya yavaşladı. Orada da alt sınır %10 gibidir.

Halk tüketmiyor, çünkü Çin’in tek bir vakada tüm kenti ablukaya alma politikası milli perspektifte en doğrusu olabilir, de bireysel açıdan baktığında, Rus Ruleti, abi. 5 aşı olmuşsun, yatakta bile maskeni çıkartmıyorsun, kondomsuz helaya gitmiyorsun.. Bir sabah kalktın, apartmanın kapısı mühürlenmiş, caddelerde tanklar geziyor. Niye? Çünkü lavuğun biri kız arkadaşını PCR testi yaptırmadan öpmüş.

Tabii, bir de Evergrande var. Bizde konuya magazin saikiyle yaklaşıldı, Evergrande’nin $300 milyar borcu manşet yapıldı, ama gerisi gelmedi. Çünkü basında emlak ve inşaat sektörünün nasıl işlediğini bilen, emlak krizleri hakkında tedrisat görmüş fazla gazeteci yok.

Halbuki Evergrande iflas halinde ve arkasında binlerce onun kurumsal yapısına sahip, yeni kurallar gereği borçlanmayan ve konut satışları yavaşladığı için de envanterin üstünde açık şemsiyeye oturmuş gibi ekşi, suratla kuluçka bekleyen binlerce firma var.

Ayrıca, Çinlilerin birinci servet kalemi de konut. Şimdi, Çinlinin psikolojik durumunu tahlil edelim ve bizde 2022 ortalarında yaşanacak facianın da “nowcast”ini yapalım. Gö..ne kadar ipoteğe girip, maketten ev almışsın, anahtar teslimi 3 ay sonra. Bir sabah TV’yi açtın, Evergrande batmış, konutları bitiremediği gibi, konut inşaatı için piyasadan topladığı krediyi de ödeyemiyor. Senin evini yapan Evergrande de Neverpranga, ne yazar? İçini korku kaplamış bile. Evi satsan, ipoteğini bile kurtaramıyorsun. Bu kadın tüketim yapar mı? Elinde avucunda ne varsa, ipoteği ödeyebilmek için tasarruf eder.

Bu kısır döngüden çıkmanın yolu yok mu? Var tabii, Çin, Türkiye modeli uygulasın. Konut alan her yabancı Mafya mensubu, toptancı pezevenk ve silah tacirine vatandaşlık verirsin.

Ama Xi Jinping asla Erdoğan gibi bir dünya lideri olamadı, o yüzden maliyeti çok ağır bir tercihle yüz yüze: Tüm Evergrande türü “arazi geliştirme” şirketlerinin borcunu garanti edersin, ya da serbestçe borçlanmalarına izin verirsin. Birincisi zaten bilançoları bizim kamu bankalarından daha enti-püften Çin ticari bankalarını dizlerine çökertir. İkincisinin sonu Vadi İstanbul’dan duyulacak bir balon patlaması.

Çin’in 2022 GSYH büyümesi için son bir ayda yapılan tahminler iyice %5’e yakınsadı. %4’ün altı Çinliyi Komünist Parti’den soğutur. %5’in altı ise Gelişmekte Olan Ülkeler ekonomilerine sert fren attırır.

Bizim ulusalcı-dinci takımı 2008 Büyük Finansal Krizi’nden bu yana “Batı medeniyetleri külliyen çöktü” diye davul zurnayla göbek atıyordu. Çinlilerin dediği gibi: