Dr Veyis Fertekligil:  Çin Modeli nedir, ne değildir?

Son günlerde Çin ekonomik modeli sık sık tartışılmaya başlandı, bu konuda bana da sorular geldi. Şimdiye kadar Çin’in Türkiye için bir model ülke olabileceğini hiç düşünmemiştim ve hala da böyle düşünüyorum. Türkiye için böyle bir modelin yürütülme şansı bence hiç yok. İki ülke arasında sosyo-ekonomik ve siyasi yapı, yüzölçümü ve nüfus gibi çok derin farklar var.

Çin 20-30 yıl önce komünist bir rejim altında kapitalist ekonomiye dönük atılımlar yaptı. Bu ucuz işgücüne dayanıyordu, zaten halk çok yoksuldu ve yabancı sermayeye kapılarını açtı, dışarıdaki teknolojileri de taklit etmeye başladı. Büyüme ve ihracatı çok hızlı arttı ama ülkeye hemen hemen tüm yabancı sermayenin dev şirketleri gelmişti. ABD ile arasını düzeltti ve hiç yabancı sermaye düşmanlığı yapmadı. Bu arada ülke ekonomisi hiçbir zaman dini argümanlarla yönetilmedi.

Bugün ise Çin ekonomisinde çeşitli sıkıntılar yaşanıyor, hızlı büyüme yavaş yavaş bitti ve çeşitli şirketler batma aşamasında (Evergrande). Ülke demokrasiden alabildiğine uzak ve son yıllarda bir tek adam rejimine çevrildi (Xi Jinping). Türkiye için bu ülkeyi örnek göstermek son derece yanlış. Türkiye hala demokrasiyle yönetilen bir hukuk devleti olma iddiasında (son yıllarda bu konuda ne kadar geri adım atsak da). Ülke en azından görünüşte bir Avrupa ülkesi ve AB adayı. Bu ülkede hiçbir zaman ucuz işgücüne dayalı bir kalkınma modeli benimsenmedi.

Şu anda asgari ücretin Çin’dekinin de altına düşmesini neyle açıklayacaksınız? O zaman kendimize Bangladeş modelini seçelim orada ücretler bizden de düşük, büyüme, yabancı sermaye yatırımları ve ihracat çok hızlı artıyor. Ama halk çok yoksul. Bir zamanlar AB üyelik perspektifi olan 13,000 dolar kişi başına gelire ulaşan bir ülke ne hale geldi… Niye bir Fransa, Almanya ya da İtalya, İspanya gibi olmayı düşünemiyoruz. Hadi Avrupalıları sevmiyorsunuz o zaman bir Japonya örneği var ki 1800’li yıllardan sonra Japon kalkınma hareketleri Osmanlı İmparatorluğu’ndaki reformlara benzer. Onlar başarılı oldu biz olamadık maalesef.

Neyse konuyu dağıtmayayım. Son 20 yılda gerçekten enflasyonla ciddi olarak mücadele edildi mi? Dünyada gelişmiş ülkeleri bir yana bırakın, Arjantin ve Venezuela gibi ülkeleri saymazsak birçok gelişmekte olan ülkede enflasyon tek hanelere ve yüzde 10’un altına düştü (pandemiden sonraki kısmi hızlanma ayrı konu). Faizler de düşüktü. Bizde niye böyle oldu? Her şey dış güçlerle mi ya da çeşitli bahanelerle mi açıklanacak. Şimdi birden bire başarısız olduk bir de Çin modelini deneyelim gibi bir durum bana hiç mantıklı gelmiyor ve bunun çok düşünülmüş olduğuna inanmıyorum.

Türkiye Cumhuriyeti demokratik, sosyal ve laik bir hukuk devletidir; en azından Anayasa’da yazan bu. Ekonomik modellerde de tercihimizin çağdaş demokrasilere uygun, sosyal refaha önem veren kalkınma modelleri olması gerekir diye düşünüyorum. Ayrıca bir modele geçişin bu kadar kolay ve basit olması da ayrı bir konu.

Dr Fertekligil’in Linked paylaşımıdır

#Ekonomimodeli #Çin #ucuzişgücü #enflasyon #faiz #Avrupa #kalkınma #demokrasi

Atilla Yeşilada anlattı:  Ekonomi deneme tahtası değil! Çin modeli çılgınlık mı? & Böyle giderse yıkım olur

Güçlü küresel talep Çin’e yeni dış ticaret rekoru getirdi

Erdoğan’ın ekonomide yol haritası: Çin de böyle büyüdü, 6 ay sonra meyvelerini yiyeceğiz