‘Merkez Bankası’nın faiz indirimlerinde etkili iki ilahiyatçı’

Merkez Bankası başkanlarının para politikası kurulu öncesinde AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın huzuruna çıkıp alacakları kararlar için izin aldıkları biliniyor. Erdoğan’ın izin isteyen Merkez Bankası başkanlarına, “Konuyu gidip  Servet Hoca ve Nurettin’e anlat” dediği ve bu iki kişinin görüşlerini aldıktan sonra alınacak faiz kararının verildiği belirtiliyor.

Cumhuriyet’ten Erdal Sağlam ‘İlahiyatçı hoca’ farkı  başlıklı yazısında, Merkez Bankası kararları öncesinde yaşanan ilginç gelişmeler ele alınıyor.

Erdal Sağlam’ın yazısından bir bölüm şöyle:

Son dönemde, dolar kurunu 11 TL’nin üzerine çıkarıp ekonomiyi altüst eden, faiz indirim kararlarının arkasında kimlerin olduğu merak konusu. Ankara kulislerinde Merkez Bankası’nın faiz indirimlerinde iki ismin etkili olduğu konuşuluyor. Bunlardan biri Cumhurbaşkanlığı Ekonomik Kurul üyesi, ilahiyatçı Prof. Dr. Servet Bayındır; ikincisi ise eski Bakan Nurettin Canikli.

Ekonomide karar alma sürecinde bürokratlar ya Ekonomik Kurul toplantılarında ya da bire bir görüşmelerinde alınacak kararları önce Cumhurbaşkanı’na anlatıp olurunu aldıktan sonra uygulamaya geçiyorlar. Cumhurbaşkanı ya dinleyip doğrudan kararını söylüyor ya da “Şu kişiye git, bir de ona anlat” diyor ve işaret ettiği kişilerden de görüş alıp kararını veriyor.

Bunun dışında hükümet üyelerinden ya da yakın çevreden gelen önerileri kabul edip gerekli yerlere kararın alınması için talimat verdiğine de sıkça rastlanıyor. Talimat verdiği bürokrat veya bakan, genellikle itiraz etmeyip dediğini yapıyor.

Merkez Bankası’nın faiz kararlarının alınmasında da benzer yollar izleniyor; Merkez Bankası Başkanları Para Politikası Kurulu öncesinde Cumhurbaşkanlığı’na ulaşıp alınacak kararlar için izin alıyorlar.

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak döneminde bizzat Albayrak’ın Cumhurbaşkanı’yla direkt temas kurup alınacak kararları konuştuklarını biliyoruz. Ancak Albayrak ayrıldıktan sonra işleyişin biraz daha değiştiği konuşuluyor. Yaklaşık bir yıldır Merkez Bankası başkanlarının kurulda alınacak kararları Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bizzat anlattıklarını öğreniyoruz.

Merkez Bankası başkanlarını dinleyen Cumhurbaşkanı’nın ise çoğu zaman Merkez Bankası başkanlarına,  “Konuyu gidip  Servet Hoca ve Nurettin’e anlat” dediği konuşuluyor. Erdoğan’ın bu iki kişinin görüşlerini aldıktan sonra alınacak faiz kararını verdiği belirtiliyor.

Kulislerden aldığımız bilgilere göre Cumhurbaşkanlığı’nda ekonomi baş danışmanlığı yapan Prof. Erişah Arıcan, Meltem Taylan Aydın, Dr. Cemil Ertem ve Yiğit Bulut’a da arada görüş sorulduğu anlaşılıyor. Ancak bu danışmanların Cumhurbaşkanı’nın görüşlerini zaten yakından bildikleri için daha çok “faiz indiriminin yerinde olacağı” biçiminde yorumlar yaptıkları söyleniyor.

Prof. Erişah Arıcan’ın ise aynı zamanda, tez hocası olduğu mevcut Merkez Bankası Başkanı Prof. Şahap Kavcıoğlu’nun banka ile ilgili diğer işlerinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile arasında köprü görevi yürüttüğü söyleniyor.

Piyasaların pek tanımadığı ama faiz kararlarında epeyce etkili olan Prof. Dr. Servet Bayındır’ın özgeçmişine gelince… İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim üyesi olarak görev yapan, Erzurum doğumlu Bayındır, üniversitenin internet sitesindeki özgeçmişine göre; Fatih İmam Hatip Lisesi’ni bitirip Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden, 1993 yılında mezun olmuş. 2005 yılında Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi’ni bitiren Bayındır, doktorasını “Faizsiz bankacılık işlemlerinin islam fıkhındaki yeri” konusunda vermiş. Ürdün ve Malezya’da çalışmalar yapan ilahiyat kökenli Servet Bayındır, İslam iktisadı ve finansı alanındaki çalışmalarıyla doçent olup 2014 yılında profesörlüğünü almış.

Bayındır’ın finans sistemiyle ilgili görüşleri çok açık. “Dini Cevaplar” adındaki YouTube kanalında “… caiz midir?” ya da “…. Haram mıdır?” şeklindeki sorulara yanıt veren İslam uzmanlarının başında geliyor. Örneğin “Banka faizi haram mıdır” sorusunu, “kesinlikle haram” olarak nitelendiriyor. “Bankayla altın hesabı açmak caiz midir” sorusuna ise “eğer gerçek altın üzerinden hesap yapılıyorsa caiz, o altınla türev işlem yapılıyorsa caiz olmadığını” söylüyor. Bayındır, faizsiz bankacılık yapan kurumların çoğunu da aslında İslama uygun işlem yapmadıkları için eleştiriyor.

Bayındır’ın faizle ilgili görüşleri konusunda, başkanı olduğu İslam İktisadi Araştırmaları Derneği’nin internet sitesinde çokça bilgi var. Burada da yer alan Anadolu Ajansı’yla yaptığı söyleşi ise “Faizli finansman reel sektör ile finans sektörünü karşı karşıya getiriyor” başlığını taşıyor. Faizli finansal sistemlerde varlıkların mutlak sahibinin insan olduğunu belirten Bayındır, iktisadi faaliyette temel hedefin kârın maksimizasyonu olduğunu belirtiyor. Faizli finansmanda bütün riskin reel sektörün omuzlarına yüklendiğini belirten Bayındır, “Bu sistemde reel sektör ile finans sektörü adeta birbirinin rakibidir, nimet külfet paylaşımı yoktur” diyor.

Son dönemde etkinliği artan Nurettin Canikli ise AKP’nin kurucusu, çeşitli kademelerde görev almış eski bir Maliyeci. Canikli’nin Milli Görüş geleneğinden geldiği, kategorik olarak faize karşı olmasa da Erbakan’ın başbakanlığı döneminde uygulamaya konulmak istenen “para basılması” görüşüne yakın olduğunu biliyoruz. Ekonominin başında Ali Babacan olduğu dönemde, bu anlayış nedeniyle çatıştıkları da bürokraside bilinirdi.

Bankacılık kesimi ve iktisatçılar ise Canikli’yi daha çok, 2016’da Binali Yıldırım hükümetinde Başbakan yardımcılığı döneminden “Para basma taraftarı” olarak bilirler. Canikli’nin “Dış borçla yabancıya para kazandırmayın, Merkez Bankasını çalıştırın” mealindeki sözlerini hatırlarlar.

Ekonomide kimsenin önünü göremediği, tahmin yapamadığı, karar alamadığı bir döneme girildi. Bunun birçok nedeni var ama görünen en büyük neden olarak son faiz indirimleri öne çıkıyor. “Cumhurbaşkanı’nın neden bu kadar vahim hatalar yapıp ısrar ettiği” merak ediliyor. Hem iş dünyasında hem bankacılık kesiminde, yoğun olarak faiz indirimlerinin asıl nedeni ve kimlerin etkili olduğu konuşuluyor ama kimse kesin bir yanıt bulamıyor. Servet Bayındır ve Nurettin Canikli’nin, faiz kararlarında öne çıktıkları, son bir yıl içinde bu kadar etkili olduklarını, şimdiye kadar bilmiyorduk.

Yazının tamamı burada.