Erol Taşdelen: Piyasalarda vadeli satışlar bitti!

Döviz kurlarındaki belirsizlik Piyasalarda vadeli satışları bitirme noktasına getirdi. TL’deki değer kaybı döviz girdisi olup TL satış yapan tüm sektörleri olumsuz etkilemeye devam ediyor. Nerede ise etkilenmeyen sektör kalmadı. TL değer kaybının sürmesi döviz kredisi olan firmaların vadesinden önce döviz almaya iterken özellikle İthalat yapan firmalar da döviz pozisyonlarını erken kapamaya başlaması TL’nin yabancı paralar karşısında değerini iyice düşürmeye başladı. “Döviz kuru yükseldikçe TL’ye dönüş olur, dolarizasyon biter” teorisi de çökmüş durumda. ” Mahfi Eğilmez bu teorinin çöküşünü paylaşımı ile desteklemiş oldu.

Rekabetçi kur” söylemine ise belli bir süre sonra hammadde stokları bitip ithal hammadde ürün girdilerindeki maliyetler arttığı için cazibesini kaybedeceğinden beklenen etkiyi orta uzun vadede göstermediği de ortaya çıkacaktır. Zira, son yıllardaki belirsizlik çoğu imalatçıyı en fazla üç ay hammadde stok taşır hale getirmişti.

Ana sektörlere baktığımızda TL değer kaybının özellikle vadeli satışları kitleme noktasına getirdiğini görüyoruz :

Tekstil Sektörü

Tekstil sektörü hammadde fiyatları dövize endeksli durumda. Sektörde akrilik -polyester iplik ağırlıklı kullanıldığı, bunların da ana hammaddesi ithalata bağlı, sektörü döviz kurlarındaki oynaklık direkt etkiliyor. Son aylardaki USD/EURO paritesindeki oynaklık da imalatçılara ek yük getirmiş durumda. Zira USD mal alıp EURO ihracat yapan firmalar paritenin düşmesinden olumsuz etkileniyor. Tekstilde hammadde alımlarında satıcı kur farkını yansıtıyor. Bu nedenle tekstilde sektöründe mal alım satımda peşin satışa döndüğü gibi emtia fiyat artışları da devam ediyor. Hazır Giyim imalatçıları 2022 Mayıs ayına kadar maliyetlerinin %70 artacağını açıkladı. Vadeli satışlarda TL çekler durma noktasına gelmiş durumda. Vadeli satış yapanlar döviz çeklerine dönerken vade farkı artmış durumda.

Otomotiv Sektörü

Otomotiv sektörde fiyatlar döviz kuru üzerinden satışlar yapılıyor. Bazı modeller imalattaki daralmadan dolayı piyasada bitmiş durumda. Satıcılar önceden alım / satım sözleşmesi yapıp araç teslim kurlarının geçerli olduğunu sözleşmelerine eklemiş durumda.

İnşaat Sektörü

İnşaat sektöründe de Emtia fiyatları kontrolden çıkma noktasına geldi. Önceden inşaat malzemeleri alınmadı ise “inşaat aşamasından” maliyetlerdeki belirsizlik nedeni ile satışlar durma noktasına geldi. İleride teslim edilecek konutlar için döviz sözleşmeleri gündeme gelmeye başladı.

Gıda sektörü

Gıda sektörü de döviz kurundaki belirsizlikten nasibini alanlardan oldu. Zira bir çok gıda ürünü ithal olması toptancılar üzerindeki kur baskısını artırmış durumda. Zincir Mağazalar Derneği Başkanı Tınastepe, “zam aralığı 1 aya kadar indi, imkanınız varsa şimdi alın” açıklaması yapmak zorunda kaldı.

Kimya – Plastik Sektörü

Kimya sektörü zaten ağırlıklı peşin çalışan bir sektördü. Döviz üzerinden vadeli almak isteyenlere aylık %2’lere kadar vade farkı konduğundan vadeli satışlar nerede ise yok. Son yılarda Petrol fiyatlarındaki düşüş sektörde olumlu karşılansa da yan ürünlerdeki ve sabit maliyetlerdeki artış sektördeki maliyetleri artırmış durumda. Son aylarda navlun maliyetlerinin artması, nakliyede gecikmeler de eklenince bazı kimyasal ürünlerde piyasada tedarikte zorluk çekmeye başladı.

Cam sektörü

Hammadde fiyatlarındaki artışın olumsuz etkilediği sektörlerden biri de cam sektörü oldu. Üzerine hammadde tedarikinde yaşanan sıkıntı da sektörü zora sokmuş durumda. Hammadde olarak kullanılan başta silis kum ve imalatta kullanılan yan hammaddeler ağırlıklı ithal olduğundan maliyetler artmış durumda. Cam ambalaj kullanan su, meyve suyu, soda-maden suyu- asitli içecek gibi sektörlere de ek maliyet getirmiş durumda.

Kağıt sektörü

Kağıt sektörü son yıllarda ithalata dönmenin sıkıntısını pandemi sürecinde en fazla hisseden sektörlerden oldu. Yurt içindeki başta SEKA olmak üzere fabrikaların kapanması nedeni ile sektör tam anlamı ile ithal bağımlı hale gelmesi nedeni ile kur dalgalanmalarından en fazla etkilenen sektörlerin başından oldu. İthalatçılar maliyet kontrolünde zorlanırken sektör peşine dönmüş durumda. A4 batında bir top kağıt 25 lira satılır hale geldi.

Turizm Sektörü

Pandemi döneminde olumsuz etkilenen sektörlerin başında Turizm geldi. Otel sahipleri erken rezervasyonda fiyat vermekte zorlanır halde. Zira 2022 için elektrik, işçilik, gıda gibi sabit maliyetleri hesaplamakta zorluk çekiyorlar. Bazı büyük oteller TL fiyat vermemeyi tercih ediyor.

İlaç sektörü

Başta şurup, antibiyotik grubu olmak üzere 650 çeşit ilaçların piyasada bulunamaması yönünde şikayetler artmış durumda. Vatandaş muhatap olduğu Eczacıları suçlasa da asıl sorun tedarik ve ödeme sistemindeki tıkanıklıklardan kaynaklanıyor. Pandemi sürecinde başta ABD firmaları Türkiye’den tahsilat yapmakta zorlandıkları yönünde haberler medyaya düşmüştü. Benzer sorunların devam ettiği bilgisi artık gizlenmiyor. Toptancılar da ilaçların döviz ile alındığını buradaki kur maliyetini aynı hızla ilaçlara yansıtamamaktan şikayetçi.

Listeyi uzatmak mümkün ama özetle; TL’nin değer kaybı ve oynaklık belirsizliği artırırken, orta uzun vadede firmaların maliyet hesaplamalarını da imkansız hale getirmiş durumda. Bundan korunmak için çoğu sektör refleks göstererek peşin satışa geçti. Satışlarda 3-6 ay vade tamamen bitmek üzere. Maksimum vade aylık şekline dönerken, vade farkları da anormal derecede artmış durumda. Fiyatlar haftalık, günlük belirlenir hale gelmiş durumda. Bu durum sürdürülebilir olmadığı gibi uzaması halinde piyasayı daha da daraltacak bir durum ortaya çıkaracaktır. Vadelerin kısalması likit sıkıntısı çeken firmaları zor duruma düşürürken önümüzdeki dönemde bu nedenle iflas eşiğine gelecek firmalar ile karşı karşıya kalma durumu söz konusu! Bu ortamda Dolarizasyonun bırakın sabit kalması artarak devam etmesi kimseyi şaşırtmasın. Kur yükselirse piyasa TL’ye döner piyasa rahatlar teorisi de çökmüş durumda biline!

Erol TAŞDELEN

bankavitrini.com