FÖŞ yazdı:  Bol ve ucuz para dönemi bu gece kapanıyor

Bu sabah Çarşamba,

 

Hem sarhoşum hem yastayım

Bir bar taburesi üstünde

Babamın öldüğü yaştayım

Bugün benim doğum günüm

Kelimeler büyüyor ağzımda

Bildiğim bütün hayatlar

Paramparça, paramparça

Paramparça, paramparça

 

Teoman’ın bu şarkısını çok severim, her cinayetten önce muhakkak dinleyip kendime totem yaparım. Teoman içinde bulunduğumuz çağı öyle güzel tarif etmiş ki, Mahşerin Dört Atlısı semalarda dört nala Kıyamet Günü’ne koşarken, onların da dilinde bu melodi tınlayacak.

Yok, büyük felaket doğalgaza gelen %48 zam değil. Alkol zammı yapıldığı iddia ediliyor, ama Odin Aşkına yemin ediyorum, o bile kasmadı FÖŞ’ü. Artık Türkiye’de TEKEL bayinden alkollü içecek alan kalmadı ki? Benim bile mahzende 500 lt kapasiteli damıtma ve arıtma tesisim var. Yakında endüstriyel ölçekte üretime geçeceğim.

2 kadim felaketten bahsediyorum, ey Müritlerim. Küçüğü biraz sonra açıklanacak. Ekim’de enflasyonun “resmisi” %20’yi aşarak 3 yıllık rekorunu egale edecek. Maşallah ve inşallah. Gelecek sene ortasında %25’i bulur. Neden?  Çünkü halihazırda uyguladığımız para politikasının adı “Ölümüne kadar mokoko”.

 

Büyük felaket Çarşamba akşamı Fed Başkanı Jay Powell’in varlık alımlarında azaltmayı ilan etmesi olacak. Bu beyanla 2008’den beri bizi besleyen, aslan kesilmemizi sağlayan, afyonkeşe çeviren, kriptoların vaftiz babası,  ucuz ve bol para döneminin bitişi müjdelenmiş olacak.

2022 yılı rezerv para merkez bankalarının para arzında frene bastığı, daha sonra da zorunlu faiz artırımına (parasal sıkılaştırma) geçtiği dönem olarak anılacak. Tarih her zaman tekerrür etmez, bu kez maçı başlatan Fed değil. FOMC üyeleri daha “Enflasyon geçicidir-kalıcıdır. Ulan, geçici ne zaman kalıcıya döner?” diye mugalata yaparken, 2 düzine daha ufaktan Merkez Bankası (MB) faizleri artırmaya başladı bile. Ya da varlık alımlarını askıya aldı, ya da uzun vadeli tahvil getirisi hedeflemesinden vazgeçti.    Bakın, ekonomist değilseniz size kısaca kolpoyu anlatayım. Bunların bir kısmı para arzında genişlemenin yavaşlayacağı anlamına gelir—yani para arzı mal ve hizmet talebinden daha yavaş büyür. Diğer bölümü ise paranın fiyatı artacak demektir, yani NAH konut kredisi bulursun.

Hemen lafı  kısaca Sevgili Başkanım Erdoğan’ın izlediği gulu gulu ekonomi politikasına getirip, vatani görevimi yapıp, çıkayım. Bu makalenin konusu Türkiye değil, o bitmiş çift okeye dönüyor zaten.  Faizler yükselince, bizim dış borcu nasıl döndüreceğimizi bol bol tartışacağız seçim arifesinde. Dolar/TL de semada Mahşerin Dört Atlısıyla buluşacak ve Beşinci Atlı olarak tarihe geçecek.

Konumuz dünya. Dünyayı bekleyen soğuk kış, acı bahar ve Yılanların  Yazı.

 

Hem sarhoşum hem yastayım

Bir bar taburesi üstünde

Babamın öldüğü yaştayım

Bugün benim doğum günüm

 

 

Tabiat Anayla aşık atmaya kalkıştı insanlık ve Tabiat  Ana da intikamını alıyor. Covid-19  kışın yine azacak, griple işbirliğine girip aşı olmamakta israr eden öküzlerin neslini kıracak. Dün adını vermeyeceğim, 7 yıldızlı bir restoranda ekonomisti arkadaşlarla, beluga havyarı ve Cristal takılıyoruz. Bir “masadaş”  dedi ki, “Brent’te kış tahmini $120 dolar, 2022’de $100’ün altına inmez”. Bir ay önce bu tahmine malum yerimle gülerdim.  Masadan usulca kalkıp cep telefonumla “Ham petrol vadelileri şortlayın hemen” diye minyonlarıma emir yağdırırdım. Şimdi korkuyorum. Çünkü enerji fiyatları artık ekonomik dengeleme mekanizmasını terketti. İşin içine siyaset girdi. Rusya Almanya’yı Kuzey Akım II’ye mecbur etmek için doğal gazı silah olarak kullanıyor. OPEC + Rusya arz kıtlığına rağmen, kotaları artırmakta “çok temkinli davranıyor”.  Göya kışın Covid-19 kapanmaları aniden talebi kısar diye korkuyor. İşin aslı, Suudi Arabistan ve Rusya’nın Biden’le görülecek hesapları var, telgraf çekiyorlar ”Masaya gel”.

 

Enerji gibi bir konuda, kendi tahminlerimi bile ciddiye almam. Ama ortada çok net bir gerçek var: İklim değişikliğiyle etkin mücadele için karbona doğru fiyat biçmek şart. Karbonun tonu $100 civarında olmalı, diyor uzmanlar, yıllık karbon salınımını %7.5 azaltmak için. Aksi halde,  2050 yılında kafamızda Güneş boza pişirirken, yarı belimize kadar selde yürüyeceğiz.

Bir başka deyişle, belki 2022 değil ama uzun vadede iklim değişikliğiyle savaş çok daha yüksek fosil yakıt fiyatları gerektiriyor.  Bunu gören büyük enerji şirketleri de yeni kuyulara yatırımı azaltıyor. Neden?  Çünkü halka açık şirketler pay başı sermaye karını maksimize eder.   Eğer 30 yılda getirisini sağacağın bir proje teklif edilir ve sen 30 yıl sonra kimsenin fosil yakıt kullanmayacağını bilirsen, o yatırıma boşuna para akıtmazsın. Onun yerine “ESG”  (“Environmental, Social and Governance” kısaltmasıyla tanımlanan çevresel, sosyal ve kurumsal yönetim (yönetişim) temelli yatırımlar) denen  mutluluk zinciri işine girersin.  Çevreye tek kuruş faydası olmayan birkaç prestij projeyle şirketinin piyasa değerini optimize edersin.

“Baba, nerden nereye uçtun?”  diyeceksiniz, ama bunların hepsi birbiriyle ilişkili. Enerji fiyatlarındaki alevlenmenin sürmesi manşet enflasyonun Covid-19 bitse dahi çabucak yatışmayacağının  göstergesi. Böyle  zor dönemlerde amigoculuk oynamayı seven Dünya Bankası ve IMF bile enerji fiyatlarının 2022 ortasından önce düşmeyeceğini kestiriyor. İyi de, o güne değin manşet enflasyon MB hedeflerinin çok üstünde seyrederse, insan davranışlarında 2 köklü değişim gözlenir.

 

• Bir, manşet önce yavaş, sonra hızla enflasyon beklentilerine sızar.
• İki, MB’nın temel hedefinin enflasyonla mücadele değil, tam istihdam olduğuna dair bir algı pekişir. Uzun vadeli faizlerde risk primi yükselir.

Bunlar Türkiye’de 2017-2018 arasında bir yerde gerçekleşti.  O zaman acilen parasal sıkılaştırma yapılmadığı için de enflasyon endemik ve pandemik hale dönüştü.

Şimdi Fed, AMB ve bilumum  ufak MB bu sarmalın başlamasından titreyerek kabuslar görüyor. Kredibilitelerini korumak için enflasyon geçici de olsa, parasal sıkılaştırma yapacaklar. Bu süreç en erken 2025 yılına kadar sürecek. Tabii, parasal sıkılaştırma sonucu iç talep yavaşlayacak. Dünya 2022-2023’te stagflasyona girebilir. Stagflasyon iklim değişikliği ile mücadeleyi geciktirir, çünkü karbon salınımı azaltmak için elzem kamu yatırımlarını ödeyecek vergi geliri doğmaz. Vatandaş “Bırakın lan 30 sene sonra gezegenin ısınmasıyla uğraşmayı, ekmek getirin ekmek” diye höykürmeye başlar.

 

Hem sarhoşum hem yastayım

Bir bar taburesi üstünde

Babamın öldüğü yaştayım

Bugün benim doğum günüm

 

 

FÖŞ

 

Wensitemdeki yenilemeler bu linkte

 

İngilizce Türkiye ekonomisi ve siyaset  videoları yayınlayan YouTube kanalımız Real Turkey Channel’a bir göz atmanızı dilerim.