FÖŞ yazdı: Global Piyasalar’ın ateşle vaftizi başladı
18 Ekim 2020
Uzun zamandır piyasalar hakkında yazmıyorum, YouTube sohbetlerinde sorulsa da, kısa geçiyorum. Çünkü, “piyasaların” dünya, insanlık veya reel ekonomi hakkında hiç bir bilgi içermediğine inandım. Artık kimse bir çeyrekten ötesine bakmıyor. “Fed-AMB para basacak, hükümetler de bol bulamaç borçlanıp Covid-19’un ekonomik hasarını rahatlıkla finanse edecek” diye diye, tam anlamıyla bir balon oluştu.
Bu balon yılın son çeyreğinde sönecek diyemem, ama “riskli varlıklar” dediğimiz Wall Street’ten Türkiye’ye uzanan geniş mali enstrümanlar yelpazesi 2008 Büyük Finansal Krizi’nden bu yana en zor sınavına başladı. Piyasaların aşağıda sayacağım şoklara dayanamayıp göçmesi, kış resesyonunu derinleştirir ve uzatır. Hatta, çok kötümser senaryolarda global mali kriz bile tetikleyebilir.
Nedir bu şoklar? İlki Covid-19’da 2ci Dalganın tüm şiddetiyle kıyıya vurması. Profesyönel yatırımcılar aptal değil. Onlar da 2ci Dalgayı bekliyordu, ama iki nedenden dolayı aldırmıyordu. İlki hükümetler ekonomilerini hiç bir şartta yeniden kapatmayacaktı. İkincisi ise nasıl olsa aşı yoldaydı. Nitekim, geçen hafta önde giden 2 aşı deneyinin kamuya açıklanmayaan nedenlerle askıya alınması şok yarattı, fakat ardından Pfizer’in aşısı için gelecek ay acil onay başvurusu yapacağı öğrenilince, Cuma günü riskli varlıklar toparladı.
Pfizer “mucize formüle” ulaşmış olabilir mi? Emin değilim, ama hep vurguladım. Aşının Dünya Sağlık Örgütü, ABD’de FDA ve diğer ülkelerdeki muadillerince onaylanması, zorlu bir savaşın ilk safhası. Sonra üretim ve çok zahmetli bir dağıtım süreci var. Ek olarak, aşı çok geç kaldı. ABD’de günlük vaka sayısı 70 binlere yükselirken, Avrupa’da geçen hafta 1 milyon yeni vaka teşhis edildi. Fransa, Hollanda, İngiltere, Çek Cumhuriyeti ve Polonya’da karantina, tedrici sokağa çıkma yasakları ve sosyal mesafe kısıtlamaları ilan edildi. İşte, fon yöneticileri bunu beklemiyordu.
Avrupa’da başlayan kapanma dalgasının yayılması yanında, bir sorun daha var. Hercai ABD’de bile 2ci Mali Destek Paketi kadük oldu. AB’nin daha fazla bütçe desteği vermesi kolay değil. Zengin ülkeler verir, İtalya, İspanya, Yunanistan gibileri çok zorlanır altından kalkmakta.
İkinci şok dalgası ise ABD seçimleri olabilir. Fon yöneticileri Ağustos’a kadar Trump’ı satın alıyordu, şimdi ise Biden’a döndüler. Bence 4Ç2020 özelinde, seçimi kimin kazandığı önemli değil. Fakat, ya seçim gecesi ihtilaf çıkarsa? Dün itibarıyla 16 milyon Amerikalı oyunu erken kullanmıştı, postaya atılan oylar da cabası. Bunlar bir çok eyalette seçim gecesi sandıklar kapandıktan sonra tasnif ediliyor. ABD’de seçim sonuçlarının çok çabuk açıklanmasının önemli nedenlerinden biri, bir veri toplama merkezine bağlı otomatik oy verme makinaları. Ama, seçmenin önemli bölümü oyunu posta yoluyla ya da erken kullanınca, zaman alan fiziki tasnif devreye giriyor.
İki soru işareti daha var. İlki, Biden tüm anketlerde çok önde gitse de, hala “utangaç seçmen” dediğimiz anketörlere oyunu bildirmeyen, ya da yalan söyleyen geniş bir kesim var. Bunlar düşük ihtimal da olsa, yekpare Trump seçmeni olabilir. Yani, seçim gecesi veya bir iki hafta içinde tüm oylar sayıldıktan sonra da kazanan net belli olmaz. İkinci sorun da, ABD Anayasa Mahkemesi’nde (AYM) boş koltuğa atama için Senato’da süregelen onaylama görüşmeleri. Aday kadın yargıç muhafazakar ve Trump taraftarı. Yine de, seçime itirazlar AYM’ne kadar giderse, ne yönde oy vereceği bilinmez. Bizim AYM’den de gözlüyoruz, o yüce makama seçilenin ne yönde karar vereceği önden kestirelemiyor.
ABD’de 1-2 ay süren seçim ihtilafı ve bu süre zarfında çıkacak sosyal karmaşa bence seçimden çok daha büyük risk.
Daha devam edebilirim. Mesela, Brexit var ki, muhtemelen uzlaşmalı bir boşanma olmayacak. Kışın global ekonominin yavaşlaması sonucu, enerji piyasalarında çok derin bir ayı pazarı ihtimali var ki, bu bir çok Gelişmekte Olan Ülkeyi vurur.
Uzun vadeli düşünen bir kaç fonun dahi stratejisi basitti: Aşı keşfedilmese de, hastalık yazın tavsar, ekonomiye de bol miktarda parasal ve mali destek pompalandı. Belki elimizdeki menkuller bir-iki çeyrek zarar ettirir, ama sonunda parsayı toplarız.
Şimdi, kışın sokağa çıkma yasakları ve azan salgının korkusuyla tüketiminini yavaşlatan bir dünya düşünün. Bu dünya aşı bulunsa da kolay toparlanmaz. IMF ve Dünya Bankası da bunu söylüyor zaten. Çok uzun süren bir salgının turizm, sivil havacılık, organize perakende, eğlence yerleri ve en önemlisi ekonomilerin kalıcı olarak büyümesi için temel ihtiyaç olan özel sektör sabit sermaye yatırımlarına vuracağı darbenin boyutunu hesaplamak kolay değil. Size hiç de akla uzak olmayan bir senaryo vereyim: Salgın bitti, ama hastanın bünyesi öylesine zayıfladı ki, en az 2 yıl normal hayatına dönemeyecek.
Bu senaryoda fonlardan para kaçar, dolar, İsviçre frangı ve altına sığınır. Fonlar da zorunlu satışlar yapar. Bir noktada bu satışlar fasit daire haline gelip, bazılarının batmasına neden olabilir. Özellikle kaldıraçlı paketlenmiş krediler, GOÜ yerel par birimi cinsi tahviller, ABD’de junk tahviller ve teknoloji hisselerinde yoğun pozisyonlanma var. Bunlar balon olmasa da, köpük teşkil ediyor. O köpükler patladığında, psikolojik etkisi tüm dünyayı sarsabilir.
Zaten global mali krizlerin en önemli özelliklerinden bir, tek bir noktada başlayıp, ekonomik kanallarla değil, yırtıcıdan kaçan sürü hayvanı psikolojisi ile tüm dünyaya yayılması.
Eğer ekonomik daralmanın üstüne bir de mali krizler patlak verirse, aşı filan farketmez, dünya en az 2-3 yıl kendine gelemez.
Eğer riskli varlıklar Covid-19 başladığından bu yana dünyayı Fed bilançosu penceresinden okumayıp, reel ekonomilerin ritmine göre bir alıp, bir satsaydı, bu denli endişeli olmazdım. Ama dün Fed mali köpükleri frenlemek için ek makro-ihtiyati tedbirleri görüşmeye başladığın ilan etti. Yakın zamanda Dünya Bankası Baş Ekonomisti tayin edilen dünyanın en önde gelen finansal krizler uzmanı Carmen Reinhart da, 2 gün önce Covid-19 krizinin mali bunalıma dönüşebileceği uyarısını yaptı.
Odin’e dua ediyorum, fon yöneticilerinin aymazlığı ve umursamazlığı yılın kalan ayları ve 1Ç2021’de devam etsin. Bir kez şu Covid-19’u halledelim, piyasalarda oluşan köpüğe de çare buluruz.
Kullandığım kaynaklar
Federal Reserve debates tougher regulation to prevent asset bubbles
A Bridge to Economic Recovery: Be Aware of Financial Stability Risks
Coronavirus fallout can morph into a global financial crisis, the World Bank’s chief economist says
ParaAnaliz Online Seminerler eğitmen kadrosu ve içerik bilgileri linkte
Piyasaların yönünü siyaset belirleyecek | Atilla Yeşilada
Atilla Yeşilada’dan Küçük Yatırımcılara Tavsiyeler | EkonomiTube TV
Tüm Yazarlar
