350 milyar dolarlık Türkiye-ABD girişimi: Diyarbakır Havzası’ndan kaya gazı çıkarılacak

CEVDET FIRAT AYDOĞMUŞ – Türkiye, ABD ile imzaladığı Ortak Girişim Anlaşması çerçevesinde Diyarbakır Havzası’ndaki konvansiyonel olmayan petrol ve gaz kaynaklarını geliştirecek. Bu kapsamda havzada kaya gazı üretilecek. Atık Yönetimi ve Atıktan Enerji Üreticileri Derneği (TAYED) Başkanı Ali Rıza Öner, ABD Jeoloji Araştırmaları Merkezinin yaptığı çalışmalara göre Türkiye’de Güneydoğu Anadolu ve Trakya bölgelerinde teknik olarak çıkarılabilir toplam 651,3 milyar metreküp kaya gazı ve 4,7 milyar varil kaya petrolünün bulunduğunun tahmin edildiğini söyledi.

2010’larda söz konusu potansiyelin ekonomiye kazandırılması için çeşitli yabancı firmalarla arama ve sondaj faaliyetleri yürütüldüğünü ancak Diyarbakır’da henüz üretime başlanmadığını ifade eden Öner “Son yıllarda TPAO, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 5 ve Trakya’da da 10 kuyuda kaya gazı ve kaya petrolü çalışmaları yürüttü. Diyarbakır’da 3 kuyuda sondaj tamamlanırken, 2 kuyuda ise sürüyor. Hedef, bahse konu 651,3 milyar metreküplük doğalgazın mümkün olan en yüksek düzeyde üretime alınması. Bugün bu gazın maddi değeri 350 milyar dolar” diye konuştu.

Öner, kaya gazı ve kaya petrolünün çıkarılma yöntemine ilişkin ise şunları aktardı: Petrol ve doğalgaz, oluştuğu ana kayadan ayrılarak farklı kayaçlar içerisine yerleşirken, bu yer değişimi sırasında petrol veya doğalgazın bir bölümü ana kayada kalıyor. İşte ana kayayı terk etmeyen ve kayacın gözeneklerinde kalan doğalgazdan oluşan gaza ‘kaya gazı’, petrole de ‘kaya petrolü’ deniyor.

Örneğin, kayaç denilen formasyonların içinde sıkışmış olan bu gaz, ‘hidrolik çatlatma’ adı verilen işlemle kaya katmanlarının içinde kırılmalar üretilerek açığa çıkarılıyor. Bu çatlatmalarda su basıncı kullanılıyor. Kaya gazı, 4-5 bin metre derinlikteki kaya katmanlarının arasına sıkışmış gaz anlamına gelirken, Türkiye bugün ABD ile imzalanan anlaşma çerçevesinde bu gazı çıkarabilecek kabiliyete kavuşacak. Gazın açığa çıkması için istenilen derinliğe inildikten sonra kaya katmanları içinde yatay kırılmalar yapılarak, yüzeye katkı maddeli basınçlı su enjekte edilerek bu gaz çıkarılabiliyor. Ancak kaya gazı sondajı, klasik petrol ve doğalgaz aramaya göre daha kolay olmasına rağmen yüzde 50 daha maliyetli.

Öte yandan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının (TPAO), TransAtlantic Petroleum ve Continental Resources ile ortak girişim anlaşmasıyla yeni bir dönem açıldığını, yürütülecek projede yerli iş gücünün eğitimi ve teknik bilgi transferinin de sağlanacağını aktardı.