İTO’nun güncellenmiş İstanbul enflasyonu endeksi Şubat’ta  görücüye çıkıyor

İstanbul Ticaret Odası (İTO), 1995 yılından beri hazırlayıp kamuoyuyla paylaştığı ‘İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’ni, yenileyerek 1 Şubat’tan itibaren ‘İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’ adıyla yayımlamaya başlayacak.

Yeni indeksin detaylarının paylaşılması amacıyla düzenlenen toplantıya İTO Başkanı Şekib Avdagiç ev sahipliği yaparken, İTO Bilim Kurulu ve hanehalkı araştırmalarını yapan NielsenIQ yetkilileri de yer aldı. Verilen bilgiye göre 1995 yılı bazlı indekste 242 madde bulunurken, 2023 baz yıllı İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nde 493 madde yer alıyor. İndeksteki ana grup sayısı 8’den 12’ye çıkarılırken, fiyat derleme sayısı da 15 bin 725’ten 24 bin 500’e yükseltildi.

İTO tarafından hesaplanan ve açıklanan indekslerin fiyatları, ağırlıklı olarak ‘yerinde veri toplama’ yöntemiyle temin ediliyordu. Yeni indekste ise bu yönteme ek olarak kısmen ‘internet üzerinden’ veri temini de yapılmaya başlandı. Yeni indeks için İTO Bilim Kurulu, İTO Stratejik Araştırmalar Merkezi (İTOSAM) İstatistik Birimi ve NielsenIQ Türkiye Tüketici ve İçgörü Araştırmaları Bölümü’nün çalışmaları ile aylık 350 hane takip edilerek, toplam 2 bin 400 hanenin katılım gösterdiği tüketim araştırması yapıldı. İndeks çalışmaları kapsamında Ocak 2023’ten bugüne kadar geçen 25 ayda toplamda 586 binin üzerinde fiyat verisi toplandı.

FÖŞ-YORUM: Fed Trump’ın düşük faiz talebini ciddiye almadı, faizler  uzun süre sabit kalacak

Çalışma için tüketici davranışlarını ölçme ve hane halkı araştırmaları konusunda NielsenIQ Türkiye danışmanlık hizmeti verirken, İTO’nun yeni indeksini hazırlayan Bilim Kurulu’nda şu isimler yer aldı: Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ege Yazgan, İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Elçin Aykaç Alp, Milli İstihbarat Akademisi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mevlüt Tatlıyer, Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurullah Gür, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Kaya ve Dr. Barış Soybilgen’den oluştu.

Ulaştırmanın ağırlığı yüzde 13,81’e çıktı

Peki yeni indekste ana harcama grupları ve ağırlıkları nasıl değişti? Yeni indeksin detaylarını paylaşan Prof. Dr. Ege Yazgan, burada TÜİK’in ana endeksinden farklı olarak gıda, konut ve ulaştırma harcamalarının ağırlığının daha fazla olduğunu söyledi. Verilen bilgilere göre, eski indekste gıda harcamalarının ağırlığı yüzde 42,49 iken bu oran yeni indekste yüzde 30,70 olarak güncellendi. Konut harcamalarının ağırlığı ise 1,26 puan azalarak yüzde 19,46 olarak hesaplandı. Her ne kadar ağırlıklar gerilese de bu iki grubun indeksteki ağırlığı yüzde 50 civarında oldu. Ulaştırma harcamalarının ağırlığı ise eski indekste yüzde 5,95 iken, yeni indekste yüzde 13,81’e çıktı.

Soba çıktı, otomobil girdi

Madde sepetinde de bazı değişiklikler yapılırken, eski indekste yer alan soba, gazete, video, radyo, kaset çalar, ölüm ve cenaze masrafları, odun ve kapıcı ücreti gibi artık tüketimi zayıflayan bazı ürünler madde sepetinden çıkarılmış. Yeni madde sepetine ise eskisinde olmayan otomobil, cep telefonu/faturalı, internet faturası, dijital yayın üyelikleri, yeni hizmete giren toplu taşıma ücretleri, ve yeni bilişim ürünleri eklendi.

Avdagiç: Tüketim alışkanlıkları değişti

Yeni indeksin tanıtım toplantısında konuşan İTO Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye’de devamlılığı olan ve bilimsel kabul gören indeksi yayınlayan ilk milli kurumun İTO olduğunu söyledi. Günün değişen şartlarına göre indeksi yenilemenin, baz yılını değiştirmenin, ürün grup ve maddelerini güncellemenin bir zorunluluk olduğunu söyleyen Avdagiç, şöyle devam etti:

“Tüketim davranışlarımızda köklü değişiklikler oldu, oluyor. Dün hiç düşünülmeyen hizmet ve ürünler, temel ihtiyaçlar arasına girdi. Bir önceki indeksimizde ‘soba, video, kaset çalar, odun, aidata dahil olmayan kapıcı ücretleri’ gibi başlıklar vardı. Şimdi İstanbul’da doğalgazsız ev yok, video kaset izleyen yok. Ama hepimiz otomobil, cep telefonu, internet, dijital platformlar kullanıyoruz. Dolayısıyla 30 yıldır kullandığımız 1995 baz yıllı indeksimiz artık yeterli olmamaya başladı.

Bu nedenle İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin güncellenmesi için 2019 itibariyle çalışmalara start verdik. Ne yazık ki araya 2 yıllık pandemi girdi, hem fiyatlamalarda hem de tüketim biçimlerinde anormallikler oldu. Biliyorsunuz, baz yılının olağanüstü gelişmelerden mümkün olduğunca arındığı bir yıl olması gerekiyor. Bu nedenle çalışmalarımızın başlangıç tarihini erteledik. Normalleşme sürecinin kabul edilecek bir seviyeye gelmesini bekledik. Yeni indeksimizi ilk kez 2023 yılında teste başladık. Baz yılı olarak da 2023’ü esas aldık. 1 Şubat 2025’ten itibaren de resmi olarak yürürlüğe koyuyoruz.”

“EUROSTAT İLE aynı nitelikte”

İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nin Türkiye’deki en güncel İstanbul indeksi olma özelliğini taşıdığını söyleyen Avdagiç, “Tıpkı ilk indeks ve sonrasındakilerde olduğu gibi bu indeksimiz de metodolojik açıdan çağdaş ve bilimsel özelliklere sahip. Bir başka ifadeyle yeni indeksimiz, metodolojik açıdan EUROSTAT ile aynı nitelikleri taşıyor. 2023 bazlı İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nin şehrimiz ve ticaret alemimiz için hayırlı olmasını diliyorum” ifadelerini kullandı.

"İstanbul'a özel daha genel bir tüketim endeksi üzerinde çalışıldı"

İTO Bilim Kurulu adına söz alan Kurul Üyesi ve Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ege Yazgan da İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin yenilenmesinin çok önemli olduğunu söylerken, “Tüketici harcama kalıpları ve ağırlıkları eski kalmıştı. Bunların yenilenmesi gerekiyordu” dedi. İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi'nin ana çıkış itibariyle ücretli kesimin tüketim alışkanlıklarının kalıpları üzerine yoğunlaştığını anımsatan Yazgan, "İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi, tabi daha tüm tüketicileri gösteren bir endeks. İstanbul'a özel daha genel bir tüketim endeksi üzerinde çalışıldı. Burada gıda, konut ve ulaştırma harcamalarına TÜİK’e göre daha fazla ağırlık verildiğini söyleyebiliriz. Ücretlilerin de harcamalarının en önemli kısımlarını bu 3 grubun oluşturduğu düşünüldüğünde, bu haliyle yeni indeksin de eski indeksin ruhunu taşıyor" diye konuştu.

Kaynak:  Ekonomim