Gelişen Ekonomiler borç yükü altında eziliyor

Bloomberg’e göre zaten çetin bir 2025  için hazırlanan gelişmekte olan ülkeler, son on yılda biriken 29 trilyon dolarlık borcun artan faiz ödemeleriyle baş etmek zorunda kalıyor.

Birleşmiş Milletler’e (UNCTAD) göre 54 ülke gelirlerinin yüzde 10’undan fazlasını faiz ödemelerine harcıyor. Pakistan ve Nijerya da dahil olmak üzere bazıları gelirlerinin %30’undan fazlasını sadece kupon (borç faizi) ödemek için kullanıyor.

Geçen yıl hem dış hem de yerel borç olarak toplamda yaklaşık 850 milyar doları bulan faiz ödemeleri, ülkeleri hastane, yol ve okullara yapılan harcamalardan kesinti yapmaya zorluyor ve gelişmekte olan piyasa yatırımcıları için riskleri artırıyor.

Bu, gelişmekte olan piyasalar için belirsizliğin hakim olduğu bir yılda ek bir zorluk. Donald Trump’ın ABD faiz oranları ve doların görünümü üzerindeki etkisi, artan jeopolitik gerilimler ve Çin ekonomisine ilişkin endişeler, inişli çıkışlı bir 2025’e zemin hazırladı bile.

Morgan Stanley tarafından yorumlanan EPFR verilerine göre, küresel yatırımcılar paralarını çekmeye başladı.  Gelişmekte olan ülkelerin döviz cinsinden tahvillerinden çıkışlar bu yıl 14 milyar doları aştı.

Buna rağmen  2024’te tek bir ülke temerrüdü bile yaşanmadı. RBC BlueBay Asset Management ve Morgan Stanley gibi gelişmekte olan piyasa gözlemcileri de gelecek yıl herhangi bir ülkenin iflas etmesini beklemiyor. Bunun büyük ölçüde Uluslararası Para Fonu’nun da aralarında bulunduğu uluslararası kurumların hızla devreye girmesi sayesinde gerçekleştiğini düşünüyorlar. IMF stand-by’le devreye giriyor ve borçlu ülke için uluslararası sermaye piyasaları yeniden açılıyor, temerrüt ileriye atılıyor.

Pro-aktif IMF, yıllardır donmuş olan borç yapılandırma müzakerelerinin çözümlenmesine yardımcı oluyor.  2023’e nazaran daha az sayıda ülke sıkıntılı seviyelerde (junk kredi notu) işlem görüyor. Hatta, Pakistan’dan Mısır’a kadar dünyanın en riskli tahvillerinden bazıları getiri anlamında emsallerini geride bıraktı.

Bloomberg tarafından derlenen verilere göre, geniş tabanlı ölçüm izleme sisteminde en iyi performans gösteren 10 oyuncunun tamamı bir yıl önce iflasa yakın notuna layık görülmüştü. Bu yıl bu ülkelerin tahvilleri ortalama %55 getiri elde ediyor. Ve yüksek getirili tahvil endeksi, yatırım yapılabilir notlardan çok daha iyi performans gösteriyor. Velakin salgın döneminde yapılan borçlanmaların vadesi gelip ve faiz maliyetleri arttıkça para yöneticileri bu iyimserliğini ne kadar sürebileceğini soruyor.

RBC’nin kıdemli portföy yöneticisi Anthony Kettle, “Kısa vadede temerrüt riski daha düşük” dedi. “Fakat biraz daha ileriye bakarsanız ilginç bir durum ortaya çıkıyor: Fakir ülkeler bu  dolar faiz ödemelerini karşılayabilirler mi?”

UNCTAD’ın yıllık borç raporuna göre, gelişmekte olan piyasalarda kamu borcu son on yılda iki kattan fazla artarak kabaca 29 trilyon dolara ulaştı; bunun çoğu yerel borçlanmadan geldi. JPMorgan Chase & Co.’ya göre önümüzdeki iki yıl içinde yaklaşık 190 milyar dolarlık FX tahvilin  vadesi gelecek. Borçlu ülkeler, yükselen faiz ödemeleri yanında ana parayı da denkleştirmek zorunda kalacak.

S&P analistleri geçen ayki bir raporda, borç seviyeleri ve borçlanma maliyeti nedeniyle önümüzdeki on yılda geçmişe kıyasla daha fazla temerrüt beklediklerini yazmıştı. Dünya Bankası yakın zamanda yoksul ülkelerin rekor düzeyde faiz ödemeleri konusunda da uyardı.

Riskli Görünüm

Yeni bir temerrüt  dalgası olasılığı, pandemiden sonra bir dizi temerrüt nedeniyle olumsuz etkilenen gelişmekte olan gelişmekte olan ülke yatırımcıları için riskli görünümün altını çiziyor. Etiyopya, 2023’ün sonlarında borç ödemelerinde moratoryum ilan eden son gelişmekte olan ülke oldu.

IMF’nin müdahaleye devam etmesi yönündeki baskı artıyor. Fon, en büyük borçlularından biri olan Arjantin ile mevcut 44 milyar dolarlık anlaşmanın yerini alacak ve muhtemelen genişletecek bir anlaşma için yıl sonuna kadar görüşmelerde bulunuyor.

Şaşırtıcı bir şekilde dokuz kez temerrüde düşen Arjantin, yalnızca gelecek yıl döviz tahvillerinin faiz ve anapara ödemeleri için  yaklaşık 9 milyar dolarlık bir faturayla karşı karşıya kalacak.

Asya’da IMF, Sri Lanka ve Pakistan’ı zaten kurtardı; bu ülkelerin tahvil getirileri bu yıl yüzde 34 ve yüzde 43 gibi çarpıcı oranlarda artmasına yardımcı oldu. Angola Ekim ayında IMF ile yeni bir programa ilişkin müzakereleri başlatma fikrini ortaya attı ancak daha sonra Fon’un şimdilik teknik yardım sağlamaya devam edeceğini söyledi.

Emma Cerda ve Simon Waever gibi Morgan Stanley stratejistlerine göre gelişen piyasa borç endeksinin yaklaşık yüzde 27’si IMF ile bağlantılı ve fon programına güvenen ülke sayısının daha da artması gerekiyor.

Morgan Stanley stratejistleri 3 Aralık tarihli bir notta, “IMF hâlâ kilit bir rol oynayacak” dedi. “Hâlâ, sona erecek olan programların büyük bir kısmının, büyük ölçüde mali kaygılar nedeniyle yeniden finanse edileceğini düşünüyoruz.”

Kaynak:  Massive Interest Burden Haunts $29 Trillion Emerging Debt Pile, Bloomberg