Ergun UNUTMAZ’ın son makalesi; ‘Hisse, Tahvil, Portföy Üzerine…’

Küresel portföy yönetimi, risk süreçleri ve başlıkları çeşitlendirme altında daha önce kuramsal çerçeveye ve uygulama örneklerine yer verilmesi. Bugünkü yazıda, hisse süreleri ve devlet faizleri arasındaki dağılıma ve getiri analizine odaklanacağız. Ayrıca farklı zaman periyotları için değişimlere bakarak risksiz getiri sağlayan kredilere göre hisse senedine göre yapılan yatırımların karşılığının alınıp alınmadığını verilerle kontrol edilmektedir. Bu aşamada hisse senedi risk primi için sunacağım 1928 sonrasında getiriler uzun vadeli yatırım açısından önemli bilgiler içermektedir. Son olarak da birden fazla varlık sınıfından oluşan bir portföyde her enstrümanın son 45 yıldaki sunumunu paylaşacağım.

Hemen başlayın.

Tahviller ve Hisse Senetleri

Uzun uzun tartışılabilecek bir konu çok farklı boyutlarda ve onun iki yatırım aracının Üstünlüklerini savunanların doğru olduğu yönler olsa da aslında işin özünde risk yatmaktadır. Anaparayı kaybetmeden döndürmek isteyenlerin, düzenli ve öngörülebilir bir nakit para sabit arayanların ve kısa süreli yatırımlarını nakte çevirmeyecek olanların başvurabileceği araçlardan biri getirili maddi bedellerdir.

Vadesi bir yıl altında olan bonolar, vadesi bir yıl ya da üzeri olan krediler ve son olarak kredilerin satılacağı ülkenin para birimi dışında başka bir para birimiyle yapılan borçlanmalar için kullanılan Avrupa kredileri kavramları bu alanda yatırım yapmak isteyenler için geniş bir yelpaze sunmaktadır. Tabi bunların kamu kesimi yanında özel kesim borçlanmalarını ve kredi riskine göre elde edilen menkul kıymetleri eklersek oldukça geniş bir portföy evreni mevcuttur. Bono – Tahvil – Eurobond yazımda bu varlıklara ilişkin açıklama, programlama ve örneklere yer verilmesi için burada ayrıntılara girmeyeceğim. Bu yatırımlarda söz konusu olan şey; Önceden bilinen, düzenli ödemeler ve vade sonundaki değişiklikler kesin bir anapara geri bildirimidir. Nispeten kesin söylüyorum, çünkü risksiz getiri sağlayan kredilerde bile ciddi krizler temerrüt, iflas ya da kesintiler olabilir. Yine de riskten kaçınan kişiler için kredi yatırımı daha uygun ve yazıda katkı payı genel bir reklam şeklinde kullanacağım.

Genç yaşlarda yatırımlara devam edeceğiz, uzun vadeli düşünenler ve daha yüksek getiri arayanlar için kendi hisleriyle devam etmeyi düşünüyoruz. Hisse senetlerinin daha yüksek ve ciddi riskler altında olduğunu belirtmek isterim. Bir hisse seneti temel olarak iki şekilde getiri sunar. Bunların ilki anaparanın artışıyla elde edilen sermaye kazanan ve başkasının kâr payı ödemeleridir. Ancak, ilişkiler ortaklığıyla birlikte gelen yatırımlarda anaparanın geri alınabileceği, garantinin olmadığı gibi ödemenin düzenli olması da söz konusu değildir. Sermaye getirisi, hisse senetlerini satın alma fiyatına göre buna göre daha yüksek bir fiyattan oluşan farklı şekillerdedir ve eğer daha düşük bir fiyattan hisselerinizi satmak zorunda kalırsanız sermaye kaybı meydana gelir. Diğer taraftan, kendi bütçelerindeki faizlerdeki kupon ödemesine benzer şekilde temettü dağıtılabilirse burada bir tutulmadığı gibi kâr payı dağıtılıp dağıtılmayacağı ya da ne oranda bir akımın şirketin kâr etmesiyle ulaşılabilir olduğu. Düzenli olarak temettü ödeyen ve bunu artan oranda yapmayı başarabilen şirketler de vardır, ama burada da kurumsal finans açısından yatırım kârlılığı ve değerle çoğalan diğer çekinceler mevcuttur. Temettü yatırımı sorgulanmaya açık bir alandır ve yapılmayacak işlerde ilklerde gelir.

Tahviller ve onun yöntemleri üzerine genel bir fikrimize göre biz konuyu dağıtmadan devam edelim. Bu iki yatırım aracının yaklaşık 100 yıllık performansına bakarsak çok değerli bilgilere ulaşılabiliriz. Damodaran Hoca’nın dünyadaki verileriyle kendi ömrü için S&P 500 Endeksi ve krediler için ABD 10 yıllık devlet kredilerinin yıllık getirileriyle bir analiz yürüttüm. Bir önceki yıl devam eden fiyata göre ölçülen nominal getirilerin genel yelpazesi (beyaz) beklendiği gibi harcamalardan (mavi) daha yüksek ve daha oynak bir getiri sergilemektedir. Borsadaki pozitif oran yüzde 52, negatif oran yüzde 43 oranında görülüyor. 2024 yılı sonuçlarının getirisi ise yüzde 24,88’dir. Tahviller içinse en yüksek getiri yüzde 32,81 vakada en büyük kayıp 2022 yılında yüzde 17,83 ile tespit edilmiştir ki bu iki veri de uç değer olup ortalamalardan çok uzaktadır. Geçen yılın verisi ise eksi yüzde 1,64’tür.

Görsel 1: Hisse senedi ve kredi getirileri
(Portföy: S&P 500 ve US10Y)

Görsel 2’de bu veriler için aritmetik ve geometrik ortalamalarla tarihi getiri durumu yanında his kayıtları risk primini de inceledim. Ölçüm ile ilgili teknik detaylarla başlamanızı ağrıtmadan his oranlarının ister aritmetik isterse de geometrik şekilde hesaplansın, faizlerin getirisine göre her dönemde açık ara daha yüksek kazanç göstergesi. Tablonun alt kısmındaysa hisse oranlarıyla getirilerinin getirilerinin farkıyla hesaplanan hisse senedi risk primleri görülmektedir. Risksiz getiri sunan 10 yıllık devlet borçlarına göre yaklaşık yüzde 7 civarında bir risk primi mevcuttur. Ayrıca hisse senedi riskinin priminin son sütununda devam etmesi standart hatalarla birlikte gelmesi de özellikle vurgulanması gerekir. Çünkü bu dönemin sonu ciddi şekilde ortaya çıkabilir.

Görsel 2: Tarihi getiriler ve Hisse Senedi Risk Primi

Buraya kadar risk ve getiri açısından yatırım iki aracımızı kullandığımıza göre bir piyasadaki fiyatlara bakalım. Görsel 3’te S&P 500 Endeksinin devam eden değerleri (beyaz) sol eksende, ABD 10 yıllık devlet kredilerinin getirileri (mavi) sağ eksende gösterilmektedir. Borsada 10 Mart 2025 tarihinde 5.614,56 puandan kapatılırken kredi getirisi aynı gün yüzde 4.219’dur.

Büyük resmi seçebilenler, aradaki inişler çıkışlar olsa da 1980 yılından bu yana muazzam bir performansla zenginliğe giden yol hemen görüldü. Tahvil getirileri için yüzde 16 seviyeden sıfır noktaya varan 40 yıllık bir trend vardır. Bu noktada tekrar hızlı bir yükselişin yaşanması birçok faktöre bağlı ve bunlara bütünsel olarak katkıda bulunan makroekonomi politikalarında konuştuk.

Görsel 3: S&P 500 Endeksi ve ABD 10 Yıllık Tahvil Getirisi

Peki pragmatik olarak ” Hisse araçlarıyla yüksek getiri istiyorum, bu net. Ama bir yandan da geleceğe yönelik endişelerle ve anaparamı bırakmak istemiyorum. ” diyen bir kişi için ne önerilebilir? En temel düzeyde, yatırım danışmanlarının ve mantığımızın tavsiyesi çeşitlendirilmiş bir portföydür. Sadece kendi raporundan kurulu bir portföyün bile farklı sektörler ve yeterli sayıda his kayıtlarının iletilmesinin yanında bu tür bir hikaye ve uygun yanıt farklı varlık sınıflarıyla portföy oluşturmaktır.

Bunun için de kavramların doğru anlaşılması önemlidir. O hâlde önce ayrıntılı tanımlamayı yapalım.

Korelasyon

iki ya da daha çok değişken arasındaki doğrultular arasında bir değişim olarak değerlendirilebilir. İki değişken arasındaki mesafenin derecesine basit açıklık olarak adlandırılır ve bu ilişki artı ya da eksi yönlerde farklı derecelerde olabilmek gibi iki değişkenli ilişkilerz (0) ya da mutlak ilişki (1) içerisinde de olabilir.

Değişkenler birlikte artıp azalıyorsa artı değişim söz konusudur ve +1 yüzeyin yaklaştıkça durumunun gücülenir. Eğer değişkenler ters yönde bir yönde sergileniyorsa, yani değişkenlerden biri artarken diğeri azalıyor veya biri azalıyorsa genişleme artarsa ​​eksi açıklık söz konusu olur. Değer -1 dağılımı birbirine benzer şekilde bu açıklıkla ilişkiler güç kazanır. “0” değeri ise iki değişken arasında bir ilişki olmadığı anlamına gelir.

Kovaryanstan farklı olarak -1 ile +1 arasında, standart bir çerçeve sunmaktadır.

Görsel 4: Uzun dönem hisselerinin ayrıntısıu

Görsel 4’te 1980’de 7 Mart 2025 tarihli devama kadar olan süre boyunca sunduğu hizmetler ve harcamalar arasındaki belirginlik görülmektedir. İnceleme döneminin tamamı için detayı aslında sıfır değeri gösteriyor (turuncu çizgi). Bu iki değişken arasında doğrusal bir ilişki söz konusu değildir. Ancak kısa süreli bir iznin çalıştırılması için bir yıllık verilerle kaydırılmış açıklamau grafiğe yansıtıldı (beyaz).

Farklı sonuçların portföyünü çeşitlendirme açısından önemlidir. ABD’de yüksek enflasyon dönemini izleyen yüksek faiz dönemi 90’lı yıl sonuna kadar devam eden olumlu bir gelişmea işaret etmektedir (yeşil alanlar). Sonraki dönemde yaşanan kırılmalar nedeniyle genişleme bölgede geçmiştir (kırmızı alanlar).

60 / 40 Portföy

Negatif faizin getirisi olan faiz getirileri düşerken hisse senedinin getirisinin yükselmesi ya da tam tersinin olması. Başka bir deyişle bir varlıktaki kayıplar diğer varlık sınıfındaki kazançlarla dengelenmektedir. Zaten ilk görselle bu resmi birlikte değerlendirdiğimizde 60/40 Portföy şeklinde bilinen strateji netlik kazanmaktadır. Yani portföyün yüzde 60’ını hisse senedinden, yüzde 40’ını borçlardan elde edilen bir yatırımcı tarafından ve yüksek bir getiri elde edilebilmektedir. Tabi bunun ön kaybı negatif ve yüksek bir değişimin ortaya çıkmasıdır.

Örneğin 2022 yılı boyunca hisse senetlerinin yüzde 18,04 değerindeki faiz oranlarının yüzde 17,83 oranında zarar yazması iki değişken arasında pozitif bir deformasyon ilişkilerinin ortaya çıkması söz konusudur. Dolayısıyla da 60/40 Portföy stratejisinin bütünsel geçmişi ciddi bir şekilde tartışılmıştır.

Görsel 5: Kısa dönem hissesinin ayrıntısıu

Kısa vadeli bu değişkenliği test etmek için genişlemenin ilkinin ortaya çıkışı Görsel 5’tedir. Burada 1 Ocak 2010’dan 7 Mart 2025’e kadar devam eden süreçte bir dağılım analizi gerçekleştirdim. Önceki veri setinden farklı olarak burada sadece 10 yıllık kredileri değil, 7 harf yüksek ve 10 yıl dahilinde olmak üzere bunun altında kredili kredileride dikkate alınmamdır. Dönem boyunca dağılım -0,29 şeklinde hesaplanmıştır. Bir yıllık kaydırılmış yoğunluk değeriyse dalgalı seyir sonrasında son gözlemde 0,05’tir. Negatif alan bir seyir halinde ilerliyor.

Görsel 6: Yakın dönemin hisse dağılımıu

Görsel 6’daysa 1 Ocak 2020 sonrasında 7 Mart 2025 tarihinde devam eden tekrar ilk verilerle incelemeu inceledim. Dönem boyunca değişiklik yine sıfıra yakın şekilde -0,03 şeklinde hesaplanmıştır. Ancak 60 günlük kaydırılmış açıklık enflasyon riskinin ve ömrü boyunca fiyatlanışı yansıtılmaktadır. Son gözlem değeri 0,21 olup 0,44’lü hesaplamalara göre önemli gerileme kaydedilmiştir. Burada Trump’ın gümrük vergileri için değişimleri doğrudan büyüme, enflasyon ve büyüklüklerle piyasalarda karşılık bulmaktadır. Tüm bunların 2024 yılı boyunca ki raporlarında ABD tarafında (Apple dışında) belirtilen hisse hesaplarımı şu anda kapattıklarım aktarılmıştı. dolayısıyla bugün gelinen noktayı şaşırtıcı buluyorum.

Farklı varlık çeşitliliğinin uzun dönem getirisi

Son olarak 1980 yılından bugüne beş farklı yatırım aracına yapılan yatırımların getirilerine bakarak toparlayalım. 1979 yılında son işlemin 5 parçamızı beş yatırım aracına eşit olarak paylaştırdığımızı düşünün. Böylece borsa, devlet kredisi, şirket kredisi, gayri menkul ve “birer yatırımların yatırımları uzatılmış oldu. 1 doların her enstrümanda 45 yıl sonunda ulaştığı seviye Görsel 7’dedir.

Görsel 7: 1980’de yapılan $1’lık portföy yatırımı bugün ne kadar?

Uzun süre seçilen ve yüksek getiriyi sunan yatırım aracı borsadır. Borsa için S&P 500 Endeksi kullanılmış olup Endekse yapılan 1 makale, aradan geçen 45 yıl sonunda 123 dolar 87 sente ulaşmıştır. Bu seviyeye ulaşmak için, her yıl elde edilen kâr ödemelerinin anında tekrar yatırıma dönüştürülerek, ayarlanabilir gücünden faydalanılmıştır. Biz bunu tam olarak başaramasak bile elde edilecek, açık ara ilerdedir.

10 yıllık devlet tahvillerinin erişim seviyesi 16 yönde yakınken yatırım yapılabilen seviyenin ve alt bazamağındaki işletme kredilerinin erişim noktası da önemlidir. 43,70 dolarlık seviye anaparanın yaklaşık 44 katına ulaşıldığını gösteriyor.

En çok beğenilen ve öve öve bitirilemeyen altının neden yatırım aracı olmadığı ayrıca uzun uzun tartışırız, ama hesaplanan sonuç 4,43 dolardır. Yanı 45 yıl önce yatırılan 1 dolar bugün 4 dolar 43 gönderilmiştir. Ons altının 1979 yılı boyunca devam eden fiyatı 541 dolarken 2024 yılı sonunda görülen fiyatının da bu vesileyle 2.624,16 dolar olduğunu belirteyim.

SONUÇ

Bu yazıda en yüksek kredi notuna sahip olduğu için risksiz getiri sağlayan ABD’ye 10 yıllık devlet kredileri ile hisse senetlerinin getirileri karşılaştırılmıştır. Borsa için gösterge olarak S&P 500 Endeksinin getirileri kullanılmış olup uzun dönemdeki performansı gösterdi. İki yatırım aracı arasındaki doğrusal genişlemeyi gösteren, negatif ve pozitif olan dönemler portföy çeşitlendirmenin içeriği doğrudan yer alır. Enflasyon, buradaki en önemli itici güçtür ve buradaki bozulmalar, pozitif seyretmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu da 60/40 portföyünün istenilen dengeyi sağlamasını engellememektedir.

Kaydırılmış görünüm farklı zaman periyotları ve farklı enstrümanlar için araştırılmış olup olmadığı ana ilişki tüm çıkışlarda doğrulanmıştır. Mevcut durumdaki döviz enflasyonundan çok büyüme endişeleriyle hareket ediyor ki bu da bir diğer güçtür. Trump’ın gümrük tarifesi tarifeleri hem enflasyon hem de büyüme üzerinde risklerin getirileri artırılmaktadır.

Kısa dönemde borsalar sert düşüşler çıkışlar yaşasa da uzun dönemde servet yaratmanın en değerli aracı his oyunlarıdır. Son 45 yıllık getiri incelemesinde 1 yatırımın farklı varlıkları arasında erişim değeri açısında ilk sırada 123,87 dolarla S&P 500 Endeksi geliyor. Tabi burada temettülerin tekrar yatırıma yönlendirilmesi, düzenli aralıklarla ve sürekli olarak başarılı bir şekilde depolananlardan oluşması da ayrıca not edilmesi gerekir.

Ergun UNUTMAZ

Ek okuma önerileri:

Temettü Sistemi Üzerine yazılanlarda kısa tarihçe ve verdiklerim,
Finansal Özgürlük konusunda notlarım,
Bileşik Getirinin Gücü ve programlamalar,

Portföy ve Risk Yönetimi başlıklı yazı serisi önemli konular ve örnekler,
Bono – Tahvil – Eurobond Rehberi sabit hale getirili kıymetlere ilişkin tanımlama, formül ve hesaplamalar içerir.

BIST ve Ayı Piyasaları yazıları ve
BIST 100 ve S&P 500 Endekslerinin Korelasyonu da incelemelerle kapsamlı bir fikir bolluğu.

UYARI

Uzun vadeli portföyüme ek olarak döngüsel trendlere uygun olup olmadığını orta vadeli ve alım satımlara yönelik olarak da kısa vadeli işlem, öngörüler ve yorumlar sadece kendime notlar olup herkes için uygun değildir. Öğelerin tamamen kendi portföyü maliyet yapısı ve risk-getiri gereksinimlerine göre şekillenmektedir. Yatırım kararlarınız için lütfen yetkili yatırımlarınıza kayıt yaptırın ya da kendi sahiplerine uygun tercihlerde bulunun. Yatırım işi ciddi bir altyapı, birikim ve tecrübe gerektiren piyasalardaki değerler önceden bilinemez.

X ve LinkedIn dışında sosyal medya hesaplarım olmadığı gibi başka bir kanal üzerinden de gösterilmiyor, yatırım tavsiyesi, hissizlik ya da içerik paylaşımı yok. Bu tür sahte hesaplara lütfen itibar etmeyiniz.