Üniversite okumak iyi bir yatırım mı?

OECD verilerine göre, tüm üye ülkelerde üniversite mezunu olmak orta öğretime göre daha iyi bir yatırım.  Yani lise sonrası eğitimde geçirilen her yıl bireyin hayat boyu elde edeceği geliri bir kademe daha yükseliyor. Türkiye bu konuda acı verici bir istisna teşkil ediyor. Üretimde inovasyon ve katma değer Mafyalaşma, aşırı vergi ve denetim ve kanka rejimi yüzünden sürekli düşerken, özel sektörün kaliteli eleman ihtiyacı da azalıyor. TUIK’in verilerine göre üniversiteli-liseli arasındaki gelir farkı 2023 yılında da düşerken, ne toplum ne de hükümet teknik elemanların daha iyi geliri elde ettiği ve işsiz kalma olasılığının daha düşük olduğunu kabul etmiyor. Türkiye’nin eğitim harcamaları pıtırak gibi artan özel ve devlet üniversitelerinde verimliliğe dönüşmeden heba ediliyor.

TÜİK Gelir Dağılımı İstatistikleri verilerine göre, Hanehalkı fertlerinin eğitim durumlarına göre yıllık ortalama esas iş gelirlerinde, yükseköğretim mezunlarının yıllık ortalama gelirinin bir okul bitirmeyenlerin gelirine oranı 2006 yılında 3,66 olurken, 2009’da 4,71 ile zirveyi görüyor. 2023’te en düşük seviyeye inerek 2,79 olan oran, 2024 yılında 2,91 oluyor.

4 yıllık bir farkla, yükseköğretim mezunlarının yıllık ortalama gelirinin lise ve dengi okullardan mezun kişilerin gelirine oranı ise 2006 yılında 1,45 olurken, 2013’te 1,77 ile zirveyi görüyor. 2024 yılında bu oran 1,29 seviyesinde görülüyor.

Kadın ve erkeklerin eğitim durumuna göre kazançlarına bakıldığında ise farkın gelirlerin tersine açıldığı görülüyor.

Yükseköğretim mezunu olan yani aynı okuldan mezun erkekler, sıra arkadaşı olan kadınlardan daha fazla kazanıyor. 2006 yılında 1,24 olan erkeklerin kadınların kazancına oranı 2024 yılında 1,38’e çıkıyor.

Bu cinsiyete dayalı gelir dağılımındaki bozulma bir okul bitirmeyenlerde daha açık görünüyor. İlkokulu bitirmemiş bir erkek aynı eğitim düzeyindeki bir kadından 2006 yılında 1,65 seviyesinde daha yüksek oranda kazanırken, günümüzde 2024 yılında bu oran 1,94’e çıkıyor. Kısaca kadın 10 bin TL maaş ya da yevmiye alıyorsa, erkek 19.400 TL alıyor.

Yükseköğretim mezunu kadınların kazançlarının asgari ücrete oranı erkeklere oranla daha düşük oluyor. 2006’da erkek yükseköğretim mezunlarının kazançlarının asgari ücrete oranı 2,54 olurken, bu oran 2018 yılında 3’ün üzerine çıkarak zirveyi görüyor. 2024 yılında da üniversite mezunu bir erkek 1,71 asgari ücret alıyor; yani yaklaşık ayda ortalama 29 bin lira seviyesinde kazanıyor.

Ekonomim’e göre, Eğitim politikalarında üniversite eğitimindeki nicelik artışı gelir dağılımındaki değişimlerde de etkili oluyor.

Geçtiğimiz haftalarda CNBC-e katıldığı bir yayında ekonomist Ali Ağaoğlu, bu durumu şu sözlerle ifade etmişti:

“Üniversite mezunuyla vasıfsız işçi arasındaki fark gittikçe azaldığında, birisi çok rahatlıkla şu soruyu sorduğunda verilecek yanıt yok: Ben neden okudum? Veya bu ekspertizi, bu uzmanlığı ben neden 4 yıl dirsek çürüterek edindim. Madem asgari ücret alacaksam veya asgari ücrete bağlanmış endekslenmiş bir ücret alacaksam” ifadeleriyle bu vahim durumu özetlemişti.

Basın kaynakları