Makro-analiz: İkinci Çeyreğin Başında Yavaşlama Sinyali Güçleniyor

Genel Değerlendirme

Nisan ayına ilişkin açıklanan İktisadi Yönelim Anketi (İYA), Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) ve Kapasite Kullanım Oranı (KKO) verileri, imalat sanayi özelinde üretim ve talepteki zayıf seyrin yılın ikinci çeyreğine taşındığını göstermektedir. Hem yurtiçi hem de küresel gelişmelere bağlı olarak artan oynaklıklar ve belirsizlikler, beklentiler üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır.

Genel gidişat sorularındaki sert düşüş, iç ve dış piyasa beklentilerindeki bozulma ile maliyet ve fiyatlamaya ilişkin artan endişeler, bu yavaşlama sinyallerini desteklemektedir. Benzer bir görünüm imalat dışı sektörlerde de gözlemlenmektedir. Bu çerçevede, ikinci çeyreğin başında sektörler genelinde belirgin bir yavaşlama eğilimi öne çıkmaktadır.

Güven Endeksleri

Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE):
RKGE, mevsimsellikten arındırılmış verilere göre Nisan ayında 2,4 puanlık azalışla 100,8 seviyesine gerileyerek tarihsel ortalamanın altında kalmaya devam etti. Bu düşüşte özellikle genel gidişat algısı, üretim ve istihdam beklentilerindeki zayıflama etkili oldu. Bu gerilemenin, Mart ayının ikinci yarısında ve Nisan başında yaşanan iç ve dış kaynaklı gelişmelere bağlı oynaklıklardan kaynaklandığı düşünülmektedir.

Sektörel Güven Endeksleri (SGE):
Hizmet, perakende ve inşaat sektörlerinde güven endekslerinde sert düşüşler gözlenmiştir:

• Hizmet sektörü güveni Nisan’da 4,9 puan azalarak Haziran 2021’den bu yana en düşük seviyesine gerilemiştir.

• Perakende sektörü güveni, Mart ayındaki sert düşüşü takiben Nisan ayında da 2,8 puanlık azalışla Eylül 2024 seviyelerine dönmüştür.

• İnşaat sektörü güveninde ise hem mevcut dönem hem de gelecek döneme ilişkin beklentilerde bozulmalar devam etmiştir.

Tüm sektörlerde iş hacmi ve satış beklentilerindeki gerileme, yaygın bir talep zayıflığını işaret etmektedir.

Kapasite Kullanım Oranı (KKO)

Nisan ayında KKO, mevsimsellikten arındırılmış olarak aylık 0,6 puan düşerek %74,6 seviyesine gerilemiş ve tarihsel ortalamanın 1,7 puan altında kalmıştır.

• KKO, büyük ve orta ölçekli firmalarda azalırken, küçük ölçekli firmalarda yatay kalmıştır.

• Mal gruplarına göre bakıldığında, yatırım malları hariç tüm gruplarda düşüş gözlenmiştir.

• En belirgin düşüşler ara mallarında (%1,1) ve dayanıklı tüketim mallarında olmuştur.

Sektörel bazda:

• Temel eczacılık, kimya, giyim ve tekstil sektörleri KKO’da dikkat çekici gerilemeler göstermiştir.

• Ana metal sektörü KKO’su son üç aydır azalmaktadır.

• Fabrikasyon metal sektöründe ise artış eğilimi sürmektedir; bu artış, taşıt sektöründeki %2,2’lik artışla ilişkilendirilmiştir.

• Gıda sektörü KKO’su ise son iki aydaki artış sonrası Nisan’da 0,5 puan gerilemiştir.

İktisadi Yönelim Anketi (İYA)

Üretim ve Stoklar:

• Son 3 aya ilişkin üretim hacmi sorusunun yanıtı üç aylık artışın ardından Nisan ayında gerilemiş ve tarihsel ortalamanın 6,8 puan altına düşmüştür.

• Tüm mal gruplarında stoklar azalmış; en belirgin azalma yatırım mallarında görülmüştür.

Siparişler:

• İç piyasa siparişleri Nisan’da azalarak tarihsel ortalamanın altına inmiştir.

• İhracat siparişleri, iki aylık artıştan sonra yeniden düşmüş ve zayıf seyrini korumuştur.

• İç siparişlerde tek olumlu görünüm dayanıklı tüketim mallarındadır.

• İhracat siparişlerinde ise artış yalnızca ara malları ve yatırım mallarında gerçekleşmiştir.

İstihdam ve Yatırım Eğilimleri:

• İstihdam beklentileri, iki aylık artışın ardından Nisan’da zayıflamıştır.

• Yatırım eğilimi üç aydır gerilemektedir.

• Mal grubu bazında yalnızca yatırım mallarında ve dayanıksız tüketim mallarında artış kaydedilmiştir.

Maliyetler, Fiyatlar ve Beklentiler

• Maliyet ve fiyatlamaya ilişkin beklentiler, önceki iki ayın düşüşünün ardından Nisan’da yükselmiştir. Bu artışta TL’deki değer kaybı etkili olmuştur.

• Gelecek 12 ay için ÜFE bazlı yıllık enflasyon beklentisi %38,9 seviyesine yükselmiştir.

Üretimi Kısıtlayan Faktörler

Nisan ayında üç ayda bir açıklanan veriler kapsamında:

• Hammadde ve ekipman eksikliği, mali imkansızlıklar ve işgücü yetersizliği gibi kısıtlayıcı faktörlerde azalma eğilimi devam etmektedir.

• Özellikle hammadde ve ekipman yetersizliği tarihsel ortalamaların altındadır.

• İşgücü yetersizliği azalsa da hâlâ ortalamanın üzerindedir.

• Talep yetersizliği sınırlı düzeyde gerilemiş, ancak tarihsel ortalamanın altında seyretmeye devam etmektedir.