Cari açık kasım ayında 7,4 milyar dolar oldu…

TCMB verilerine göre, cari işlemler dengesi Kasım ayında 2,9 milyar dolar açık verdi. Kas23’te ise ödemeler dengesi 2,6 milyar dolar açık vermişti. 2023 tüm yıl için cari açık 40,4 milyar dolar olmuştu.

Uygulanan ekonomi politikalarının etkisiyle ve geçtiğimiz yıl aynı dönemde verilen yüksek cari açıkların yarattığı baz etkisinin de katkısıyla 2023 Ağustos ayından bu yana, 12 aylık cari açığın gerilemeye devam ettiğini takip ediyorduk. Kasım ayında dış ticaret açığındaki artışın yansıması olarak 12 aylık cari açık 7,1 milyar dolardan 7,4 milyar dolara yükselmiştir.

Çekirdek göstergelerin detaylarına baktığımızda, enerji dışı cari denge 1,7 milyar dolar fazla verirken, enerji ve altın dışı cari fazla 3,4 milyar dolar olmuştur. 12 aylık gelişmelere baktığımızda enerji dışı ve enerji+altın dışı dengede aydan aya iyileşme eğilimi Kasım ayında devam etmiştir. Ekim ayında sırasıyla 40,7 ve 53,2 milyar dolar cari fazla olan 12 aylık enerji dışı ve enerji+altın dışı denge, Kasım ayında 41,3 milyar ve 54,4 milyar dolara yükselmiştir. 12 aylık gelişmeler oldukça olumlu bir görünüme işaret etmektedir.

Finansman tarafına baktığımızda; Kasım ayında 5,7 milyar dolarlık sermaye girişi olduğunu görüyoruz.

Finansman hesabının detaylarında; portföy girişleri nette 1,2 milyar dolar seviyesinde gerçekleşirken alt kalemler incelendiğinde, hisse senedi piyasasından 0,1 milyar dolar giriş, devlet iç borçlanma senetlerine ise 1,7 milyar dolar giriş olmuştur. Yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak, genel hükümetin 0,4 milyar dolar net geri ödeme, bankaların 0,6 milyar dolar, diğer sektörlerin ise 0,4 milyar dolar net borçlanma gerçekleştirdiği görülmektedir.

Yurt dışından sağlanan kredilerle tarafında; bankalar 3,2 milyar dolar net kullanım, genel hükümet 0,2 net kullanım ve diğer sektörler 0,2 milyar dolar net geri ödeme gerçekleştirmiştir.

Uzun vadeli borç çevirme oranlarında ise; bankaların uzun vadeli borç çevirme oranı %120 (Eki24:%80) olurken, 3 aylık borç çevirme oranı da %117 (Eki24:%116) seviyesinde gerçekleşmiştir. Özel sektörün uzun vadeli borç çevirme oranı aylık bazda %81 (Eki24:%108) ve 3 aylık borç çevirme oranı %118 (Eki24:%165) seviyesinde gerçekleşmiştir. 2023’ün ikinci yarısında finans hesabı için oldukça destekleyici olan borç çevirme oranlarının 2024 yılında da destekleyici kalmaya devam ettiğini görüyoruz.

Ödemeler Dengesi

Kasım ayında 2,9 milyar dolarlık cari açığa karşılık 5,7 milyar dolarlık sermaye girişi ile toplam finansman fazlası 2,8 milyar dolar olmuş, net hata noksan kaleminden gelen 1,5 milyar dolarlık baskı eklendiğinde Merkez Bankası rezervleri 1,3 milyar dolar artış kaydetmiştir. 2023 Mayıs ayında resmi rezervlerde 16,6 milyar dolar ile rekor erime görmüştük. 2023’ün ilk beş ayında resmi rezervler 37,7 milyar dolar azalmıştı. 2023 yılı Haziran ayından yıl sonuna kadar Merkez Bankası rezervlerinde 35,7 milyar dolar artış kaydedilmesi 2023’ün en önemli başlıklarından biri olmuştu. Ödemeler Dengesi istatistiklerine göre 2024’ün ilk on bir ayında Merkez Bankası rezervleri 2,1 milyar dolar artmıştır.

12 aylık genel finansman görünümüne bakarsak, 7,4 milyar dolarlık cari açık ve 18,4 milyar dolarlık net hata noksan baskısı ile yaklaşık 25,8 milyar dolar olan finansman gereğine karşılık 29,9 milyar dolar sermaye girişi ile Merkez Bankası resmi rezervleri 4,0 milyar dolar artmıştır.

Cari ve potansiyel ihracat performansımıza baktığımızda; gelişmiş ülkelerde uygulanan sıkı para politikalarının da bu ekonomilerde endişe edildiği kadar sert yavaşlamalar yaratmadığını takip ediyoruz. Fakat enflasyonla mücadelenin halen devam ediyor ve ekonomik aktiviteyi sınırlandırıyor olması nedeniyle en önemli ihracat pazarımız olan AB’de talep koşullarında toparlanmanın yavaş ve yeni revizyonlar çerçevesinde 2025 yılına yayılacak şekilde gerçekleşmesini beklediğimizi tekrarlamak isteriz. Çin’in para politikasında ılımlı gevşek bir yol izleyeceğini açıklaması ve ABD’nin çeşitli ülkelere uygulaması beklenen ticaret tarifeleri küresel talep için ciddi bir belirsizlik yaratmaktadır. En önemli ihracat pazarımız olan Avrupa için de bu başlıklardaki gelişmeler belirleyici rol oynayacaktır. Turizm gelirleri, geçtiğimiz yıl toplamda 41 milyar dolar, 2024’ün ilk on bir ayında ise 45,5 milyar dolar katkı sağlayan güçlü bir performans sergilese de özellikle gelirler tarafının (diğer anlatımla dış talebin) her zaman risk içerdiğini ifade etmek isteriz.

İthalat tarafında ise, her ne kadar özellikle Çin’in performansına ilişkin endişelerin baskıladığı küresel büyüme beklentilerinin zayıf kalmasıyla emtia tarafındaki sakin seyir devam etse de jeopolitik tansiyonların emtia fiyatlarında riskleri canlı tuttuğunu da belirtmek gerekmektedir. Son dönemde ABD’nin Rusya’ya yen, yaptırımlar açıklaması ile petrol fiyatlarındaki yükseliş bu risklerin ne kadar hızlı reailze olabileceğini göstermektedir. Çin’in önümüzdeki süreçte iç talebi canlandırmak için atacağı adımlar da dikkatle izlenecektir. Ülkemizdeki üretimin yapısı gereği ekonomik aktivite ithalat hacminde belli bir katılığı beraberinde getirmektedir. Hanehalkının portföy tercihleri de cari açık için önemli bir rol oynamaktadır. Net altın ithalatı 2022 yılında 19,4 milyar dolar ve 2023 yılında da 25,7 milyar dolar gibi yüksek bir seviyelerde gerçekleşmiş ve ödemeler dengesi üzerinde baskı unsuru olmuştur. Kasım ayında parasal olmayan net altın ithalatı geçtiğimiz yılın aynı döneminde kaydettiği seviyesinin üstünde 1,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Yılbaşından bu yana 12,0 milyar dolara ulaşan altın ithalatında sakin bir seyrin devam etmesi ödemeler dengesi için büyük önem arz etmektedir.

Yukarıda saydığımız risklere karşı, ekonomi yönetiminin para politikasında attığı sıkılaştırıcı adımların artık gerçekleşmelerde işaretlerini takip ettiğimiz şekilde iç talebi baskılayarak ödemeler dengesi için kademeli olumlu etkisini sürdürmesini bekliyoruz. İhracat üzerindeki baskının bir süre daha devam edeceği öngörümüzle birlikte ithalatın da, Kasım ve Aralık ayındaki yüksek gerçekleşmelerin ardından, sıkı para politikasının iç talebi baskılaması nedeniyle yıllık bazda gerilemeye devam etmesini bekliyoruz. Cari açığın finansmanı için olumlu bir tablo beklerken Merkez Bankası swap hariç net rezervlerinin hızlı bir artışla artıya geçmiş olması bu bağlamda çok önemli bir gelişmedir. 2024 yılı için ihracattaki zayıflık ile birlikte ithalatın daralma eğilimini sürdürmesi ekonominin yapısı nedeniyle büyümenin daha da baskılanması anlamına gelmektedir. Büyüme ile cari açık görünümü arasında dengeli bir politika izleneceğini, iki tarafta da sert bir bozulmanın atılacak adımlarla engelleneceğini düşünüyoruz. Bu çerçevede büyümeye ilişkin göstergeleri diğer alanları da etkileyebilecek önemli işaretler olarak takip edeceğiz.

Eylül ayında açıklanan Orta Vadeli Program’da 2024 yılı için cari açık tahmini GSYH’nın %1,7’sine denk gelecek şekilde 22 milyar dolar olarak paylaşılmıştır. Yılın ikinci yarısında ekonomideki yavaşlama işaretleri, ithalat rakamlarında belirginleşmeye başlamıştır. Net altın ithalatındaki sakin seyrin devam etmesi ve dış talebin son çeyrekte güçlenmesi ile OVP tahminine ulaşılabileceğini düşünüyoruz. Yaz aylarında güçlü turizm gelirleriyle oldukça olumlu bir tablo ortaya koyan cari açığın gelişiminde turizm sezonunun sona ermesi zayıflama beklesek de bu ay geçtiğimiz ayların verilerine gelen revizyonun da etkisiyle 2024 yılında cari açığın OVP’de öngörülen seviyenin de altında gerçekleşme ihtimalini güçlü gördüğümüzü ifade etmek isteriz. Turizm sezonunun sona ermesiyle beş aylık cari fazla serisi son bulsa da cari açığın yılı GSYH’nın %1’inin altında tamamlamasını bekliyoruz.

Şekerbank