Gelişmekte Olan Ekonomiler Yeni Bir  Borç Krizine Hazırlanıyor

Gelişmekte olan ekonomiler, yeni bir egemen borç krizi olasılığına karşı hazırlık yapıyor. Dünya Ekonomik Forumu’na göre, gelişmekte olan ülkelerin 2024 yılında dış borç servisi için rekor düzeyde 400 milyar dolar ödemesi bekleniyor. Bu yük, kalkınma için gerekli kaynakların başka yöne kaymasına yol açabilir. 2020–2023 yılları arasında, pandemi etkileri, savaş kaynaklı emtia şokları ve artan enflasyon nedeniyle 15 egemen temerrüt yaşandı. Faiz oranlarının yüksek kalması ve sermaye piyasalarının daralmasıyla birlikte, temerrüt riski Afrika’nın Sahra Altı bölgesi, Latin Amerika ve Güneydoğu Asya’ya yayılıyor.

💸 Gelişen Piyasalar Üzerindeki Küresel Baskılar

Gelişmekte olan piyasalarda şu anda daha sıkı finansal koşullar ve artan finansman maliyetleri yaşanıyor. Gelişmiş ekonomilerde, özellikle ABD Merkez Bankası’nın hızlı faiz artırımları sonucunda, dolar cinsinden borcun maliyeti yükseldi.

Aynı zamanda:

• Enflasyon ve tedarik zinciri bozulmaları, gelişen ülkelerin merkez bankalarını faiz artırmaya zorladı,

• Bu da büyümeyi daha da zayıflattı,

• Pandemi döneminde yapılan borçlanmalarla yüksek borç yükleri miras kaldı,

• Bugün pek çok ülke ya piyasalara erişemiyor ya da yeniden finansman için çift haneli faiz oranları ödemek zorunda kalıyor.

💱 Ayrıca ABD dolarının güçlenmesi, dış borcun yükünü artırarak yerel para cinsinden borç servis maliyetlerini yukarı çekiyor. Rezervleri sınırlı olan ülkeler özellikle kırılgan durumda. Sermaye çıkışları ve para birimi değer kayıpları da bütçeleri zorluyor, mali disiplin riskini artırıyor.

🌐 İthalata Bağımlı Ülkeler Daha Fazla Zorlanıyor

İthalata büyük ölçüde bağımlı ülkelerde:

• İthalat fiyatlarının artması ve zayıflayan para birimleri, cari açıkları geriyor,

• Dışsal şoklar, bütçe dengesizliklerine ve toplumsal baskıya neden oluyor.

🌍 Sahra Altı Afrika: Borç Krizinin Merkez Üssü

• Son 10 yılda Sahra Altı Afrika’daki borç iki katına çıktı.

• Faiz ödemeleri, temel kamu harcamalarını dışlamaya başladı.

• IMF ve Dünya Bankası’na göre, 13 ülke ciddi finansal kriz riski altında.

• Gana, Zambiya ve Etiyopya ya temerrüde düştü ya da borç yapılandırmasına girdi.

• Kenya’nın %9,75 faizli eurobondu, borçlanma maliyetlerinin yüksekliğini gösteriyor.

🧨 Yardımlar azalıyor, Çin’in kredileri yavaşladı. Ülkeler kemer sıkma ile temerrüt arasında seçim yapmak zorunda kalıyor.

📢 Artan kamu hoşnutsuzluğu, toplumsal gerilimi yükseltiyor. Gana ve Nijerya’daki protestolar, artan enflasyon ve kemer sıkma politikalarına karşı tepkileri yansıtıyor. Bu durum, reformları zorlaştırıyor ve siyasi istikrarsızlık riskini artırıyor.

🌎 Latin Amerika: Yüksek Borç ve Mali Baskılar

• Latin Amerika’nın borç seviyesi 2019’da GSYH’nin %58’inden, 2020’de %70’in üzerine çıktı.

• IDB (Inter-American Development Bank), borcun %50 seviyelerine çekilmemesi durumunda bölgenin gelecekteki şoklara karşı savunmasız kalacağı uyarısında bulundu.

• Arjantin’in borcu %100’ü aşıyor, 2023’te enflasyon %143’e ulaştı.

• Arjantin, IMF’ye büyük geri ödemeler yapmak ve tahvillerini iskonto ile satmak zorunda kaldı.

• 2020’den beri Ekvador ve Surinam temerrüde düştü.

📉 Meksika ve Brezilya gibi ülkeler, bütçe açıklarını daraltmak için mali sıkılaştırma uyguluyor.

📊 Ancak bölge büyümesi zayıf: 2024 için sadece %1,9 büyüme öngörülüyor — dünya genelindeki en düşük oran. Mali reformlar başarısız olursa, daha fazla ülke ekonomik karmaşaya sürüklenebilir.

🌏 Güneydoğu Asya: Dayanıklılık Test Ediliyor

• Bölge güçlü temellere sahip ancak kırılganlıklar da mevcut.

• ASEAN ülkeleri borçlarını çoğunlukla yerel olarak finanse ediyor, bu da dış riski azaltıyor.

• Ancak doların gücü ve sermaye çıkışları baskı yaratıyor.

🛠️ “Çin+1” stratejisiyle bölgeye yönelen yatırımlar ve %4–5 büyüme beklentileri umut verici.

Ama:

• Vietnam ve Kamboçya’da, özel sektör ve hanehalkı borcu yüksek.

• Küresel likidite daraldıkça, özel sektör temerrütleri artabilir.

• Dış talep şokları, bölgenin küresel tedarik zincirine entegrasyonu nedeniyle etkili oluyor.

🚨 Yaklaşan Kriz Kaçınılmaz Değil

Gelişen piyasa borçlarındaki çalkantı ciddi ancak genel bir kriz henüz kaçınılmaz değil.

🌐 IMF, Dünya Bankası ve G20’nin borç hafifletme girişimlerini hızlandırması gerekiyor. Ülkeler:

• Mali reformlar yapmalı,

• Şeffaflığı artırmalı,

• Büyümeyi teşvik etmeli.

💡 İnovatif çözümler: “İklim için borç takası” ve SDR geri dönüşümleri gibi mekanizmalar, borç yönetimini kalkınma hedefleriyle uyumlu hale getirebilir.

⚠️ Aksi halde, artan temerrütler dünya çapında etkiler yaratabilir. Ancak koordineli politikalar ve stratejik yatırımlar, bu fırtınadan çıkış yolu sunabilir.