Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Enflasyon riski bitmedi…’
12 Aralık 2024Yurtiçinde kâğıt üzerinde enflasyon düşüşüne bakıp, bir de üzerine faiz indirimi ve dezenflasyon sürecine atıflar baş göstermişken, dünyada iki hanede veya kıyısından hedef seviyesine düşenler tedirginliğini dile getirmeye devam ediyor.
Elbette piyasaları tamamen tıkayıp, bunun üzerinden bizdeki gibi bir artış hızında düşüş yakalamak mümkün. Fakat tek sivri akıllı biz miyiz bilmiyorum. Çünkü dünya daha kalıcı ve tüketiciyi, reel sektörü feda etmeden bu meseleyi çözmeye çalışıyor.
Yüksek enflasyon noktasında en baştan beri aynı şeyi söylüyorum. Dünyadaki enflasyonist nedenlerle bizimkinin arasında ciddi yapısal farklılıklar var. Elbette kesişen noktalar da bulunuyor. Rusya / Ukrayna başta olmak üzere enerjideki ve jeopolitik risklerdeki artış gibi.
Fakat temel neden, pandemi sürecinde bilhassa ABD ve AB’nin karşılıksız olarak dağıttığı paraların önemi daha etkili. Yani onlar parasal genişlemeden kaynaklı, bir başka deyişle zenginlikten kaynaklı bir enflasyon yaşarlarken, biz üretimsizlikten ya da üretimdeki katma değersiz yapıdan ve aşırı borçlanmayla tüketimden kaynaklanan bir enflasyon gerçeğini yaşıyoruz.
Elbette bu fotoğraf enflasyonla mücadelede ortaya koyacağınız politikalar açısından da ciddi farklılıkları beraberinde getirmek zorunda. Ama bizdeki enflasyon yükselişi konuşulduğunda ‘tüm dünyada var’ diyerek topu taca atanlar, bugün de sanki mesele aynıymış gibi, düşüşü masa başında sağlayıp ya da piyasa tıkamayla temin edip, üzerine de faiz indiriminden söz edebiliyorlar.
Oysa bakın Bank of America, ABD’yi bile uyarıyor. Piyasaların enflasyon meselesini yeterince ciddiye almadıklarını, ama halen yukarı yönlü risklerin olduğunu belirterek, fazla iyimserlikle ilgili ikazda bulunuyorlar.
Onlar, dağıttıkları paraları, fonlara kaptırmadan, tekrar merkeze çekmenin yollarını arıyorlar. Hatta Trump’un Bitcoin sevdasında bile bunun olduğuna inanıyorum. Tüketicilerin ellerindeki kaynağı, tüketime yönlendirmeden kripto varlıkları da düşünmelerinin, rezervlerde Bitcoin faktörüyle de enflasyon yaratmadan parayı merkeze çekmenin yollarını aradıklarına inanıyorum.
Yoksa emisyon hakkı çoktan FED’ten tüketiciye ve küçük işletmelere geçmiş durumda ve bu paranın piyasaya çıkmasıyla birlikte, tüketime dönmesi durumunda ortaya çıkan enflasyon riskinin ne boyutta olacağı konusunda kimsenin bir fikri yok.
Bizde ise ne tüketicinin cebinde para var, ne de gerçek anlamda küçük işletmelerin. Bunları tıkanmış bir piyasa ve zorunlu ihtiyaçlardan kesintiyle terbiye etmeye çalışan bir ekonomi yönetimi yaklaşımı içinde, borca batmış insanların gelirlerini de tırpanlayarak, ödemeler krizinin kapısını aralayan bir tavır takındıklarının farkında değiller.
Türkiye’de yaşanan adı konmasa da tam bir stagflasyondur. Teknik resesyona girmiş olmamız da bunun yansımasıdır. Resmen kabul edilmese de sahada yaşanan yüksek enflasyon ve resesyon eş zamanlı okunmazsa, bizim ödeyeceğimiz daha çok fatura var demektir.
Tüm Yazarlar
