Çetin Ünsalan Yazdı: Dezenflasyon mu; stagflasyon mu?
5 Temmuz 2024Türkiye şimdi dezenflasyon sürecini tartışıyor. Bilhassa Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, sürece girildiğini ve artan bir ivmeyle devam edeceğini belirtiyor. Teknik olarak tanımına baktığımızda dezenflasyon, enflasyon artış hızının azalması anlamına geliyor.
Yani tabiri yüzde 5’lik aşağıda enflasyon artış hızı açıklayarak, yemin etseniz başınız ağrımayacak noktaya getirdiniz. Peki bu gerçekçi mi? Merkez Bankası’nın açıklamalarında öncelikle tek aylık veri ile bu kanaate varılamayacağı kibarca söyleniyor.
Ama devam eden aylarda bile olsa, baz etkisiyle elde edilmiş bir rakamın, enflasyon artış hızında azalma anlamına gelmeyeceğini tahmin edersiniz. Ayrıca yüzde 2,5 enflasyonu konuşanın dezenflasyonu ile yüzde 71,6 enflasyonu konuşanın yaklaşımının da aynı olması kitabi olarak doğru da olsa, pratikte yanlış bir yaklaşımdır.
Verilerin tamamen inandırıcılığını kaybettiği bir ortamda bu nedenle saha gerçekleşmelerine bakmak gerekiyor. Şayet bu yapıda bir ekonomide, kamu eliyle yapılan zamlarla enflasyon körükleniyorsa, orada bir dezenflasyondan söz edemeyeceğiniz gibi, açıkladığınız düşüş hızı da tartışmalı hale gelir.
Sahaya çıktığınızda maliyetlerin de, fiyatların da düşmediğini görüyorsunuz. Vatandaşın ve firmaların satın alma kabiliyetindeki erime de işin cabası. Peki rakamların aksine, piyasada artan bir enflasyon varsa, siz bunu gizleyebilir misiniz?
Öncelikle böyle bir yapıda aylık bazda da olsa eksi enflasyon açıklamadığınız sürece dezenflasyon kelimesini telaffuz etmeniz, amacını aşan bir ifade olarak kabul edilmelidir. Teknik olarak doğru olması bir anlam ifade etmez. Çünkü girdi maliyetlerinden fiyatlara kadar hiç bir noktada gerileme yok.
Bunu kağıt üzerinde gizliyor olmanız, hatta mahkeme kararına rağmen ürün listesini açıklamıyor olmanız hayatın gerçeklerini değiştirmez. Sadece öngörülemezliğin boyutunu büyütürsünüz.
Bu nedenle Türkiye’nin kağıt üzerinde açıklanan rakamları, dezenflasyon dediğinizde sizi haklı gibi gösterse de, piyasadaki gerçekleşmeler bağıra çağıra daralmanın ve enflasyonun birlikte yaşandığı stagflasyona doğru koştuğunuzu gösterir.
Nitekim ülkemizin de göz ardı ettiği gerçek bu. İnsanların satın alma gücü düşmüş bir pazarda üreticinin maliyetlerini fiyatlarına yansıtamaması rakamları olumlu hale getirir, ama üreticinizden tacirinize kadar tümünün sermaye erimesine ve sonunda yok olmasına yol açar.
Tıpkı vatandaşın cebine para koymadan artan fiyatlarla yaşamasını istediğiniz, tıkanmış ve hareketsiz hale gelmiş, tüketimi de bir kaç başlığa hapsolmuş iç piyasanızda tüketicinin iflasına yol açtığınız gibi.
İnandırıcı bulunmayan bir enflasyon rakamıyla, carry trade paralarıyla ötelediğiniz bir faturayla, iflasa sürüklenen bir reel sektör ve tüketici gerçeğiyle günün sonunda sizi mutlu edecek rakamlar elinizde kalır, ama bunu paylaşacağınız kimse kalmaz.
Tüm Yazarlar
