Sektörel Güncel Gelişmeler: Enerji sektörü

2024 yılının ilk çeyreğinde enerji fiyatları süregelen jeopolitik risklere rağmen, küresel imalat sektörünün zayıf seyri ve ABD’de yüksek seyreden enflasyon nedeniyle Fed’in faiz indirimlerine ilişkin piyasa beklentilerinin ötelenmesiyle gerileme eğilimine devam etmiştir.

Dünya Bankası’nın petrol, doğal gaz ve kömür fiyatları ile oluşturduğu enerji fiyat endeksi yılın ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre %4,3, yıllık bazda da %7,7 gerilemiştir. Bu düşüşte ilgili dönemde kömür fiyatlarında yaşanan %7,3’lük azalış etkili olmuştur. Geçen sene başında 245 USD bandında olan kömür fiyatları, çelik talebinde uzun süredir devam eden zayıflık ve pik demir üretimindeki düşüş paralelinde yılın ilk çeyreğinde ortalama 116 USD bandına gerilemiş ve 2021 yılından bu yana en düşük seviyesinde kaydedilmiştir

Yurt içinde ise yılın ilk çeyreğinde enerji fiyatlarında karışık bir tablo izlenmiştir. Bu dönemde ÜFE’nin enerji alt kaleminde fiyatlar geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yıllık bazda %27,7’lik bir düşüş sergilerken, elektrik tüketici fiyatlarında %4,4’lük bir artış kaydedilmiştir.

Yurt içinde elektrik üretimi yıla yükseliş ivmesi ile başlamıştır. Yılın ilk üç ayı itibarıyla elektrik üretimi geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %6,2 oranında yükselmiştir. Üretimde kaynak kompozisyonuna bakıldığında, kömür santrallerinin %36,6 ile üretimde en büyük payı aldığı gözlenmektedir. İlgili dönemde yenilenebilir kaynaklarla üretilen enerjinin toplam üretim içerisindeki payı ise %48,9 düzeyinde bulunmaktadır.

TEİAŞ verilerine göre 2024 yılının ilk 4 ayında elektrik üretiminde toplam kurulu güç kapasitesi 2,4 GW artarak 110,1 GW’a yükselmiştir. 2023 yılının tamamında kurulu güç artışının 2,9 GW olduğu düşünüldüğünde, ilk 4 aylık artışın oldukça yüksek olduğu değerlendirilmektedir. Söz konusu artışın 2,3 GW’ı güneş enerji santrali kurulumu ile gerçekleşmiştir. Böylece, 2024 yılı Nisan ayı itibarıyla yenilenebilir enerji santrallerinin toplam kurulu güç içerisindeki payı %57 seviyesine yükselmiştir. Ülkemizdeki kurulu gücün kaynaklara göre dağılımı %44,9 termik santraller, %29,2 hidrolik santraller, %13,3 güneş ve %11,0 rüzgâr şeklindedir.
11 Mayıs’ta yürürlüğe giren “Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile enerji alanında düzenlemeler yapılmıştır. Bu kapsamda, kıyı kanununda yapılan değişiklik ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın (ETKB) belirlediği alanlarda imar planı olmaksızın enerji santrallerinin kurulması amaçlanmıştır.

Kanun değişikliğiyle özellikle söz konusu alanlarda yüzer güneş enerji santrallerinin sayısının artması amaçlanmıştır. Türkiye’de içme suyu amaçlı olmayan işletme halindeki 944 baraj ve 5,300 kilometrekare rezervuar yüzey alanı bulunmakta olup, bu karar değişikliğiyle kurulacak GES’lerin Türkiye’nin uzun vadeli yenilenebilir enerji kurulu gücüne olumlu katkı vereceği düşünülmektedir. Kanun değişikliği kapsamında yapılan bir diğer düzenlemeyle yenilenebilir enerji yarışmalarında tavan fiyatın Türk Lirası cinsinden olma zorunluluğu kaldırılmış ve döviz cinsinden destekleme mekanizmasının belirlenmesine imkân tanınmıştır.

Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nda yapılan değişiklik ile de doğal gazın sıvılaştırılması, depolama faaliyetinden ayrıştırılarak bağımsız bir piyasa faaliyeti olarak tanımlanmıştır. Böylece, ithal edilen ya da yurt içinde üretilen doğal gazın sıvılaştırılarak ihraç edilmesine olanak sağlanmıştır. Bu kapsamda kurulacak sıvılaştırma tesislerini işletecek tüzel kişilerin lisans almaları zorunlu olacaktır.

Türkiye İş Bankası