Mücteba Onur Özmumcu: Ortanca seçmene teorisi ve 31 Mart’a etkisi

Partiler, özellikle vaatlerini ekonomik koşullar üzerinden yaparlar. Çünkü halkın seçimlerdeki en çok oy anlamında tercih edeceği parti veya parti adayı kendisinin ekonomik çıkarlarını belli ölçüde kapsayan aday olacaktır.

Bu yaklaşımı en iyi tanımlayan teorilerden biri de ortanca seçmen teorisidir.

Teori 1929 yılında Harold Hotelling’in çalışmalarıyla başlamış; 1948 yılında Black tarafından formülüze edilmiş ve  en son da 1957 yılında Downs tarafından geliştirilmiştir.

Ortanca seçmen kuramına göre, partiler ortanca seçmenin net faydasını maksimize edecek biçimde politikaların ayarlamaktadır. Teoreme göre bir partinin veya bir parti adayının seçimleri kazanmasının en kesin yolu özellikle ekonomik kesimdeki orta direğin yani ortanca seçmenin desteğini alarak seçimleri kazanacağı görüşüdür.

Bu teoremin ülkemizde en son yaşanan genel seçimler ve şimdiki gündemimizde olan yerel seçimlerin gündeminde fazlaca yer aldığını gözlemlemekteyiz.

Ülkenin muhalefet kesimi özellikle bu iki seçim propagandasında  mevcut ekonomik koşullar ve emekli geçim sıkıntısını ele alarak orta direk seçmenin yaşadığı ekonomik olumsuzlukları dile getirerek seçim stratejilerini hazırladılar.

İktidar kesimiyse her ne kadar bu teoriye göre bir seçim stratejisi yapmasa da özellikle genel seçimler zamanında yaptığı “EYT” düzenlemesiyle orta direk seçmenden ve emekli seçmenlerden oy almak için strateji geliştirmişti.

Yerel seçim propaganda stratejisini gördüğümüzde ise muhalefet kesim ekonomik zorlu koşulları ve emeklinin geçim sıkıntısını ele alarak yine bu teoreme göre bir seçim stratejisi izledi.

İktidar partisi ise; yerel seçim propagandasında muhalefetin yaptığı bu atağı görse bile mevcut bütçe ve kaynakların özellikle emekliler için ek zamlara yetmeyeceğini açıklayarak sadece emeklilere bayramlarda verilen bayram ikramiyesi miktarını artırdı. Ancak iktidar partisi,  yerel seçim stratejisinde orta direk seçmenin taleplerini ve isteklerini gözlemlese de enflasyonist ortamı gerekçe göstererek orta direk seçmenin bu teoreme göre olan taleplerine tam anlamıyla cevap veremedi.

Sonuç olarak baktığımızda ; 2023 genel seçimlerinde bu teoremin yansıması bayağı bir etkisini gösterdi. Muhalefet kesiminin oyunda ciddi bir artış gözükürken; iktidar partisi oyunda bir gerileme yaşandı. Cumhurbaşkanlığı seçimlerindeyse; karizmatik lider anlayışı bu teoremden daha fazla ağırlık basarak seçimlerin sonucunda direk etkili oldu.

Özellikle 3 büyük şehirin 2019 yerel seçimlerinde ve 2023 genel seçimlerinde muhalefet kesimin iktidar partisinden daha fazla oy almasının nedeni ekonomik koşullardan dolayı zorlanan  orta direk seçmenin tepki oylarından dolayı olmuştur.

Ortanca seçmen teorisi özellikle 2019 yerel seçimlerinden beri ülke siyasetinde etkili olmaktadır. Cumhurbaşkanlığı seçimindeki “karizmatik lider anlayışı” teorisini ayırarak genel anlamda orta direk seçmenin yaşadığı ekonomik koşulların oy tercihinde ne kadar önemli olduğu gözlemliyoruz.

Bugünkü yerel seçimlerde de benzer etkinin devam edeceği kanaatindeyim.

Ortanca seçmen teorisi; özellikle ekonomik koşullar anlamda ele alındığında seçimlerin sonucuna direk etki etmektedir.