Nobel Ekonomi ödülü Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James A. Robinson’a verildi

Nobel Ekonomi Bilimleri Anma Ödülü Pazartesi günü “kurumların nasıl oluştuğu ve refahı nasıl etkilediği konusundaki çalışmaları nedeniyle” Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James A. Robinson’a verildi.

Nobel komitesinin internet sitesinde yapılan açıklamada, “Ödül sahipleri, uzun vadede ülkelerin ekonomik refahını neyin etkilediği konusunda yenilikçi araştırmalara katkıda bulundular” denildi.

“Kurumların refahı nasıl etkilediğine ilişkin görüşleri, demokrasinin ve kapsayıcı kurumların desteklenmesine yönelik çalışmaların ekonomik kalkınmanın teşvik edilmesinde önemli bir yol olduğunu göstermektedir.”

Avrupa’nın eski imparatorluklarının büyüme üzerindeki uzun süreli etkisi, 2024 Nobel Ekonomi Ödülü’nü paylaşacak olan ABD’li üç akademisyenin araştırmalarının temelini oluşturuyor. Daron Acemoğlu ve Simon Johnson – Uluslararası Para Fonu’nun eski baş ekonomisti – James A. Robinson ile birlikte refahın nasıl ortaya çıkabileceği ve bu süreçte kurumların önemi üzerine yaptıkları analizler nedeniyle övgüye layık görüldü.

Robinson ile birlikte, refahın nasıl ortaya çıkabileceğine ve bu süreçte kurumların önemine ilişkin analizleri nedeniyle övgüye layık görüldüler. 11 milyon kronluk (1.1 milyon dolar) ödülü aralarında paylaşacak olan akademisyenlerin çalışmalarının, neden bazı ülkelerin zengin, bazılarının ise çok daha yoksul olduğunun anlaşılması bakımından günümüzle olan ilgisi, Stockholm’deki İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından vurgulandı.

Panelin açıklamasına göre, üç akademisyenin araştırması, refah yolunun kısmen Avrupalılar tarafından sömürgeleştirilen ülkelerde kurulan yapılar nedeniyle nasıl değişebileceğini gösterdi.

2001 yılında yayınlanan ortak bir makalede ekonomistler, “Avrupalıların yüksek ölüm oranlarıyla karşılaştıkları yerlerde yerleşemediler ve çıkarcı kurumlar kurmaları daha olasıydı” diye yazdılar. “Bu kurumlar günümüze kadar devam etti.”

Üç kazanan arasında Johnson muhtemelen en çok IMF’deki göreviyle tanınıyor. Kısa sürse de – sadece Mart 2007’den Ağustos 2008’e kadar sürdü – küresel mali krizin başlangıcına denk geldi. Meslektaşı Acemoğlu ile birlikte Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde profesör. İkili 2023 yılında yayınlanan Güç ve İlerleme adlı bir kitabın ortak yazarıdır: Teknoloji ve Refah Üzerine Bin Yıllık Mücadelemiz.

Acemoğlu, ödülün açıklanmasının ardından düzenlenen basın toplantısında telefon aracılığıyla yaptığı açıklamada, “Genel anlamda yaptığımız çalışmalar demokrasinin lehine” dedi. “Demokratik olmayan bir rejimden başlayarak demokratikleşen ülkeler nihayetinde yaklaşık 8-9 yıl içinde demokratik olmayan rejimlerden daha hızlı büyüyorlar ve bu önemli bir kazanç. Ancak demokrasi her derde deva değildir. Demokrasiyi tanıtmak çok zordur.”

Bloomberg’e bu ayın başlarında verdiği bir röportajda Acemoğlu, yapay zekânın abartıldığı kadar başarılı olamayacağı konusunda şüpheye düşmüş ve “çok fazla para boşa harcanacak” öngörüsünde bulunmuştu.

Üçüncü kazanan Robinson, Chicago Üniversitesi’nde profesör. Acemoğlu ile birlikte yazdığı Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty (Güç, Refah ve Yoksulluğun Kökenleri) adlı kitabın ilk baskısı 2012 yılında yapıldı.