IMF Türkiye’nin 4. Madde Raporu

IMF Türkiye’nin 4. Madde Raporu

ÖZET

• Ekonomi Politikalarındaki Değişiklikler: 2023 ortasından itibaren ekonomi politikalarında yapılan değişiklikler, Türkiye’nin genel politika görünümünü sıkılaştırdı, kriz risklerini azalttı ve güveni artırdı.
• Cari Açık ve Rezervler: Cari açık 2024’ün ilk çeyreğinde GSYİH’nın %2,7’sine düştü, uluslararası rezervler Nisan ayından bu yana 91 milyar ABD doları arttı.
• Kredi Derecelendirme ve CDS Spreadleri: Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları Türkiye’nin risk notunu yükseltti ve CDS spreadleri 2023 ortasından bu yana yaklaşık 440 baz puan azaldı.
• Enflasyon: Manşet enflasyon yaz aylarında düşmeye başladı ancak hala yüksek seviyelerde. IMF, hem GSYİH büyümesinin hem de enflasyonun 2024 ve 2025’te düşmesini bekliyor.
• Ekonomik Büyüme Tahminleri: 2024’te büyüme %3,4, enflasyon %43 olarak tahmin ediliyor. 2025’te büyüme %2,7’ye düşecek ve enflasyon %24 civarına inecek.
• Riskler ve Şoklar: Enflasyonla mücadeleye yönelik kademeli yaklaşım, büyüme üzerindeki etkileri sınırlamayı amaçlasa da, aşağı yönlü riskler ve şokların ortaya çıkabileceği bir dönemi uzatıyor.
• Mali Politika ve Konsolidasyon: Daha büyük ve önden yüklenmiş bir mali konsolidasyon gerekli. Vergi tabanının genişletilmesi ve harcamaların sınırlandırılması öneriliyor.
• Finansal Koşullar ve Para Politikası: Sıkı finansal koşullar korunmalı, politika faizi kredi büyümesi üzerinde bağlayıcı hale geldikçe nicel kredi kısıtlamaları kaldırılmalı.
• Enflasyon Ataleti: Fiyatların, ücretlerin ve sözleşmelerin ileriye dönük enflasyona göre belirlenmesi, beklentilerin yeniden şekillendirilmesi açısından kritik öneme sahip.
• Finansal İstikrar ve Reformlar: Makro ihtiyati politikalar sistemik riskleri kontrol altına almalı, TCMB’nin acil likidite yardımı politikaları güçlendirilmeli.
• Yeşil Dönüşüm ve KOBİ’ler: KOBİ’ler üzerindeki düzenleyici yükler basitleştirilmeli, verimlilik artırılmalı. AB ile uyumlu bir Emisyon Ticaret Sistemi kurulması iklim hedeflerine katkıda bulunacak ve rekabet gücünü koruyacaktır.

RAPOR

2023 ortasından itibaren ekonomi politikalarında yapılan değişiklikler, Türkiye’nin genel politika görünümünü sıkılaştırdı, kriz risklerini büyük ölçüde azalttı ve güveni artırdı. Cari açık 2024’ün ilk çeyreğinde GSYİH’nın %2,7’sine düştü, piyasa bakış açısı iyileşti, uluslararası rezervler (net swaplar ve diğer yükümlülükler hariç) Nisan ayından bu yana 91 milyar ABD doları arttı, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları(Moodys) Türkiye’nin risk notunu yükseltti ve CDS spreadleri 2023 ortasından bu yana yaklaşık 440 baz puan azaldı. Manşet enflasyon yaz aylarında düşmeye başladı ancak hala yüksek seviyelerde. Finansal ve kurumsal sektörler, serbestleşme ve politika sıkılaştırmasını şu ana kadar görünür bir stres yaşamadan atlattı.”

Yetkililerin ilan ettiği politikalar doğrultusunda, IMF çalışanları hem GSYİH büyümesinin hem de enflasyonun bu yıl ve gelecek yıl düşmesini bekliyor. Sıkı para ve gelir politikaları iç talebi baskılayacak ve 2024 büyümesini %3,4 civarına getirecek. Olumlu baz etkilerine rağmen, yıl sonunda enflasyonun yıllık bazda %43 civarında olacağı düşünülmektedir. Dış cephede ise cari açık GSYİH’nın %2,2’si civarına düşmeye devam edecektir. 2025 yılında mali politikanın daraltıcı hale gelmesi ve reel politika faizlerinin pozitif kalması beklenirken, büyüme %2,7’ye daha da düşecek ve enflasyon %24 civarına inecektir. Orta vadede enflasyondaki daha fazla düşüş güveni artıracak ve büyüme potansiyel seviyelere, yani %3,5-4 civarına geri dönecektir. İhracat büyümesi, cari açığı %2 civarında tutacak ve uluslararası rezervler IMF’nin rezerv yeterlilik metriğinin %100’ünün üzerinde kalacaktır.”

Yetkililerin enflasyonla mücadeleye yönelik kademeli yaklaşımı, büyüme üzerindeki etkileri sınırlamayı amaçlasa da, aşağı yönlü riskler taşımaktadır. Bu durum, enflasyonun kontrol altına alınmasını engelleyebilecek şoklar ve risklerin ortaya çıkabileceği dönemi uzatmaktadır; örneğin, küresel enerji fiyatlarının yükselmesi, Orta Doğu’daki çatışmalar ya da Ukrayna’daki savaş nedeniyle ortaya çıkan jeopolitik gerilimler veya sermaye akışlarında tersine dönüş. Enflasyon beklentilerinin daha hızlı yeniden çapalanması bu riskleri azaltacaktır. Ayrıca, daha yavaş büyüme kredi risklerini artırabilirken, döviz borçlanması ve taşıma ticareti akışları döviz likidite riskleri yaratmaktadır. Olumlu tarafta, 2024’ün üçüncü çeyreğinde hızla düşen manşet enflasyon, geriye dönük enflasyon beklentilerini besleyebilir ve fiyat baskılarını hafifletebilir.

Sıkı bir politika birlikteliği (Mali, parasal ve gelir), mali politika odaklı, riskleri azaltacak ve enflasyonu daha hızlı ve sürdürülebilir bir şekilde aşağı çekecektir. Mali, parasal ve gelir politikalarının hepsinin birlikte çalışması gerekecektir. Daha sıkı politikaların kısa vadede büyüme üzerinde bir maliyeti olacaktır, ancak hızlı bir dezenflasyon daha sürdürülebilir olma olasılığı taşır ve orta vadede büyüme ve finansal istikrarı güçlendirecektir.

Enflasyonu azaltmak için daha büyük ve daha önden yüklenmiş bir mali konsolidasyon gereklidir. Vergi harcamalarının rasyonelleştirilmesi ve vergi tabanının genişletilmesi nispeten hızlı bir şekilde yapılabilir. Temel olmayan sermaye projelerine harcamaların sınırlandırılması (depremle ilgili harcamalar korunurken) ve enerji sübvansiyonlarının reforme edilmesi, bu arada düşük bütçeli hanelerin korunmasına da yardımcı olacaktır. KDV’nin birleştirilmesi, kayıtdışılığın azaltılması ve uyumun artırılması dezenflasyonu destekleyecek ve vergilendirmede adaleti artıracaktır. Birlikte ele alındığında ve mümkün olduğunca önden yüklenmiş olarak, 2024-2025 yılları arasında GSYİH’nın %2,5’i civarında bir önlem seti, dezenflasyon çabalarını desteklemek için mali etkiyi daha iyi kalibre edecektir. Türkiye’nin kamu borcu sürdürülebilirdir. Yetkililerin orta vadeli %3’lük bütçe açığı hedefi, kamu-özel sektör ortaklıkları ve devlet mülkiyetindeki işletmelerden kaynaklanan olası riskleri ele almak için uygun bir mali alan sağlamaktadır.

Sıkı finansal koşullar, enflasyonun kalıcılığı açısından önemlidir. Sıkı para politikası duruşu, manşet enflasyon ve enflasyon beklentileri TCMB’nin tahmin aralığına düşene kadar korunmalıdır. Enflasyon beklentileri düşmeye devam ettikçe finansal koşullar sıkılaşacaktır, ancak  enflasyon 2025 sonu hedef aralığına uygun bir yola doğru devam etmezse, ek sıkılaştırma gerekebilir. Politika iletimini iyileştirmek için, sermaye akışları mümkün olduğunca tam olarak sterilize edilmelidir. Politika faizi kredi büyümesi üzerinde bağlayıcı bir faktör haline geldikçe, nicel kredi kısıtlamaları aşamalı olarak kaldırılmalıdır; bu, iletişimi güçlendirecek ve para politikası etkinliğini artıracaktır. Enflasyon sürdürülebilir bir düşüş trendine girene kadar, TCMB geçici döviz kuru oynaklığını hafifletmeye devam etmeli, aşırı reel değerlenmeden kaçınmalı ve fırsat buldukça rezervlerini güçlendirmelidir. Enflasyon düştükçe ve rezervler güçlendikçe, müdahaleler azaltılabilir ve döviz kuru şoklara karşı bir tampon olarak kullanılabilir.

Hala yüksek olan enflasyon ataletinin üstesinden gelinmesi gerekmektedir. Fiyatların, ücretlerin ve diğer sözleşmelerin (örneğin kiralar) yıllık olarak ve ileriye dönük enflasyona göre belirlenmesi, beklentilerin yeniden şekillendirilmesi ve rekabet gücünün korunması açısından kritik öneme sahiptir. Göreli fiyatlar ayarlandıktan sonra, herhangi bir geriye dönük endeksleme ortadan kaldırılmalı ve kamu sektörü tarafından yönetilen fiyatlar üretim ve bakım maliyetleri ile uyumlu hale getirilmelidir.

Finansal istikrarın sürdürülmesi için  daha fazla reform gereklidir. Makro ihtiyati politikalar sistemik riskleri kontrol altına almaya odaklanmalıdır. Bu bağlamda, zorunlu karşılıklar uygulaması basitleştirilmeli, para piyasası işleyişi iyileştirilmeli ve TCMB vadeli mevduatları genişletilmelidir. 2023 FSAP’a uygun olarak, denetim çerçevesi,  Basel Çerçevesi ile uyumlu hale getirilmelidir; ve TCMB’nin acil likidite yardımı politikaları güçlendirilmelidir. Türkiye’nin Haziran ayında Mali Eylem Görev Gücü (FATF) “Gri liste”den çıkarılması memnuniyetle karşılanmaktadır.

Politika çerçevelerini güçlendirmek, KOBİ’lere yönelik engelleri kaldırmak, işgücü piyasasının işleyişini iyileştirmek ve yeşil dönüşümü hızlandırmak, orta vadeli büyümeyi artıracak ve bunu daha yeşil ve daha eşit bir şekilde dağıtılmış hale getirecektir. Öncelikler arasında kayıt dışılığı azaltmaya yönelik reformlar, işgücü piyasasının esnekliğini artırmak ve kadın işgücüne katılımını artırmak yer almaktadır. KOBİ’ler üzerindeki düzenleyici yüklerin basitleştirilmesine devam edilmesi,  inovasyonu ve büyümeyi destekleyecektir. KOBİ’lerin uyum maliyetlerinin ve vergi yükünün azaltılması verimliliği artıracaktır.  Avrupa Birliği (AB) ile uyumlu bir iç Emisyon Ticaret Sistemi’nin kurulması, iklim hedeflerine ulaşılmasına katkıda bulunacak ve AB’ye karşı rekabet gücünün korunmasına yardımcı olacaktır.

Link: https://www.imf.org/en/News/Articles/2024/08/28/pr24311-turkiye-2024-article-iv-mission-press-release