Güney Afrika Cumhuriyeti’nde devrim gibi seçim

2024 yılında dünyanın neredeyse yarısında  (64 ülkede) seçimler yapılıyor. 4 milyar civarında insan kendilerini yönetecek olan lider ve partileri seçecek.  Bu denli çok sayıda seçimin eş zamanlı gerçekleşmesinin bir sonucu, bütçe harcamalarının normalin üstüne çıkarak global ekonomiye destek vermesi. Türkiye gibi Gelişmekte Olan Ülkeler açısından, Hindistan, Meksika ve Güney Afrika Cumhuriyeti gibi büyük piyasalarda yapılan seçimler izlenen ekonomi politikalarını ve dolayısıyla, ülkeye yatırım yapanların pozisyonlarını değiştirebilir. Gelişmekte Olan Ülke fonlarına ilk şok Güney Afrika Cumhuriyeti’nden geldi:

Afrika Ulusal Kongresi’nin (ANC) 30 yıl önce iktidara gelmesinden bu yana Güney Afrika’nın en rekabetçi seçimlerinde  ilk sonuçları açıklandı ve piyasalarda şok yarattı. Perşembe akşamına kadar yaklaşık yüzde 27’lik oylar sayılırken, ANC yüzde 43’le önde, onu yüzde 25’le Demokratik İttifak (DA) takip ediyor.

Radikal Ekonomik Özgürlük Savaşçıları (EFF) yaklaşık %9 oy alırken,  siyasi yasaklı, eski Başkan  Jacob Zuma’nın uMkhonto weSizwe Partisi (MK Partisi) yaklaşık %8 oy alıyor.

Nihai sonuçların hafta sonu açıklanması bekleniyor.

İlk sonuçlar, ırkçı apartheid sisteminin 1994’te sona ermesinin ardından ANC’nin, Nelson Mandela’nın partiyi zafere taşımasından bu yana ilk kez parlamento çoğunluğunu kaybedeceğini gösteriyor.

Rand Perşembe günü kayıplarını telafi etmeden önce yüzde 2’ye kadar düştü ve akşam üstü Johannesburg’da dolar başına 18,62’den işlem gördü. Hisse senetleri de geriledi; FTSE/JSE Afrika Tüm Hisse Endeksi %2,3’e kadar düştü. Vadesi 2035 olan yerel para birimindeki tahvillerin getirisi 17 baz puan artarak beş haftanın en yüksek seviyesi olan %12,2’ye yükseldi.

Pek çok seçmen, ülkedeki yüksek düzeydeki yolsuzluk, suç ve işsizlikten ANC’yi sorumlu tutuyor.

Saygın Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Konseyi (CSIR) ve News24 web sitesi, partinin nihai oylarının 2019 seçimlerinde elde ettiği %57’den büyük bir düşüşle %42 inmiş olabileceğini öngördü.

Eğer sonuçlar değişmezse,  ANC  parlamentoda çoğunluğu oluşturmak için bir veya daha fazla partiyle koalisyona girmeye zorlanacak.

Koalisyon ortağı adaylarından DA liberal ekonomi politikalarına sahipken, hem EFF hem de MK daha fazla devlet müdahalesini ve millileştirmeyi destekliyor, dolayısıyla seçim Güney Afrika’nın ekonomik gidişatında büyük bir fark yaratacak.

Sivil Toplum Kuruluşu Demokrasi Çalışmaları Vakfı başkanı Prof William Gumede, Başkan Cyril Ramaphosa’nın iktidarda kalıp kalamayacağının belirsiz olduğunu, zira partinin nihai oyların %45’inden azını alması halinde parti tabanından istifa etmesi yönünde baskıya maruz kalabileceğini söyledi.

Brunswick Grub adlı danışmanlık şirketinin “South African Elections: Political Fragmentation Begins“ başlıklı raporuna göre, seçim öncesinde piyasalar Ramaphosa’nın başkanlığını sürmesi ve ekonomik reformlarının devamını fiyatlamaya başlamıştı. Şimdi, Ramaphosa’nın devrilmesi ve reformların tersine çevrilmesi senaryoları fiyatlanacak. ANC’nin artık diğer partilerle ciddi şekilde pazarlık yapmadan tek başına yönetme kapasitesi kalmadı.

“Sonuç olarak, Güney Afrika’da faaliyet gösteren ve yatırım yapan iş dünyasının da çok partili iktidar yapılarına uyum sağlaması ve son 30 yıla nazaran çok daha geniş bir yelpazedeki siyasi partiler ve aktörlerle (sivil toplum dahil) etkileşim kurma konusunda daha becerikli hale gelmesi gerekecek” diyor rapor.