Avrupa Birliği’nde Zeytinyağı Skandalı

Avrupa Birliği (AB)’nde enflasyon baskıları zeytinyağı fiyatlarını artırdı. Bu sebeple AB’de yılın ilk üç ayında zeytinyağı dolandırıcılığı rekor seviyeye ulaştı.

İklim krizinin neden olduğu aşırı hava koşulları ve diğer faktörlerden üretimin etkilenmesiyle zeytinyağı fiyatları 2018’den bu yana iki katından fazla arttı.

Fiyatlar arttıkça, yanlış etiketlemeden dolandırıcılığa kadar birçok güvenlik vakaları bildirildi. Yılın ilk üç ayında AB’de 50 farklı zeytinyağı dolandırıcılığı bildirildi.

İngiliz günlük gazetesi The Guardian’ın haberine göre 2018’in ilk çeyreğinde AB tarafında sadece 15 vaka kaydedildi. Bu yılın ilk üç ayında ise bu sayı 50’ye yükseldi. Yani üç kattan fazla artış gösterdi.

Ancak, bu vakalar yalnızca üye devletlerin AB sağlık genel müdürlüğüne tespit edip bildirdiği vakalar. Bu sayı, yerel vakaları içermediği için dolandırıcılığın gerçek boyutunun çok daha yüksek olduğu tahmin ediliyor.

Dolandırmalar neden oluştu?

AB, Temmuz 2022’de zeytinyağı için pazarlama standartlarının uygunluk kontrolleri ve analiz yöntemleri hakkında yeni kurallar getirdi.

Küresel ısınma, son yıllarda zeytinyağı üretim seviyelerinde düşüşe neden oldu. 2018-19 yıllarında dünyanın zeytinyağının yarısından fazlasını üreten İspanya’daki mahsuller, kuraklık ve 40°C’nin üzerindeki sıcak hava dalgaları nedeniyle etkilendi.

Uluslararası Zeytin Konseyi’nden (IOC) alınan geçici verilere göre, küresel zeytinyağı üretim seviyelerinin 2023-24’te 2.4 milyon tona düşmesinin bekleniyordu. Bu oran 2018-19’a kıyasla yüzde 27 düşüş demek.

Sonuç olarak, fiyatlar fırladı. Geçen yıl Kasım ayında İspanya’nın Jaén bölgesinden 100 kilo sızma zeytinyağı 787 euroluk maliyete sahipti. Bu fiyat beş yıl önce 262,50 euro seviyesindeydi. Bu da zeytinyağını dolandırıcılar için daha çekici bir pazar haline getirdi.

Dolandırmalar nasıl oluştu?

Vakalar incelendiğinde zeytinyağlarının içinde böcek ilaçları, mineral yağlar gibi yetkisiz maddelerle kirlenmiş yağlar ve cam parçalarının bulunduğu vakalar dikkat çekiyor.

Ayrıca, daha düşük veya daha ucuz kalitedeki yağlarla karıştırılarak elde edilen sızma zeytinyağı vakaları, sızma zeytinyağı olarak etiketlenen natürel zeytinyağı ve yanıltıcı veya yanlış menşei etiketi vakaları da söz konusu.

Şubat ayında Almanya, İsrail’den “lampante yağı” olarak adlandırılan ve yeterince rafine edilmeden insan tüketimi için uygun olmayan bir yağın “sızma zeytinyağı” olarak etiketlendiğini bildirdi. Almanya, mart ayında da Hollanda üzerinden, Suriye’den gelen zeytinyağının yanlış etiketlenmesi vakası ile karşılaştığını söyledi.

2023 başından bu yana AB’ye gönderilen 182 zeytinyağı dolandırıcılığı ve uyumsuzluk bildiriminden 54’ü İtalya’dan, 41’i İspanya’dan ve 39’u Yunanistan’dan gelen ürünlerden oluştu.