Erol Taşdelen: Bankalarda kâr var huzur yok!
7 Eylül 2023BBDK tarafından Bankacılık sektörü ilk yedi aylık mali verileri yayınlandı: Bankaların 7 aylık net kârı 293,4 milyar TL. Sektör geçen sene aynı dönemde 207,8 milyar TL kar açıklamıştı. Sektör geçen yıla göre karlılığını %41 artırmasına rağmen mutlu değil; belirsizliklerin artması, mevzuatlardaki kaos nedeni ile huzursuz aylar geçiriyor.
2022 sonunu 14,3 trilyon TL Aktif büyüklük ile kapatan sektör yılın ilk yedi ayında %39 büyüyerek 20 milyar TL Aktif büyüklüğe yaklaştı. Krediler 7,6 trilyon TL’den %36 büyüyerek 10,3 trilyon TL’ye ulaştı. Hukuki işlemlerin başlatılıp Takipteki krediler hacmi de 163 milyar TL’den 170 milyar TL’ye ulaştığı görüldü. 170 milyar TL’lik takip tutarı Varlık Şirketlerine satılan takip dosyalarını kapsamadığı için sektörün reel takip kredi hacmi bilançoya yansıyandan daha fazla oldu. Bu olumsuz tablo Beklenen Zarar Karşılıklarının 370 milyar TL’den %14 artarak 422 milyar TL’ye çıkması ile de kendini gösterdi. Zira; bankalar yakın ve ön izlemede gösterdikleri; yapılandırdıkları krediler için karşılık ayırmakta olduğundan Beklenen Zarar Karşılıklarının artası ileriye yönelik Kredi Takip Dosyaları için de potansiyelin arttığı anlamına geliyor. Zira; yüzdürülen potansiyel batık krediler bu grup içinde yer alıyor. Ekonomistlerin; “Reel Piyasada Zombi firmalar arttı” söylemi de somut halde bu kalemde kendini göstermiş oluyor ve bu tür kaygıların yersiz olmadığını da gösteriyor. Kredilerdeki artışın kur etkisi yanında Kur Korumalı Mevduat-KKM karşılığı yapay Kredilerin de etkisi olurken bu tür kredilerin hacminin ne olduğu ise banka detay bilançolarında ortaya çıkacak. Firmalar ellerine fiili geçmeyen krediyi kullanıp, kredinin %25-50’lik kısmını kredi vadesi boyunca vadesiz hesapta bırakıp üstüne faizini de ödedikleri durum ile bu dönemde tanıştık. Denetim ve ceza olmayınca meydan boş! Tıpkı “Değişken faizli Spot Kredi” gibi spot kredinin tanımına bile uymayan kredi kullanılması ile de bu dönemde tanışmamız gibi…
Bireysel Kredilerde ve Kredi Kartlarındaki sert faiz artışı başta konut kredileri olmak üzere bu tür kredilerin durma noktasına getirirken; Ticari Kredilerde de bankalar uzun zamandır gelen kısıtlamalar ile temkinli davranıyor. BDDK ve TCMB’nin kısıtlayıcı düzenlemeleri ile zorlaşan krediler koşulları ise bankacılık sektörü açısından en büyük bilinmezlik durumuna gelmiş durumda. Son yıllardaki Sektördeki mevzuat kargaşasının yerini yeni dönemde “Sadeleşme” olarak isimlendirilen düzenlemeler ile tamir edilmeye çalışılırken henüz sektörün talep ettiği düzeltmeler yapılmış değil.
Mevduat arttı
Bankacılık sektörü 2022 yılını 8,9 trilyon TL Toplam Mevduat ile kapatırken 2023 ilk yedi ayında %41 artış ile 12,5 trilyon TL mevduat hacmine ulaştı. Toplam mevduat içinde Vadesiz Mevduat hacmi 4,5 trilyon TL’yi aşarken vadesiz mevduatın toplam mevduat içindeki payı %36,5 seviyesine ulaştı. T. İş Bankası dışında çoğu Bankanın “kredilerin %25-50 oranında vadesizde bırakma” gibi “etik olmayan yöntemlere” başvurarak vadesiz yaratmada bu dönemde başarılı olurken; BDDK ve TCMB’nin bu yöndeki uyarılarına da uymadıkları görüldü. Ticari Kredi faiz oranları %50’lere ulaşmasına rağmen örneğin T. Garanti Bankası gibi bazı bankaların ısrarla halen kredinin %10-15’lik gibi kısmının kredi vadesi boyunca “vadesizde bırakma koşulları” devam ediyor ve müşterileri zor durumda bırakıyor.
Kısaca; serbest piyasa mantığına aykırı; Mevduat tarafında da, Kredi tarafında da mevzuat kargaşası halen devam ediyor! Bankacılar ceza yememek için hangi rasyoyu tutturacaklarını şaşırmış durumda. Zira; en iyi örnek KKM’lerde yaşanıyor; geçen aya kadar KKM yapılması için müşterileri taciz eden bankalar bu günlerde eski söylemlerinin tersine Normal Vadeli Mevduata dönülmesi için müşterileri yönlendirmeye çalışıyor!
Özkaynaklar arttı
Pandemi döneminde başlayan BDDK’nın bankalara “kar dağıtılmaması” yönündeki tavsiyesine uyan bankalar özkaynaklarını güçlendirdi. 2022 sonunda 1,4 trilyon TL olan özkaynaklar %28 artarak 1,8 trilyon TL seviyesine ulaşmış durumda.
Net Faiz Geliri Düştü
Bankacılık sektörü 2022 ilk yedi ayında 359 milyar TL Net Faiz Gelir elde ederken 2023 yılında %18 düşüş ile 296 milyar TL Net Faiz Geliri elde etti. Net Faiz Geliri düşüşünde düşük faizli verilen kredilere karşılık Mevduat Faiz oranlarındaki ani artış etkili olurken; KKM faizlerinin serbest bırakılması da bankaları zorlayan diğer durum ortaya çıkardı ve bankalara mevduatta ek maliyet çıkardı.
Faiz Kaybı ücret ve komisyonlar ile tamamlandı
Bankacılık sektörü 2022 ilk yedi ayında 163 milyar TL Faiz Dışı Gelir elde ederken 2023 ilk yedi ayında %124 artış ile 265 milyar TL Faiz Dışı Gelir yaratmayı başardı. Bunda özellikle Ticari kredilerde “BDDK ve TCMB’nin Kredi Tebliğlerine uygun olmayacak şekilde” kredi karşılığı ortaklara her kredi için hayat sigortaları, masrafsızlık paketi, devrevi komisyon, ek peşin komisyon gibi kredi tutarının %5’lerine varan komisyonlar alınmasının etkisi oldu. Sık sık BDDK bu yönde bankalara cezalar kesse de aslında bu tür haksız alınan komisyonlarının şikayete bağlı olmadan “faizi ile birlikte müşterilere iade edilmesi” gerekmekte. Bu yapılmadığı sürece bankaların bu tür keyfi komisyon uygulamasının da önüne kesilmesi mümkün olmamakta. Bankalar 365 milyar TL’lik faiz dışı gelirlerinin sadece 35 milyar TL’lik kısmı Kredilerden alınan ücret ve komisyonlardan oluşurken; 148 milyar TL‘lik kısmı Bankacılık Hizmet Gelirleri’nden oluştu. Haksız alınan komisyonların çoğu ise Diğer Faiz Dışı Gelirler kaleminde gösterildi ki buradaki tutarın 155,7 milyar TL gibi anormal düzeye ulaşmasının bile bankaların müşterilerden ne kadar haksız komisyon geliri elde ettiklerinin belgesi niteliğinde.
Muhasebeciler bir gelir ya da gideri ile ilgili yazacak hesap bulamayınca DİĞER kalemlere yazarak hesabı tuttururlar. Bankacılıkta da sık kullanılan bu durumda biraz ipin ucu kaçtı gibi! Gelir kalemleri ile dolaylı oynamanın vergi kaybı hesabını da vergi uzmanlarına bırakalım.
Karlılık arttı
2022 yılının ilk yedi ayında 207,8 milyar TL Net Karlılık açıklayan sektör 2023 yılı aynı dönemde %41’lik artış ile 293,4 milyar TL karlılık açıkladı. Yüksek gibi görülen karlılığa rağmen bankacılar mutlu değil. Zira; halen belirsizliğini koruyan kur oynaklığı; döviz Sendikasyon kredi yükü taşıtan sektörü huzursuz ederken; zorunlu olarak düşük faiz ile aldıkları Tahviller faizlerin yükselmesi ile oluşan zararlar da sektörü düşündürmekte. Özetle; yüksek gözüken karlılık bankacıları mutluluk getirmedi.
Bankacılık sektöründe; “Kar var, Huzur yok” durumu hakim!
Erol TAŞDELEN – Ekonomist
Tüm Yazarlar
