Dr. Fulya Gürbüz: Dış ticaret, enflasyon, imalat, nakit bütçe, PMI, reel faiz, reel kur

24 Mart’ta S&P Global ABD, Avustralya, Euro Bölgesi, İngiltere, Japonya ekonomilerini kapsayan öncü imalat ve hizmet sektörleri PMI verilerini açıklamıştı. Endeksin 50 üzerindeki değerler sektörün bir önceki aya göre büyüdüğünü gösteriyor. Aşağıdaki grafiğe göre Şubat 2023’te nihai küresel PMI verileri iyileşme kaydederek büyümeye işaret etmişti. Mart ayı PMI ilk verileri ise Avustralya dışında diğer ekonomilerde ekonomik aktivitenin iyileştiğini, enflasyonist baskının sürdüğünü, ihracat siparişlerinin düştüğünü, istihdamın artmaya devam ettiğini ortaya koydu. En büyük ticaret ortağımız olan Euro Bölgesi imalat sektöründe siparişler geriledi, üretim zayıfladı, girdi ve çıktı fiyatları ile özellikle hizmet sektöründe istihdam artmaya devam etti. Söz konusu gelişmeler Türkiye’nin Mart ayı ihracat potansiyelini aşağı çekiyor. Nitekim Mart ayında Türkiye imalat sektöründe dayanıklı tüketim malları ve yatırım malları üretiminde kapasite artışı yaşanmış olsa da toplam imalat sektöründe kapasite kullanım oranı gerileme kaydetti. MÜSİAD’ın yayınladığı SAMEKS verileri ise Şubat ayında başlayan deprem felaketinin ardından Mart ayında yeni siparişlerin desteklediği bir üretim artışına işaret ediyor. Dolaysıyla Mart ayı Türkiye imalat sektörü PMI endeksinde ihracata dayalı üretimden ziyade yurt içi siparişlerin desteklediği bir ekonomik aktiviteye tanık olacağız.

Kaynak: J.P.Morgan, S&P Global

MART AYI ENFLASYON VERİLERİ – TÜİK

Bir önceki ayın fiyat gelişmelerine bakalım. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) 2023 yılı Şubat ayında yıllık %55,18, aylık %3,15 artış kaydetmiş; Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yıllık %76,61, aylık %1,56 artmış, aynı dönemde Dolar/TL kurunda yıllık %38, aylık %0,3 artış yaşanmıştı. Dolar/TL’nin Mart ayında aylık %0,68, yıllık %29,85 artış kaydetmiş olmasına bağlı olarak tüketici mal fiyatları ile yurt içi üretici maliyetleri yükselmeye devam edecektir. AA Finans’ın anket sonuçlarına göre TÜFE’nin Mart ayında bir önceki aya göre ortalama %2,86 artış kaydedeceği, böylece yıllık enflasyonun %51,35’e gerileyeceği tahmin ediliyor.

Kaynak: Turkey Data Monitor

MART AYI REEL FAİZ ORANLARI – TURKEY DATA MONITOR

Şubat 2023’te 12-ay geriye dönük gerçekleşen reel faiz oranı eksi %28,6’ya, 12-ay ileriye dönük reel faiz oranı ise eksi %15,2’ye gerilemişti. Reel faiz oranı, aynı dönemdeki tahvil getirisinin aynı dönemdeki oluşan enflasyon değerinden arındırılarak (bölerek) hesaplanıyor. Belirli bir dönemde reel faizin eksi olması aynı dönemde elde edilen getirinin aynı dönemdeki gerçekleşen enflasyondan düşük olması anlamına geliyor. Aşağıdaki grafikte görüleceği üzere reel faiz oranlarında yukarı doğru seyir enflasyondaki yavaşlamadan kaynaklanıyor.

Kaynak: Turkey Data Monitor

4 NİSAN 2023, SALI

MART AYI DIŞ TİCARET VERİLERİ İLK TAHMİNLERİ – TİCARET BAKANLIĞI

Ticaret Bakanlığı verilerine göre Şubat 2023’te ihracat aylık %3,8 azalışla 18,6 milyar dolara, ithalat ise aylık %8,3’lük düşüşle 30,8 milyar dolara gerilemiş, böylece dış ticaret açığı aylık %14,3’lük düşüşle 12,2 milyar dolar olmuştu. Aşağıdaki grafikte görüleceği gibi son dönemde ihracat performansı zayıflarken, ithalatta kaydedilen hızlanma dış ticaret açığının artmasına sebep oluyor. Altın ve enerji hariç tutulduğunda ise ihracat Ocak-Şubat 2023 döneminde ardı ardına düşerken, ithalat son 4 aydır artışını sürdürerek dış ticaret açığının Ağustos 2022’den bu yana en yüksek seviye olan 2,5 milyar dolara yükselmesine sebep oldu. İmalat sektörüne yönelik öncü verileri dikkate aldığımızda altın ve enerji hariç ithalat hacmindeki artışın ara malı ve sermaye malı üretimini desteklediğini ekleyelim.

Kaynak: Turkey Data Monitor

MART AYI REEL EFEKTİF DÖVİZ KURU (REDK) – TCMB

Şubat 2023’te TÜFE bazlı REDK endeksi aylık 1,66 puan artışla 58,73 seviyesine yükselmişti. REDK’nin 100 seviyesinin üzerindeki değerler Türk lirasının ticaret yaptığı ülke para birimlerine karşı değerli olduğunu, altındaki değerler ise değersiz olduğunu gösteriyor. Yİ-ÜFE (üretim maliyetli) bazlı REDK ise Şubat ayında aylık 0,21 puan artışla 88,03 seviyesine yükselmişti. TCMB’nin ifadesiyle “REDK’nin artışı TL’nin reel olarak değer kazandığını, diğer bir anlatımla Türk mallarının yabancı mallar cinsinden fiyatının arttığını göstermektedir”. Aşağıdaki grafikte görüleceği üzere Yİ-ÜFE bazında Türkiye’nin ticaret yaptığı ülkelere göre TL’nin değeri TÜFE’ye kıyasla daha yüksek. Ticaret yaptığımız ülkelerin TL cinsinden kur değeri düştükçe ve ticaret yaptığımız ülkelerin enflasyon hızı arttıkça REDK endeks değeri yükseliyor.

Kaynak: Turkey Data Monitor

OCAK AYI FİNANSAL KESİM DIŞINDAKİ FİRMALARIN DÖVİZ POZİSYONU – TCMB

Aralık 2022’de reel sektörün döviz varlıkları aylık 4,2 milyar dolar azalışla 164,6 milyar dolara gerilemiş, yükümlülükleri 255,8 milyar dolar ile önceki aya göre yatay kalmış, böylece sektörün net döviz pozisyon açığı aylık 4,1 milyar dolar artışla 91,2 milyar dolara yükselmişti. Sektörün kısa vadeli döviz pozisyon fazlası ise aynı dönemde aylık 5,7 milyar dolar düşüşle 63,8 milyar dolara gerilemişti. Söz konuşu gerilemede kısa vadeli döviz varlıklarının aylık 4,6 milyar dolar azalışla 143,4 milyar dolara gerilmesi, kısa vadeli yükümlülüklerinin ise aylık 1,1 milyar dolar artışla 79,6 milyar dolara yükselmesi etkili oldu. 2021 yılı sonunda sektörün toplam net döviz pozisyon açığı 120,9 milyar dolar seviyesindeydi.

Kaynak: TCMB

7 NİSAN 2023, CUMA

MART AYI NAKİT BÜTÇE VERİLERİ – HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI

2023 yılı Şubat ayında bütçe nakit dengesi tablosuna göre 208,3 milyar TL gelir, 379,8 milyar TL gider kaydedilmiş, böylece 171,5 milyar TL nakit bütçe açığı (grafikte siyah çubuklar) kaydedilmişti. Bütçe açığını finanse etmek için Hazine TCMB’deki kasasından 118,5 milyar TL nakit kullanmış (grafikte sarı çubuklar), ayrıca nette 52,8 milyar TL net borçlanma (grafikte mavi çubuklar) gerçekleştirmişti. 2022 yılının tamamında 169,4 milyar TL nakit açığı kaydedilmişken, 2023 yılının ilk iki ayındaki nakit açığı toplamı 412,6 milyar TL ile rekor kırmıştır. Aşağıdaki grafikte görüleceği üzere nakit bütçe açığı arttıkça Hazine’nin net borçlanma miktarı da (borçlanma gereği) artmaktadır. Hazine’nin kasası TCMB’de tutulmaktadır. Banka kullanımının eksi (-)  değer alması Hazine’nin TCMB’deki hesap bakiyesinin arttığı, artı (+) değer alması ise kasadan kullanım yaptığı anlamına gelmektedir.

Kaynak: Turkey Data Monitor

MART AYI BM GIDA FİYAT ENDEKSLERİ – fao.org

Şubat ayında BM Gıda Fiyat Endeksi aylık %0,6 gerilemesine bağlı olarak yıllık %8,1’lik düşüş kaydetmişti. Son 11 ayda gıda fiyatları ardı ardına önceki aya göre düşerken (grafikte turuncu çubuklar, sol eksen), yıllık bazda (grafikte mavi çizgi, sağ eksen) ise son 4 aydır aralıksız düşüyor. Türkiye’de ise gıda fiyat artışları yıllık bazda yavaşlasa da aylık bazda fiyatlardaki artış hızı yavaşlamıyor.

Kaynak: Turkey Data Monitor

MART AYI ABD İŞGÜCÜ VERİLERİ – http://www.bls.gov/

2023 yılı Şubat ayında ABD’de işsizlik oranı önceki iki aydaki düşüşten sonra tekrar %3,6 seviyesine yükselmiş, ortalama saatlik kazançlar yıllık bazda %4,6 artış kaydetmişti. Mart ayına ilişkin olarak piyasadaki beklenti, işsizlik oranının değişmeyeceği ve tarım dışı istihdamda aylık 240 bin kişi artış olacağı yönünde. Şubat ayında tarım dışı istihdam 311 bin kişi artmıştı. ABD’de enflasyonist baskılar nispeten hafiflemişken bankacılık sektörüne ait yaşanan son olumsuz gelişmelerin etkisiyle Fed, Mart ayı toplantısında politika faizini 25 baz puanlık artışla %4,75-5,0 seviyesine yükseltti. Fed’in toplantı sonrası yayınladığı basın bülteninde bir sonraki toplantıda küçük ölçekli bir faiz artırımı daha yapılabileceği yönünde bir sinyal verilmiş olsa da türev ürün fiyatlamalarına göre yapılan hesaplamalarda piyasa profesyonelleri 3 Mayıs tarihli para politikası toplantısında 25 baz puanlık faiz artırımı olasılığını %49 ve değiştirilmeyeceği olasılığını %51 olarak fiyatlıyor. Fed 2023 yılının geri kalanında 3 Mayıs, 14 Haziran, 26 Temmuz, 20 Eylül, 1 Kasım ve 13 Aralık’ta politika faiz kararlarını duyuracak.

Kaynak: Turkey Data Monitor

Dr. Fulya Gürbüz

fulyagurbuz.com