Çetin Ünsalan Yazdı: Bir ürünü ucuz yapan nedir?
18 Temmuz 2023KDV’nin ardından gelen ÖTV zamları vatandaşın tepkisine neden oldu. Açıkçası bilhassa yakıttaki ÖTV’nin KDV kadar fiyatlar üzerinde etkili olduğunu biliyoruz. Bu nedenle tüm zamların içinde bu ikisi ayrıca yer buldu.
Zira iğneden ipliğe her şeye zam anlamına gelir ki, bunun bile enflasyonun düşmeyeceğinin kanıtı olarak gösterilmesi mümkün. Her şeyden önce bu artışların sürpriz olmadığını söylemek gerekir.
Çünkü bu kadar büyük bir israfın ve ekonomik okuryazarlıktan yoksun yönetim biçiminin faturayı doğal olarak vatandaşa çıkaracağı açıktı. Bunu da sadece deprem felaketi ile bağdaştıramazsınız.
Zira 1,1 trilyon TL ek bütçe yapan ve bunu zamlarla karşılamaya çalışan yaklaşımın, 2022 yılında ortada deprem yokken, yine yılın yarısında bütçeyi bitirdiğini ve 860 milyar TL’lik ek bütçe yaptığını hatırlatmak lazım.
Yani parayı iyi kullanamamak, israf ve verimsizlik üçgeninde bir problemden söz edebiliriz. Fakat tepkiler yükselince Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan bir açıklama geldi ki, o daha da evlere şenlik.
Avrupa’nın en ucuz dördüncü benzinini kullandığımız söylendi. Özrü kabahatinden büyük derler ya o cinsten bir açıklama. Çünkü zamanında da Şimşek’in bakanlık döneminde sıkça kullanılan argümanlardan biri neydi?
Türkiye’de her şeyi bulmak mümkün ve dünyanın birçok yerine göre ucuz bir ülkeyiz. Bu nedenle zaten batan geminin malları gibi kamu varlıklarımız çarçur oldu. Dolar ya da avro bazında bakarsanız, yemin etseniz başınız ağrımaz.
Tıpkı 7 bin TL emekli maaşının Cumhuriyet tarihinin en yüksek maaşı olduğu gibi. Oysa bir ürünün ucuzluğu cebinizdeki para ile doğru orantılıdır. Örnek vermek gerekirse bin TL’ye satılan bir ürün düşünün. Bunun fiyatı 500 TL’ye insin.
Sizce bu büyük bir indirim ve ucuzluk değil mi? Düz mantık baktığınızda öyle. Ama bu ürünün ucuzluğu gelire göre değişir. 11 bin 500 TL ile geçinmeye çalışan bir insan için yarı yarıya düşmüş bu fiyat bile halen pahalıdır.
Ama aylık geliri 100 bin TL olan bir insan için alım fırsatı olabilir. Çünkü onun için ucuzlamıştır. Dönersek tekrar benzin açıklamasına… Elbette uluslararası piyasa fiyatları açısından baktığınızda Bakanlık açıklaması doğru kabul edilebilir. Bu sadece benzinde değil, elektrikten doğalgaza kadar bir çok konuda böyle olabilir.
Lakin birincisi bunun üzerine konulan vergilerin oranlarına bakmak lazım, ikincisi ve daha önemlisi o ülkenin satın alma gücü ile değerlendirmek gerekir. Avrupa ortalamasında kişi başına gelirin ortalama 30 bin dolarda gezdiğini varsayarsanız, bizdeki 7 bin dolar seviyesi ile mukayese ettiğinizde açıklamanın boş laftan ibaret olduğunu görürsünüz.
O yüzden maaşların ya da ürün fiyatlarının ne olduğu değildir ekonomide belirleyici olan. Bizde 1 TL en kritik paradır. O, 1 TL’ye ne alıp ne alamadığınız sizin yaşam kalitenizi ve satın alma gücünüzü belirlerken, ürün fiyatlarının sizde yarattığı tahribatı anlamlı kılar.
Geneli açlık sınırının altında maaş alan, çoğu iş bulamayan ve işsiz bile sayılmayan insanların yaşadığı ülkede, gideri Avrupa ile kıyaslıyorsanız, adama sorarlar: Geliri de ve o gelirle geçimi de kıyaslayalım mı?
Tüm Yazarlar
