The Economist:  Batı Tarafsız Ülkeler bloğunu yanına çekebilecek mi?

Dünya ikinci bir soğuk Savaş, ya da Büyük Güçler Savaşı’na koşar adım giderken, ABD-AB ve Asya’lı müttefikleri ile Rusya-Çin ve müttefikleri arasında kalan 4 milyar insan var. Türkiye Erdoğan yönetiminde şeklen Batı müttefiki olarak kendini konumlandırdıysa da, aslında her iki bloğa da mesafeli yaklaşıp, diğer Tarafsız Ülkeler (Bağlantısızlar) gibi fırsatçı bir rota izliyor. Eğer Kılıçdaroğlu ve Millet İttifakı iktidara gelirse, dış politika eğilimi biraz daha Batı yönüne kayabilir, fakat Atatürk’ten devralınan diplomasi geleneği gereği, Türkiye her zaman önce kendi çıkarlarını düşünecek. Bu nedenle, The Economist’nin Batı’nın Bağlantısızların gönlünü çalmak için ne yapması gerektiğine dair makalesini değerli bulup, sizler için tercüme ettik.

İşte burada:

Dünyayı yeniden canlanan bir Batı bloğu ile Çin ve Rusya’nın otokratik ittifakı arasında bölünmüş olarak tanımlamak yaygın hale geldi. Yine de bu düşünme biçiminin sınırlamaları vardır. Başlangıç ​​olarak, Emmanuel Macron’un Çin’e yaptığı başarısız makyaj gezisinin gösterdiği gibi, Batı her zaman birlik içinde değil. Ve 21. yüzyılın büyük jeopolitik yarışması için daha da çarpıcı bir şekilde, en az 4 milyar insan, yani dünya nüfusunun yarısından fazlası, taraf seçmek istemeyen 100’den fazla ülkede yaşıyor.

Bu “Bağlantısız” ülkeler, küresel düzenin yeniden tesisinde  toplu olarak  önemli hale geliyor. Hindistan ve Suudi Arabistan gibi devletler, bloklar arası uçurumun ötesinde anlaşmalar yapıyor ve dünya meselelerinde daha fazla söz sahibi olmak istiyor. Hata yapmayalım: Dünyanın “bu yarıs”ı o kadar geniş ki asla bir blok gibi hareket etmeyecek. Ancak petrol fiyatının neden yeniden 80 doların üzerine çıktığını veya tedarik zincirlerinin nasıl yeniden düzenlendiğini veya Ukrayna’da barış olasılığını anlamak istiyorsanız, bağlantısız ülkeler denklemin büyüyen bir parçası. Yükselişleri aynı zamanda büyük bir soruyu da gündeme getiriyor: Çin ve Batı bu ülkeler üzerinde nüfuz sahibi olmak için yarışırken, kim galip gelecek?

Bağlantısızlığın sabıka kaydı yüklü

Bağlantısızlar Hareketi  1950’lerde Amerika ile Sovyetler Birliği arasında artan gerilimin ortasında yeni elde ettikleri egemenliklerini ispat etmeye hevesli olan gelişmekte olan devletlerin bir ittifakı olarak başladı. On yıllar boyunca hareket, iddialı mesajlar ve sıfır icraat yanında ve Amerikan karşıtlığına doğru yozlaştı. Uyum, askeri nüfuz, BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelik, ekonomik ağırlık ya da teknoloji ve finansta kayda değer bir varlığı olmadığı için çok az güce sahipti. İlk bakışta, bugünün görünüşte tarafsız olan 100’den fazla ülkesi, 20. yüzyılda bağlantısız hareketin yaşadığı sorunların çoğuyla hâlâ karşı karşıya. Batı kadar uyumlu olamayacak kadar az ortak noktaları var, hatta Çin-Rus çıkar ittifakıyla bile kesişmeleri zor: Brezilya ve Hindistan gibi dev demokrasilerin, Katar gibi nakit zengini bir monarşi ile ortak bir gündem bir yana, çok az ortak çıkarları var. Yarı iletkenlerden silahlara kadar teknolojiler için hala Batı’ya, Çin’e ve Rusya’ya güveniyorlar ve ticaretlerinin çoğunu dolar olarak faturalandırıyorlar.

Yine de iki nedenden dolayı rollerini hafife almak bir hatadır. Birincisi, ekonomik nüfuzları artıyor. Bağlantısız en büyük 25 ekonomiyi veya “İşlemsel-25″i (Rusya’ya yaptırım uygulamamış veya Çin-Amerikan rekabetinde tarafsız olmak istediklerini söyleyenler olarak tanımlanır) düşünün. Birlikte dünya nüfusunun %45’ini oluşturuyorlar ve küresel GSYİH içindeki payları, Berlin Duvarı düştüğünde %11’den bugün %18’e yükseldi, bu AB’den daha fazla. Onlarca yıllık başıboş küreselleşmenin ardından, Bağlantısızların ticaret kalıpları çok kutuplu, Batı, Çin ve diğer bağlantısız devletler arasında üç yönlü  bölünme arzediyor.

İkincisi, ulusal kalkınma arzularıyla şekillenen dünyaya yaklaşımları acımasızca pragmatik hale geldi. Küreselleşmenin en beklenmedik savunucularına dönüştüler: Meksika’dan Endonezya’ya, jeopolitik bölünmenin her iki tarafıyla da serbestçe ticaret yapmak ve aynı zamanda tedarik zincirleri Çin’e aşırı bağımlılıktan uzak bir şekilde yeniden yapılandırılırken kâr elde etme fırsatlarını değerlendirmek istiyorlar. Pragmatizm aynı zamanda, 1945 sonrası Amerika liderliğindeki düzene, düzensizlik ve çürüme halinde olduğunu gördükleri BM veya IMF gibi kurumlara sınırlı güven duymaları anlamına da gelir. Liberal düzeni veya insan haklarını savunmaya yönelik Batılı çağrılar genellikle bencil, tutarsız ve ikiyüzlü olarak görülüyor.

Sonuçta, bu ülkeler avantaj elde etme çabasıyla dünyaya akıcı, işlemsel bir yaklaşım sergiliyor. Bağlantısızlar genellikle tek başlarına hareket ederler, ancak bazen uyum içinde çalışırlar. Petrol karteli OPEC daha iddialı davranıyor; bu ay Batılı şikayetlere rağmen üretimi %4 azalttı. Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, Ukrayna savaşını sona erdirmek için bir “barış kulübü” kuruyor. Ve Hindistan bu yıl G20 başkanlığını Küresel Güney için lobi yapmakta kullanmak istiyor.

Bu deneylerin, zaman içinde gücü yansıtma yarışında daha hırslı olmasını bekleyebilirsiniz. Teknolojide, Hindistan dijital hizmet “yığınını” (stack) ihraç etmek istiyor. Savunmada Türkiye, SİHAlar da dahil olmak üzere daha fazla silah satıyor ve Hindistan donanmasını genişletiyor. Finansta, trilyonlarca petrodoların sirkülasyonu Batı merkezli olmaktan çıkıyor. Tarihsel karbon emisyonlarına yönelik sınırlı sorumlulukları ve değişen hava koşullarına karşı savunmasızlıkları göz önüne alındığında, bağlantısız ülkeler anlaşılır bir şekilde iklim politikası üzerinde daha fazla söz sahibi olmaya çalışacaklardır.

Çoğu ülke bir jeopolitik bloğa veya diğerine katılmaya zorlanmaktan kaçınmak istese de, süper güçler yine de onları kazanmak için rekabet ediyor. Çin, bağlantısız ülkeleri “satın alınabilir” olarak görüyor, tıpkı Sovyetler Birliği’nin yaptığı gibi. Diktatörlere ve demokratlara çok az önkoşulla altyapı, teknoloji ve  gelişmiş silah sunyuyor. Yine de zamanla, savunmasız, bağlantısız ülkeler, kudretin haklı olduğu bir dünyanın herkesten çok kabadayılara yakıştığını kesinlikle anlayacaklar. Otoriter Çin’in yumuşak gücünün sınırları var. Çin’in parasını alan ülkelerin vatandaşları Pekin’e göç etmek için neredeyse hiç kuyruğa girmiyor.

Fiyat doğru olduğunda

Bununla birlikte, Batı’nın nüfuz için rekabet edecek donanıma ihtiyacı var. Batı aynı zamanda bağlantısız ülkelerle kendi işlem terimleriyle, havuç ve sopa karışımıyla ilişki kurmalıdır. Batı’nın bazı güçlü yönleri kalıcıdır: Zengin pazara erişim, teknoloji ve serbest bilgi akışı. Amerika’nın Hindistan’la hali hazırda sahip olduğu gibi daha esnek bir güvenlik ilişkileri ağı sunabilir; ve borç feragatinden iklim finansmanına kadar diğer önemli faydaları genişletebilir. Gelişmekte olan dünya düzeni, Amerika’nın 1990’lardaki tek kutuplu çağından çoktan uzaklaştı. Ancak nüfuz pazarında Batı rekabet edebilir. 4 milyardan fazla insan artık rakip güç bloklarının açık artırmaya giriştiğini görmek istiyor.

Kaynak:  Can the West win over the rest?