İsrail-Hamas savaşının ardından Gazze Şeridi’nin akıbeti ne olacak?

Hamas’ın İsrail’e karşı 7 Ekim’deki saldırısının üzerinden bir ay geçti. İsrail-Hamas çatışmasının ardından Gazze Şeridi’nin yönetiminin kimde olacağı tartışılıyor. ABD Dışişleri Bakanı Blinken Gazze Şeridi ve Batı Şeria’nın Filistin Yönetimi (İdaresi) altında birleşmesi gerektiğini belirtti. Uzmanlar bölgede sürdürülebilir bir güvenlik, yönetim ve kamu düzeninin sağlanması için siyasi bir çözüm vizyonu olması gerektiği görüşünde.

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu hafta başında ABC’ye verdiği röportajda savaşın ardından Gazze’de “süresiz olarak güvenlik sorumluluğu rolünü” üstlenebileceklerini söylemiş; Netanyahu’nun bu sözlerle tam olarak neyi kast ettiği anlaşılmamıştı.

Beyaz Saray ulusal güvenlik sözcüsü John Kirby Salı günkü basın toplantısında Netanyahu’nun sözleri kendisine sorulduğunda, çatışma sonrası Gazze’ye ilişkin İsrail ile aktif istişarelerde bulunduklarını söyledi ve İsrail’in Gazze’yi yeniden işgal etmesinin doğru bir adım olmayacağını da sözlerine ekledi.

“Çatışma bittikten sonra bir geçiş süreci ihtiyacı olabilir”

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ise Biden yönetiminden bugüne kadar konuyla ilgili gelen açıklamaları bir adım daha öteye taşıyarak Gazze’nin işgal altındaki Batı Şeria ile birlikte Filistin İdaresi altında birleşmesi gerektiğini kaydetti.

G7 ülkelerinin dışişleri bakanlarıyla yapılan toplantının ardından Japonya’nın başkenti Tokyo’da konuya değinen Blinken, “Gerçek şu ki çatışmanın sonunda bir geçiş süreci ihtiyacı olabilir. Ancak Gazze ve Batı Şeria’daki yönetimde Filistin halkının odakta olması önemli. İsrail’in Gazze’yi işgal edemeyeceği de açık” ifadelerini kullandı.

Beyaz Saray ulusal güvenlik sözcüsü John Kirby bugün düzenlenen basın toplantısında, Filistinliler’in kendi geleceklerinden kendilerinin sorumlu olması gerektiğini düşündüklerini söyledi.

Kirby, İsrail-Hamas çatışmasının ardından Gazze’deki duruma ilişkin tartışmaların Filistin Yönetimi’nin yanısıra diğer bölgesel ortakları da kapsaması gerektiğini belirtti.

Dışişleri Bakanı Blinken’ın Gazze’de bir tür geçiş sürecine ilişkin sözleri konusundaki bir soruyu yanıtlayan Beyaz Saray ulusal güvenlik sözcüsü, İsrail güçlerinin savaşın hemen ardından en azından bir süre güvenliği yönetmek üzere Gazze’de olacağını; ancak bunun “uzun vadeli bir çözüm olmaması gerektiğini’ vurguladı.

Bu aşamada konuya ilişkin soru işaretlerinin yanıtlardan daha fazla olduğu gözlemlense de, İsrail ve ABD’den gelen farklı açıklamaların buluştuğu bir nokta, “Hamas’ın Gazze’nin geleceğine ilişkin denklemin bir parçası olamayacağı” görüşü.

Başkan Joe Biden’ın Gazze’nin yeniden İsrail tarafından işgal edilmesinin doğru bir adım olmayacağı görüşünü koruduğunu söyleyen Kirby, “Hamas bu denklemin bir parçası olamaz. 6 Ekim’e dönemeyiz” dedi.

İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, “Uygun olduğunu düşündüğümüz her mekanizma olabilir; ancak Hamas bunun bir parçası olmayacak” ifadelerini kullandı.

VOA Türkçe’ye dün verdiği röportajda İsrail-Hamas çatışması sonrasında Gazze’nin yönetiminin kimde olacağı sorusunu yanıtlayan eski CENTCOM Komutanı Emekli General Joseph Votel, uluslararası toplumun biraraya gelerek siyasi çözüm için çalışması gerekeceğinin altını çizdi.

Votel, “Gazze’de (Hamas sonrası) bir sonraki yönetim nasıl olabilir bilmiyorum. İsrailliler, uluslararası toplum ve Filistinliler arasında uzun vadede yönetim konusunda görüşmeler devam ederken, uluslararası bir kuruluş oradaki durumla ilgilenebilir. Bu biraz zor ve biraz zaman alabileceğini düşündüğüm bir plan” dedi.

Bazı uzmanlara göre, İsrail-Hamas çatışmasının ardından Gazze’nin akıbeti, İsrail’in “Hamas’ın askeri olarak yok edilmesi, yönetimine son verilmesi ve rehinelerin kurtarılması hedeflerine” ne kadar ulaşıp ulaşmayacağına bağlı.

George Washington Üniversitesi siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler öğretim üyesi Nathan Brown, düşünce kuruluşu Carnegie Endowment for International Peace için 3 Kasım’da kaleme aldığı makalede, savaş sonrası Gazze’nin akıbeti tartışılırken doğru soruların sorulması gerektiğini ve bunun “geleneksel bir savaşmış gibi konuşulan senaryoların mutlaka üzerinde mutabakat sağlanan ya da empoze edilen bir formülün önünü açacağı varsayımının hata olacağı” görüşünü dile getiriyor.

Nathan Brown sorulması gereken soruları şu şekilde sıralıyor: “Gazze’de kamu güvenliği ve idaresini yöneten, hem yer altında hem de üstünde faaliyet gösteren ve askeri kanadı olan bir hareketin askeri kapasitesini yok etmeye çalışmak İsrail için ne anlama geliyor? Zafer tam olarak nasıl tanımlanıyor? İsrail burada hedefleri neyse bunlara ulaşabilecek mi? Savaşın bittiği nereden anlaşılacak?”

Hamas’ın Gazze’de halkın tamamının ihtiyaçlarını karşılayamadığı için uluslararası kuruluşların devreye girdiğini hatırlatan Nathan Brown, “Örneğin bölgedeki bir deniz suyu arıtma tesisi UNICEF tarafından yönetiliyordu. Bazı okullar da UNRWA (Birleşmiş Milletler Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı) tarafından. Hastane personelinin maaşlarıysa Ramallah tarafından ödeniyordu. Böyle bir düzenleme uluslararası toplumun Hamas’ı boykot ettiği sırada gerekli hizmetlerin kesintiye uğramaması için gerekliydi” diyor.

Nathan Brown çatışma sonrasında BM’ye bağlı kuruluşların ve diğer uluslararası kuruluşların hizmet sağlama açısından rolünün artabileceğini; ancak bunun ötesinde bir rol üstlenmelerinin zor olacağını söylüyor.

Birleşmiş Milletler’e göre 2,3 milyon nüfuslu Gazze’de 1,5 milyondan fazla kişi yani nüfusun üçte ikisi evlerini terk etti. Batılı ülkelerden iki devletli çözüme ilişkin tıkanan görüşmelerin yeniden başlaması çağrıları geliyor.

İsrail, Filistinliler’in gelecekte kurulacak bir devlet için talep ettikleri topraklar olan Gazze, Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ü 1967’deki savaşta ele geçirmiş, 2005’te Gazze’den çekilmişti. Bir yıl sonra da Hamas, Filistin Yönetimi lideri Mahmud Abbas’a bağlı güçlerden yönetimi zorla ele geçirmişti.

Merkezi Ramallah’ta bulunan Filistin Yönetiminin Başbakanı Muhammed Iştiyye ise, gelecekte kurulacak bir Filistin devleti içinde Batı Şeria’yı da kapsayan kapsamlı bir anlaşma olmadan Gazze’nin yönetimini almayacaklarını söylüyor.

Geçtiğimiz Pazar günü İngiliz The Guardian gazetesine konuşan Iştiyye, “Filistin Yönetiminin Batı Şeria için siyasi bir çözüm olmadan, F-16 ya da İsrail tankı üzerinde gidiyor gibi Gazze’ye gidip oradaki işleri yönetmesi mi? Bunu kabul etmiyorum. Başkanımız (Mahmud Abbas) da kabul etmiyor. Hiçbirimiz kabul etmeyiz” diyor.

VoA