İş Yatırım analiz:  Üretimde kademeli yavaşlama ve sert sektörel ayrışma

Sanayi üretiminde daralma sert sektörel ayrışma ile devam ediyor. Mevsimsel etkilerden arındırılmış sanayi üretimi Ekim ayında %0,4 daralırken (Eylül: %-0,1, Ağustos: %-0,8), madencilik ve enerji üretimini dışlayan imalat sanayi üretimi endeksi ise %0,3 daraldı (Eylül: %+0,1, Ağustos: %-1,2). Piyasa beklentisi %0,2 daralmaya, İş Yatırım tahmini %0,0 ile yatay bir seyre işaret ediyordu.

Takvim etkilerinden arındırılmış veriye göre ise sanayi üretimi yıllık %1,1 (Eylül: %4,1, Ağustos: %3,1) artış ile genişleme bölgesinde. Aynı orana imalat sektörü için baktığımızda yıllık büyüme %1,3’e (Eylül: %3,8, Ağustos: %1,8) yükseliyor.

Açıklanan veri İSO imalat PMI (48,4) ile uyumlu, MÜSİAD sanayi SAMEKS (50,8) endeksindeki toparlanma ile çelişen bir tablo çiziyor. İki gösterge arasındaki ayrışma Kasım ayında daha belirgin hale geliyor.

Geniş kapsamlı gruplarda aylık büyümeye bakıldığında dayanıklı tüketim malının %3,2 (Eylül: %2,2, Ağustos: %-3,3) büyüme ile toparlanmaya devam ettiği, enerji üretiminin %0,6 ile (Eylül: %-2,4, Ağustos: %2,3) büyümeye başladığı görülüyor. Sermaye malı üretimi ise %-1,0 (Eylül: %2,2, Ağustos: %0,0) ile yeniden daralma bölgesine geçiyor. Dayanıksız tüketim malı %-0,7 ile (Eylül %-0,7, Ağustos: %-2,2) daralmaya devam ediyor.

Ekim ayı PMI rakamları gıda haricinde tüm sektörlerde daralma ile önceki aya göre daha sertleşen ve genele yaygın bir daralmaya işaret ediyordu. TÜİK üretim verisinde ise yüksek oynaklık ve sektörel ayrışma dikkat çekiyor. Kok kömürü ve rafine petrol ürünlerini içeren petrokimya grubu %13,2 aylık büyüme ile 2022 Nisan ayındaki üretim seviyesini yeniden yakalıyor. Makine-ekipman kurulum ve onarım endeksinde %12,8 aylık büyüme yatırımların güçlü seyrettiğine işaret ediyor. Deri (%5,6), mobilya (%4,6), otomotiv (%3,9), ana metal (%2,4), ağaç (%2,2), metalik olmayan mineraller (%2,1) ve elektrikli teçhizat (%0,7) sektörleri güçlü aylık büyüme performansıyla geçtiğimiz ayların kayıplarını telafi ediyor.

Yüksek oynaklık gösteren sektörlerden gemi ağırlıklı “diğer ulaşım araçları” (%-16,3) ve bilgisayar-elektronik ürünler grubu (%-11,4) sert aylık daralma kaydediyor. Eczacılık (%-11,2), tütün (%-7,2), giyim (%-5,6), fabrikasyon metal (%-1,4), gıda (%-1,3), kâğıt (%-1,2), içecek (%-0,8), kauçuk-plastik (%-0,4) ve tekstil (%-0,2) aylık daralan diğer sektörler.

Öncü göstergeler Kasım ayı için çelişkili sinyaller üretiyor. İstanbul Sanayi Odası PMI (47,2) endeksi 1,2 puan gerileme ile daralma ve sert sektörel ayrışma sinyali veriyor. MÜSİAD sanayi SAMEKS endeksi ise (52,2) 1,4 puan artışla genişleme bölgesinde yükseliyor. SAMEKS üretim alt endeksi (50,4) 3,3 puan artış ile yeniden genişleme bölgesinde. Diğer yandan imalat sanayi kapasite kullanım oranı artıyor, reel sektör güven endeksi düşüyor.

Kasım ayı için PMI üretim alt endeksi sektörlerine baktığımızda on sektör grubunun üçünün (kara deniz taşıtları, makine metal, gıda, ametal mineraller) genişleme sinyali verdiğini, makine-fabrikasyon metal grubunun da iyimserlik eşiğine yakın olduğunu görüyoruz. Buna karşın giyim, tekstil, ana metal ve mobilya sektörleri derin daralma bölgesinde.

PMI sektörel detaylarına benzer sonuçlar TİM öncü ihracat verilerinde görülüyor. Kasım ayında otomotiv, gemi ve petrokimya sektörleri ihracatı artarken tekstil, giyim ve çelik sektörlerinde daralıyor.

Zayıf sanayi üretim verisine rağmen 2023 için %4,3, 2024 için %3,0’lük büyüme tahminlerimizde şimdilik değişikliğe gitmiyoruz. Ekonomi kademeli olarak yavaşlasa da asıl dikkat çeken sektörler arası ayrışma.

Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü

Dağlar Özkan, Ekonomist