Binlerce sorunlu müşteri, geri ödenmeyen milyarlar: Kamuda oy için yıkım yaşanıyor

İktidarın seçimler öncesi yine devreye aldığı KGF sistemi, kamu kurumlarını riske atıyor. Kamu bankalarının KGF teminatıyla kullandırdığı kredilerin tahsili aksıyor. Limitin üstünde verilen milyarlarca liralık kredi geri alınamıyor.

İktidarın seçmen desteğini artırmak ve ekonomik krizin etkilerini azaltmak amacıyla her dönem kullandığı Kredi Garanti Fonu (KGF) yine devreye alındı. Ancak kamu kaynaklarıyla finanse edilen bu kredileri veren kamu bankaları, ödenmeyen ve geri alınma olanağı da bulunmayan bu krediler nedeniyle güçlük yaşıyor.

Yaklaşan seçimler öncesi iktidar yine KGF güvencesi ile 14 farklı paketten oluşan, 250 milyar TL’lik kredi paketini uygulamaya koydu. Geçmiş yıllarda yapılan araştırmalarla verilen kredilerin yüzde 70’inin amacı dışında kullanıldığı ortaya çıkan, iktidara yakın ve gerçekte ihtiyacı olmayan kesimlerin fonlandığı görülen krediler, bankalar aracılığıyla aktarılacak.

DENETİMSİZ VE GİZLİ

Sayıştay’ın geçmiş yıllarda “denetimsizlik” tespitiyle risklere karşı uyardığı KGF sistemi ile verilen kredi tutarları, sorunlu ve tahsili mümkün olmayan krediler ile ilgili bilgiler kamuoyu ile paylaşılmıyor. Ancak Sayıştay’ın kamu bankalarında yaptığı denetimlere ilişkin raporlarda sınırlı da olsa sorunları gösteren tespitler yer alıyor. Denetçilerin kamu bankalarında yaptığı son denetimlere ilişkin raporlarda yer alan tespitlerden bazıları özetle şöyle:

•HATALI İŞLEMLER TAHSİLİ ENGELLİYOR: Kredi Garanti Fonu kefaletiyle kullandırılan kredilerden temerrüde düşenler için KGF’ye yapılan tazmin taleplerinin bazıları protokolde yer alan kredi kullandırım şartlarına uyulmaması sebepleriyle geri gönderiliyor ve tazmin talebi reddediliyor. Kredi Garanti Fonu, bankaların tazmin talebini “Geç başvurulması, kullandırım hatası, kontrol hatası, evrakların eksik olması, süresinde alınmaması” gibi gerekçelerle reddediyor.

•SORUNLU KREDİLER: Ziraat Bankası’ndan KGF kefaletiyle 1 milyon TL üzeri kullandırılan ve ödemelerde yaşanan sorunlar nedeniyle temerrüde düşen 316,7 milyon TL tutarındaki kredinin tazmini amacıyla 2020 ve 2021 yıllarında yapılan başvuruların bir kısmı KGF tarafından reddedildi. Tazmin talebi reddedilen 26,4 milyon TL tutarındaki krediden 13,8 milyon TL tutarındaki kısmı kapanmış, yapılandırılmış ya da yapılandırılacak kredilerden 12,6 milyon TL tutarındaki kısmı diğer nedenlerle reddedilen kredilerden oluştu.

•BİNLERCE SORUNLU MÜŞTERİ: Vakıflar Bankası’nın da 2021 yılsonu itibarıyla KGF kefaletiyle kullandırılan ve takibe düşen 3 bin 538 müşterisi bulunuyor. Bu müşterilere toplam 83,1 milyar TL kredi kullandırıldı ve bunun 3,1 milyar TL’si temerrüde düştüğünden takibe aktarıldı. 31 Aralık itibarıyla 33 şirkete kullandırdığı 26 milyon liralık kredinin 20 milyon liralık bölümünün tazmin talebi reddedildi. Ayrıca, 23 şirkete verilen 13 milyon liranın yanlış işlemler sonucu 10 milyon lirasının tahsilinin mümkün olmayacağı da belirlendi.

•1 MİLYAR TL’LİK LİMİT AŞIMI: KGF kefaletiyle kullandırılan kredilerden takibe aktarılanların toplam tutarı KGF’den tazmin edilebilecek toplam limiti aştı. 2021 sonu itibarıyla tazmin limitinde toplam 1 milyar 80 milyon TL’lik limit aşımı tespit edildi.

•KREDİ PAKETLERİ PROBLEMLİ: KOBİ’ler, esnaf ve sanatkâr, serbest meslek mensubu, tarımsal işletme ve çiftçiler için çıkartılan kredi paketlerinin daha da sorunlu olduğu belirlendi. 31 Aralık 2021 itibarıyla kredi paketlerinden takibe düşen kredilerin 3,7 milyar TL’ye ulaştığı, bunların takibe düşme oranının diğer kredilerden daha yüksek olduğu belirlendi. Diğerlerine göre bu kredilerin takibe düşme oranlarının 2,5 kat daha fazla olmasının nedeninin, tahsis süreçlerinde borçlunun finansal durumuna ilişkin analizlerin isabetli olmasının ve borçlunun nakit akışına uygun kredilendirilmesinin önemini gösterdiği vurgulandı.

•SIKINTI BÜYÜYECEK: Vakıflar Bankası’nın KGF kredilerinin geri ödemelerinin 2022 ve 2023 yıllarında yoğunlaştığı, bunlarda halen ödemelerin aksadığı ve bu nedenle sorunun daha da artacağı öngörüsü raporlara yazıldı. KGF kredilerinin 2021 yılında bir önceki yıla göre 19,5 milyar TL artarak 83,1 milyar TL’ye ulaştığı, bunların büyük bir kısmında maddi teminat olmadığı bu nedenle KGF kredilerinde kullandırım koşullarına ve takibe düştükten sonra tazmin süreçlerine uygun hareket edilmesi gerektiği uyarısı yapıldı.

•SORUŞTURMA TALEBİ: Sayıştay, tespit ve kullandırım koşullarına titizlikle uyulması, kredi kullandırım süreçlerindeki kontrollerin artırılarak hatalı veya eksik girişlerin azaltılması, sürelere uyulması için gerekli tedbirlerin alınmasını istedi. Tazmin talebi reddedilen kredilere ilişkin uygulamaların bankaların iç denetim birimlerince soruşturulması ve sorumluluğu bulunan ilgililer hakkında gerekli işlemlerin yapılması da talep edildi.

Birgün / Nurcan GÖKDEMİR